సరే, మర్చిపోముగాని మరేం చేయాలో?

ఇది గత పోస్టుకి కొనసాగింపు.

సాధారణంగా మనకి పెద్దవాళ్ళకి ప్రతిఏటా తద్దినాలు పెట్టడం వాళ్ళ పెద్ద కొడుకో, ఆ రోల్ కి దగ్గరగా ఉండే ఇంకోరో చేస్తూ ఉంటారు. మా చిన్నప్పుడు మా తాత (నాన్నకి నాన్న) తద్దినానికి వీలైనంత వరకు ఆయన పిల్లలందరూ వాళ్ళ కుటుంబాలతో సహా కలిసేవారు. ఇది ఇలా మా నాన్న పోయాక నేను ఇంజనీరింగ్ లో ఉన్నప్పుడు కూడా కొనసాగడం నాకు గుర్తు ఉంది. ఇందులో వంట చేయడం కాకుండా ఆడవాళ్ళకి వేరే ఏమన్నా రోల్ ఉందో లేదో నాకు తెలియదు. అందునా మనకి మరి పెళ్ళి చేసుకుంటే కూతురి గోత్రం మారిపోతుంది కనుక అసలు ఆ ఆఫిషియల్ ప్రాసెస్ లో‌ ఏం పాత్ర లేదనుకుంటాను (పెళ్ళి కానివాళ్ళు ఏం చేస్తారో నాకు తెలియదు. ఇపుడు టక్కుమని అలాంటి సందర్భాలు గుర్తు రావడం లేదు నా ఎరుకలోని కుటుంబాల మధ్య). అట్లాంటప్పుడు ఆయొక్క దినాలలో ఆయొక్క మహిళామణులు చేయదగ్గది ఏమిటి? అన్న ప్రశ్న వచ్చింది. ఇదేదో ఇపుడు హిందూ మత ద్వేషి ఈమె అని మొదలెట్టకండి. మీకు అలా అనిపిస్తే మీ ఖర్మ. నేనూ ఏ టైపు మనిషినైనా మాకూ ఆత్మలుంటై, మాకూ ఆత్మకథలుంటై.

నా చిన్నప్పుడు సంక్రాంతి తరువాత కనుమ రోజు మా అమ్మ ఒకటి చేస్తూండేది. అన్నం ముద్దలు పసుపు, కుంకుమ కలిపి చేసి, మిద్దెపైన కాకులకి పెట్టి ఒక శ్లోకం చదివేది. పిల్లలం అక్కడే కూడా ఉండి రిపీట్ చేసేవాళ్ళం. ఇది సంక్రాంతికి ఒకసారి మా మేనత్త వాళ్ళింట్లో ఉంటే అక్కడ కూడా ఈ పద్ధతి ఆవిడ ఆధ్వర్యంలో చేశాను. 2020లో ఆఖరుసారి చేశాను ఇండియా ట్రిప్ లో. ఇప్పటిదాక నా అంత నేను చేయలేదు. పైగా జనవరిలో ఈ చలిలో ఇక్కడ కాకుల్ని ఎక్కడ వెదుకుతాం కెనడాలో? దీని గురించి ఎపుడన్నా లోకల్ గుడిలో పూజారిని అడగాలి అని చాలాసార్లు అనుకున్నా కానీ నాకు మతపరమైన ఆచారాల పట్ల మరీ అంత ప్యాషన్ లేనందువల్ల పట్టించుకోలేదు. ప్రతిఏడాదీ నాకూ మా ఇంటాయనకీ ఆ సమాయానికి ఆ సంభాషణ అయితే అవుతుంది. కానీ ఆడవాళ్ళు పూర్వికులని తల్చుకునే ఒక ట్రెడిషనల్ రిచ్యువల్ సందర్భం ఇదొక్కటే నాకు తెలిసిన జీవితంలో. అది మా వాళ్ళ పద్ధతి – అంతా చేస్తారో లేదో‌ నాకు తెలియదు. ఇలాంటిది ఒకరిద్దరు కథల్లో రాయగా చూశాను తప్ప స్నేహితుల మధ్య అయితే ఎప్పుడూ వినలేదు. ఇది జనరిక్ – ఫరాల్ డెడ్ ఏంసెస్టర్స్ అన్నట్లు.

పాయింటెడ్ గా ఒక మనిషి మరణించిన తిథో/తేదీ నో… అప్పుడు ఏం చేస్తాము? ఏం చేయొచ్చు? అన్నది ఇందాక ఫ్రెండుతో చర్చకి వచ్చింది (ఇలాంటి చర్చలు ఇంట్లో వాళ్ళతో పెట్టలేకపోయినా ఫ్రెండు తో పెట్టగలగడం అదృష్టమనే చెప్పాలి. నా ఫ్రెండ్సులకి ఓపిక ఎక్కువ). “పూజారిని అడక్కపోయావా? వాళ్ళే ఏదో చెబుతారు శాస్త్రం ప్రకారం” – అని ఒక ఫ్రెండు అన్నది. “ఎబ్బే… అట్టాంటివి కాదు… మనం రిచ్యువల్స్ అవీ అంత పాటించం కదా… అందునా నా బోంట్లు అలాంటి ప్రశ్నలేస్తే మొదట ఇంట్లో వాళ్ళే నవ్వేయరూ?” అనుకున్నా.

విషయం ఏమిటంటే, సంవత్సరాలు గడిచే కొద్దీ ఆ దినాలకి మనం చేయగల అప్రాప్రియేట్ పనులు ఏమిటన్నది. నాకు తట్టినవి ఇవీ:

• ఆ వ్యక్తి పేరుతో ఏదన్నా నచ్చిన చోట అన్నదానమో ఏదో అరేంజి చేయడం. ఓపికుంటే స్వయంగా ఎక్కడికో పోయి ఆ పనులేవో మనమే చేయడం.
• కాసేపు కూర్చుని ఆ వ్యక్తితో మన జ్ఞాపకాలు నెమరువేసుకోవడం. మన వద్ద ఫొటోలో ఏవో ఉంటే అవోసారి తిరగేయడం
• ఆ వ్యక్తి వస్తువులేవన్నా ఉంటే మరి వాటిని ఓసారి చూసి మనవద్ద ఎందుకున్నాయి? అన్నది గుర్తు తెచ్చుకోవడం
• మన తరవాతి తరానికి వాళ్ళ గురించి మనకి తెల్సినదేదో చెప్పడం.
• వాళ్ళకి తగ్గ వారసులమా? అనేసి మనల్ని మనం తిట్టుకోకుండా వాళ్ళ అంశ మనలో ఏముందో చూసుకుని గర్వపడ్డం. ప్రతివాళ్ళలోనూ లోపం ఉంటుంది. పోయినోళ్ళందరూ మంచోళ్ళే కానీ బ్రతికున్న అందరూ చెడ్డోళ్ళనేం‌ లేదు కదా? మనకీ ఏదో ఓ మంచి విషయం కూడా వంటబట్టి ఉంటుంది వాళ్ళ నుంచి. అది కొంచెం ఆలోచించి హైలైట్ చేసుకుని గుర్తు చేసుకోవచ్చు వాళ్ళని.
• మీకోపికుంటే కోకో సినిమా చూడండి. అసలా సినిమా ఈ టాపిక్ మీద నా మీద బాగా లోతైన ప్రభావం చూపించి అట్లా ఇన్నేళ్ళ బట్టి ఊపుతూనే ఉంది తల్చుకున్న ప్రతిసారీ. అదో పద్ధతి ఈ విధమైన తల్చుకోడానికి.
• ఇందాకే కృష్ణ గుబిలి “వీరయ్య” పుస్తకం పూర్తిచేశాను. అదీ ఓ పద్ధతే.

ఇంకా ఏవన్నా తడితే మళ్ళీ అప్డేట్ చేస్తా. పాతికేళ్ళ డైరెక్ట్ ఎక్స్పీరియంస్ ఇక్కడ.

అట్లగాదు, ఓన్లీ మన మతంలో పాటించేవి మాత్రమే చెయ్యాలి.. మిగితావన్నీ నీలాంటి భ్రష్టులకి, మాక్కాదు, అనుకుంటే, మరీ మంచిది… ఎవడ్రమ్మన్ నాడండీ అడ్డమైన బ్లాగ్ పోస్టులు చదవడానికి? వెళ్ళండి మరీ!

కొన్నేళ్ళయ్యాక మర్చిపోతామా?

నాకు, నా బాల్య స్నేహితురాలికీ మధ్య గత రెండేళ్లుగా తరుచుగా చర్చకు వస్తున్న ఒక ప్రశ్న: “కొన్నేళ్ళయ్యాక మర్చిపోతామా?” 

ఒక రెండేళ్ల క్రితం వాళ్ళమ్మగారు అనారోగ్యంతో మరణించారు. మరి ఆవిడ నాకు కూడా చిన్నప్పటి నుంచి ఎంతో కొంత తెలుసు కనుకా, అందులో అసలు ఆమెకి భూదేవంత ఓపిక అని నా అభిప్రాయం తో కూడిన అడ్మిరేషన్ కనుకా, నేనూ కొన్నాళ్ళు బాధ పడ్డాను. తరువాత నుంచి అప్పుడప్పుడూ ఇతర విషయాల మధ్య ఆ విషయం మేము మాట్లాడుకుంటూ ఉంటాము – రెస్పెక్టివ్ డెడ్ పేరెంట్ మెమరీ మనసు తొలచినపుడు అనుకుందాము.  ఈ కారణం చేత ఆ ప్రశ్న మా మధ్య తరుచుగా వస్తూ ఉంది. 

“ఆ కొన్నాళ్ళు పోతే ఎదో ఒక లాగా అలవాటు పడతాము లే, తప్పదు కదా”

“నాకు తెలీదు, నేనంత రకరకాల లోతైన భావోద్వేగాలను గుర్తు పెట్టుకోను”

“బహుశా పోదేమో. నేను మధ్యలో ఏమీ అనుకోలేదు కానీ పెద్దైపోయాక తరుచుగా అనుకుంటున్నాను”

“మనం పెద్దోళ్ళయిపోయాక వాళ్ళు పోతే మరింత కష్టంగా ఉంటుంది. చిన్నప్పుడే పోతే మనం వాళ్ళతో గడిపిన కాలం తక్కువ కనుక తొందరగా అలవాటు పడతాము”

“మా పిల్ల పుట్టాక నేను మా నాన్నని తలచుకోని రోజు లేదు” (కానీ నేను తాత, నాన్నమ్మ, నేను ఒక మాట కూడా మాట్లాడని మా ఆయన నాన్నమ్మ, తాత ఇలాంటి వాళ్ళని కూడా అంతా కూడా ఫోటోల ద్వారా తల్చుకుంటా.  ఇది ఆయనకి మాత్రమే ఉన్న స్పెషల్ ఆఫర్ కాదు. ఆ విషయం లో నేను షింటో ని). 

ఇట్లా రోజుకో రకం సోది చెబుతా నేను తనకి ఆ ప్రశ్న వచ్చినప్పుడల్లా. ఎందుకలా? అంటే మరి నేను కవయిత్రిని కాను కదా. నా ఆత్మఘోష ని పొయెటిక్ గా రాసి నా బాధ తో ప్రపంచం మొత్తం సహానుభూతి పొందేలా చేయడం నాకు చేతకాదు, నాకు ఆశక్తి కూడా లేదు. నా ఫ్రెండుకి కూడా లేదు కనుక ఇట్లా మాట్లాడినా నాతో అనేది ఏదో నేరుగా అనేసి పోతుంది తప్ప పక్కకి పోయి ఈవిడ ఇంసెన్సిటివ్ అనో, మరేదో ఆంగ్ల విశేషణం అనో అనేసి నేరుగా మాట్లాడుకోవాల్సినవి పేరు చెప్పకుండా ఫేస్బుక్ పోస్టులు రాసి బాధపెట్టదు. 

ఒక కల గురించి చెప్పాలి ఇక్కడ. గత వారాంతంలో అనుకుంటాను… ఒక రోజు రాత్రి ఒక కలొచ్చింది. ఎవళ్ళతోనో కారులో పోతున్నా. నేనే డ్రైవ్ చేస్తున్నా. మేము చాలా మామూలు విషయం లాగ పీరియాడిక్ టేబుల్ గురించి చర్చిస్తున్నాము అనమాట. అక్కడ మధ్యలో నేనేదో పరమ మేధావి తనం ఉట్టిపడే వ్యాఖ్య చేస్తే, వెనకాల కూర్చున్నాయన నన్ను “భలే చెప్పావు. నేను కెమిస్ట్రీ ప్రొఫెసర్ ని కదా. నన్ను అడిగినా కూడా ఇదే చెప్పేవాడిని” అని. నేను నవ్వేసి, తాంక్స్ చెప్పేసి, డ్రైవింగ్ కొనసాగించా. కాసేపటికి మెలకువ వచ్చింది. వంటింట్లో కాఫీ పెట్టుకు తాగుతున్నా ఒక్కదాన్నే. యధాలాపంగా అవతల వైపు పూజ మండపం అదీ ఉన్న వైపుకి చూసా. అక్కడ మా నాన్న ఫోటో గోడకి ఉంది. అపుడు టక్కుమని స్ఫురించింది నాకు – ఆ కలలో వచ్చినా కెమిస్ట్రీ అయన మా నాన్నే కదా! అని. అర్రే, మనమేం మాట్లాడుకోలేదు? అనిపించింది. కాసేపటికి నాకు బిల్ గేట్స్ రాసిన ఒక పుస్తక పరిచయం కనబడింది బ్రౌజ్ చేస్తున్నపుడు. పుస్తకం పేరు – Mendeleyev’s Dream. ఈ మెండలెవ్ అన్నారాయన ఆయొక్క పీరియాడిక్ టేబుల్ సృష్టికర్త! కలల ప్రపంచమే వెరైటీ అంటే, మళ్ళీ దానితో మన వాస్తవ ప్రపంచానికి ఒక లంకె కనబడితే మరీ వెరైటీ అనుభవమే కదా. 

సరే, ఇలాంటి వెరైటీ కలలని పంచుకుంటే భారీగా కాకుండా ఊరికే అవునా.. అని రియాక్ట్ అవగలిగి, ఇంకా నాతో మాట్లాడ్డం మీద ఆసక్తి ఉన్న స్నేహితులు నాకాట్టే లేరు. ఉన్నవారిలో టాపిక్ కి రిలేట్ అయ్యే స్నేహితురాలు కనుక పై బాల్య స్నేహితురాలికే చెప్పా… “ఇట్లా మనం మర్చిపోతామా? అనుకుంటామా? ఇపుడు చూడు,  మా నాన్న పోయి ఇంకో నెలతో పాతికేళ్ళవుతుంది. అయినా కలొచ్చింది. పైగా ఆ కలలో ఉన్నది ఆయన అని అర్థం కావడానికి మెలుకువ రావాల్సి వచ్చింది” అని చెప్పి అనేసరికి పాపం షాకయిపోయింది. లాస్టుకి ఇంకా మనం ఇంతే. పాతికేళ్లేమిటి, యాభై ఏళ్లేమిటి, తమ బొందేమిటి? మనం ఇంతే, మనకు మరపు రాదు, అలా అని మనమేం అన్యాయం అయిపోములే, వాళ్ళెక్కడికీ పోలేదు అనుకుని ఆ చాటు ముగించుకుని ఓ పన్నెండు గంటల టైము డిఫరెన్స్ గల మేమిద్దరం టాటాలు చెప్పుకున్నాం అనమాట.  

“కవిసమ్రాట్” సినిమా

(ఇది నేను ఫేస్బుక్లో రాసిన పోస్టు. సాధారణంగా అక్కడ రాసినవి కొన్ని నెలల తరువాత డిలీట్ చేస్తూ ఉంటాను. కానీ ఇది ముఖ్యమైన సినిమా అనిపించి ఇలా ఇక్కడ సేవ్ చేస్తున్నా పోస్టుని).

ఎల్బీశ్రీరాం కవిసమ్రాట్ సినిమా చూశాము.

నా ఉద్దేశ్యంలో ట్రైలర్ వరస్ట్ గా ఉంది. అది చూసి సినిమా చూడబుద్ధేయలేదు నాకు. కానీ ఒక తెలుగు రైటర్ గురించి సినిమా తీసారంటే చూడొద్దా అని ఆ తెలుగు రైటర్ రచనలు ఏవీ చదవని మా ఇంటాయన పోరు పెట్టడంతో చూశాను ఆహా టీవీ సబ్స్క్రిప్షన్ తీసుకుని. విశ్వనాథ రచనలు ఎంతో కొంత గత పదిహేనేళ్ళలో చదివిన నాకూ, ఆయనకి జ్ఞానపీఠం వచ్చిందన్న విషయం సినిమాలో చూసి తెలుసుకున్న శ్రీరాం కూ..ఇద్దరికీ సినిమా బాగుందనిపించింది. ఈ శ్రీరాం గారికి మరి విశ్వనాథ రచనల గురించి కుతూహలం కూడా కలిగింది కనుక ఆ శ్రీరాం గారి ప్రయత్నం ఫలించినట్లే.

ఎల్బీ కొంచెం పెద్దవాడైపోయాడు… అందువల్ల కథలో, టైం లైన్ లో బాగా లిబర్టీలు తీసుకున్నారు. ఉదాహరణకి: వేయిపడగలు రాసేవేళకి విశ్వనాథ చిన్నాయనే… ఏ నలభై ఏళ్ళో‌ ఉండి ఉంటాయి. కానీ కథలో మాత్రం డెబ్భై ఏళ్ళాయనలా ఉంటాడు. అలాగే, ఆ పద్మనాభం అనే ఆయన పాత్ర అనవసరం. ఇట్లాంటివి కొన్ని ఉన్నాయి. మధ్యలో ఒకటి రెండు చోట్ల ఈ విశ్వనాథాష్టకం శ్లోకాలలోని వాక్యాలు వాడినట్లు ఉన్నారు..నాకస్సలు నచ్చలేదు, కానీ భక్తిలో ఆయన్ని దైవాంశసంభూతుడిగా, ఇంకా ముందుకుపోయి దైవంగానే భావించిన వాళ్ళలో ఎల్బీ మొదటివాడేం కాడు కనుకా, మన సినిమాలలో హీరో ఎలివేషన్ కి దేవుడి పాటలూ, స్తుతులూ అవీ వాడుకోడం కొత్తేం కాదు కనుకా, ఈయన్నే ప్రత్యేకించి అనలేం.

చివర్లో విశ్వనాథ రచనలన్నీ తిరిగి వేసినపుడు పావనిశాస్త్రి గారు వాటి ఒరిజినల్ ప్రచురణ గురించి రాసినవి స్లైడ్స్ లాగ చాలాసేపు వేశారు. అలాగే విశ్వనాథవి ఫొటోలు కూడా. బిట్స్ అండ్ పీసెస్ గా ఉన్నా కూడా నాకు నచ్చింది. గూస్ బంప్స్ భావన వచ్చింది చివరికొచ్చేసరికి. బాలకృష్ణ చేసిన ఇంటర్వ్యూ లాంటి దానిలో ఎల్బీ అన్నట్లు, ఇది చూసి ఎంతో కొంత కుతూహలం కలుగవచ్చు కొత్తతరానికి ఈయనెవరు అని (చూస్తే!). అంతవరకూ ఇది ఒక విజయవంతమైన ప్రయోగం అనే చెప్పాలి. టీ ఎన్ ఆర్ ని సినిమాలో చూసాక ఈ సినిమా మరి చాలా రోజుల నుంచి తీసినట్లు ఉన్నారు అనిపించింది.

ఇంతకీ ఈయన రచనలు చదవాలంటే మరి ఆ భాషా అదీ అందరికీ పట్టుబడకపోవచ్చు. అలాగే అందరికీ సెట్టు సెట్టు కొనేసి చదివే ఆసక్తి లేకపోవచ్చు. అనువాదాలంటే ఏవో కొన్ని వచ్చాయని తెలుసు. నేను చదివింది ఒక్కటే: హాహాహూహూ నవలిక కి వెల్చేరు నారాయణరావు అనువాదం ఈ జర్నల్ లో వచ్చింది. ఎవరికైనా పీడీఎఫ్ కావాలంటే నాకు మెసేజి పెట్టండి.

వేయిపడగలు ఆంగ్లానువాదంలో వచ్చింది అని తెలుసు. కాపీలు ఉన్నాయో లేదో కనుక్కోవాలి. అసలు నా ఉద్దేశ్యంలో చిన్న కథలు చదవడం బెస్టు అసలేం చదవని వాళ్ళకి. కానీ దాని ఆంగ్లానువాదం ఒకటి చూశాను…మొదటి రెండు పేజీలకే ఏం బాలేదు, నేను రికమెండ్ చేయలేను అనిపించింది. అందువల్ల ఆ వివరాలు ఇవ్వను.

మొత్తానికి దురభిమానుల పాల బడి ఈయన ని వాళ్ళ లాంటి వాళ్ళు తప్ప ఇంకెవరూ చదవకుండా చేసేస్తారేమో అనిపించింది నాకు పోయినేడాది కిరణ్ ప్రభ గారి పాతిక ఎపిసోడ్ల సిరీస్ వినేదాక. ఇప్పుడు ఈ సినిమా కూడా వచ్చింది కనుక, నిజంగా విశ్వనాథ సాహిత్యం నిలబడాలి అనుకునే వాళ్లు ఉన్నారు మామూలు మనుషుల్లో అనిపించింది నాకు.

చివరగా ఓ మాట: విశ్వనాథ గురించి నీకేం తెలుసు? నీకు ఆయన భావజాలం నచ్చకుండా ఆయన రచనలు ఎలా ఇష్టపడతావు? ఇట్లాంటి ఫేక్ మేధావితనం చూపిస్తూ ఏమన్నా అనాలనుకుంటే ఇక్కడే అనండి. ఒరిజినాలిటీ లేకుండా ఇంకేం‌ టాపిక్స్ లేనట్లు దీన్ని ఇంకెక్కడో రిఫర్ చేసుకుని పోస్ట్ పెట్టి చీప్ కాలక్షేపం చేస్కోకండి. దానికంటే పొయ్యి ఆ 80 నిముషాల సినిమా చూసి ఆ పెద్దాయన గురించి ఓ నాలుగు ముక్కలు తెల్సుకోండి.

తొలి రక్తరసదానం అనుభవం

రక్తదానం తెలుసు, ఈ రక్తరసం ఏమిటో?

ప్లాస్మా. టీవీ కాదు. బ్లడ్ ప్లాస్మా.

ఇవ్వాళ నేను కెనడియన్ బ్లడ్ సర్వీసెస్ వారి సెంటర్ ఒకదానిలో (మొదటిసారి) ప్లాస్మా దానం చేసొచ్చాక ఆ అనుభవం రాసి, ప్లాస్మా దానం అవసరం గురించి కూడా చెబుదామనుకున్నాను. అందుకే ఈ బ్లాగు పోస్టు.

తెలుగులో ప్లాస్మా ని ఏమంటారో?‌ అని వెదికితే రక్తరసం, రక్తజీవద్రవ్యం, నెత్తురు సొన అన్న పదాలు కనబడ్డాయి. రక్తదానం మనలో చాలా మందికి పరిచయం ఉన్న పదమే. తరుచుగా బ్లడ్ డొనేషన్ కాంపులు అవీ చూస్తూ ఉంటాము, కొంచెం పరిసరాలు గమనించే అలవాటు ఉంటే. నేను నాకు ఇరవై ఏళ్ళ వయసప్పటి నుండి సగటున ఏడాదికీ, రెండేళ్ళకీ ఒకసారి రక్తదానం చేశాను (దీని గురించి గతంలో రాశాను). ఇన్నిసార్లలో ఎప్పుడూ నాకు ఇలా ప్లాస్మా సపరేటుగా తీసుకుని మళ్ళీ మన రక్తం మనకి తిరిగి ఎక్కించేసే పద్ధతి ఒకటుందని తెలియదు (ఇలాంటిది బాలకృష్ణ సినిమాలో జరుగుతుందని చెబితే నమ్మి ఉందును). ప్లాస్మా, ప్లేట్లెట్ డొనేషన్ సపరేటు అని విన్నా కానీ వివరాలు తెలుసుకోలేదు. ఒక ఆర్నెల్ల క్రితం అనుకుంటా, మా ఇంటి నుండి ఒక కిలోమీటరు దూరంలో కొత్త ప్లాస్మా సెంటర్ తెరిచారు. అప్పట్నుంచి వాళ్ళ రక్తదాతల డేటాబేస్ లో ఈ ఏరియాలో ఉన్న అందరికీ వరసగా మెసేజిలు, ఫోన్ లు వీటిద్వారా కాంపైన్ మొదలుపెట్టారు. అప్పుడే నాకు మొదట ఎందుకు ఇంతలా చెబుతున్నారు? అన్న ప్రశ్న కలిగింది.

అసలేమిటీ ప్లాస్మా డొనేషన్?

మన రక్తం లో 55% ఉంటుందంట ఈ ప్లాస్మా అనబడు పాలిపోయిన పసుపు రంగులో ఉండే పదార్థం. మామూలుగా రక్తదానం చేస్తే అందులో ఎర్ర రక్త కణాలు, ప్లాస్మా, ప్లేట్లెట్స్ – ఈ మూడు సెపరేట్ చేసి వాడొచ్చంట (అంతా అలాగే కలిపి ఉంచేసి కూడా వాడతారు అనుకుంటా). ప్లాస్మా డొనేషన్ అంటే రక్తంలోంచి ప్లాస్మా మాత్రమే తీసుకుంటారు అనమాట. తీసుకుని మిగితా రక్తం తిరిగిచ్చేస్తారు (ఇదే నాకు బాలకృష్ణ సినిమాలా అనిపించిన అంశం). ఈ ప్లాస్మా ని ప్రాణాలు కాపాడేంత ప్రభావం గల వివిధ రకాల మందుల్లో వాడతారంట. అలాగే, కొన్ని ప్రత్యేకమైన సందర్భాల్లో నేరుగా పేషంట్లకి కూడా ఇస్తారంట రక్తం ఇచ్చినట్లు (ఈ పేజిలో ప్లాస్మా తో ఏంచేస్తారన్న విషయం క్లుప్తంగా తెలియజేస్తూ రెండు చిన్న విడియోలు ఉన్నాయి). మరి నేను కెనడాలో చేశాను కనుక ఇక్కడి విషయం తెలుసు – ప్లాస్మా డొనేషన్ ద్వారా వచ్చే దానితో పోలిస్తే దాని అవసరం ఇంకా ఎక్కువ ఉందంట. అందువల్ల యూఎస్ నుంచి కొంటూ ఉంటారంట ఇక్కడ. కొన్ని ప్రాంతాల్లో ప్లాస్మా ఇచ్చిన వాళ్ళకి డబ్బులు కూడా ఇస్తారంట (నేను వెళ్ళింది మామూలు రక్తదానం/ప్లాస్మాదానం చేసే ప్రదేశం. నీళ్ళు, జూస్ లాంటివి ఇస్తారు దాతలకి).

ఎందుకీ ప్లాస్మా డొనేషన్? రక్తదానం చాలదా? ప్లాస్మా అవసరం విపరీతంగా ఉంది ప్రస్తుతం ప్రపంచవ్యాప్తంగా. కోవిడ్ కొంత కారణం సప్లై తగ్గిపోడానికి అని ఇక్కడ అన్నారు. పూర్తి రక్తదానం తో పోలిస్తే ప్లాస్మా ఎక్కువసార్లు ఇవ్వొచ్చంట. పైగా పైన రాసినట్లు ప్రాణాంతకమైన వ్యాధులు కొన్నింటి ట్రీట్మెంట్లో ప్లాస్మా చాలా విలువైనది. కోవిడ్ పేషంట్లకి కూడా ప్లాస్మా ఉపయోగం ఉంది. కనుక పూర్తి రక్తదానం ఎంత ముఖ్యమో, ప్లాస్మా దానం కూడా అంతే విలువైనది అని వీళ్ళ కాంపైన్ లో చెబుతున్నారు ఇక్కడ.

ఇదంతా కొంచెం తెలుసుకున్నాక కూడా నేను వెంటనే ఈ కాల్ కి స్పందించలేదు. మార్చి చివర్లో ఒకసారి రక్తదానానికి పోతే అక్కడ హిమోగ్లోబిన్ లెవెల్ చూసి, చాలా తక్కువుంది, తీసుకోము అన్నారు. ఇలా జరగడం ఇదే మొదటిసారి. మూడు నెలలక్రితం చాలా మైల్డ్ గా కోవిడ్ పలకరించి పోయింది. దాని ప్రభావమో ఏమిటో? అంటే కావొచ్చు అన్నారు. కానీ, మరీ తక్కువగా ఉంది. ఒకసారి డాక్టర్ తో మాట్లాడు. ఫలానా ఫలానా బాగా తిను. ఐరన్ సప్లిమెంట్ తీసుకో, ఇలా జాగ్రత్తలు చెప్పి పంపేశారు. అసలు నా జీవితంలో ఇలా హిమోగ్లోబిన్ తక్కువ అవడం ఇదే మొదటిసారి. ఖంగారుతో కూడిన డిప్రెషన్ కొంతా, ఇలా ఇంట్లో వాళ్ళని చూస్కోడం‌కాదు, మనల్ని మనం కూడా చూసుకోవాలి అన్న జ్ఞానం వల్ల కొంతా… ఇక కొన్నాళ్ళు నేను ధైర్యం చేయలేదు. తరవాత జులై లోనో ఎప్పుడో‌ మళ్ళీ వెళ్ళా, ఈ సారి ప్లాస్మా దానం ప్రయత్నిద్దాం అని.

అప్పటికి రక్తం మళ్ళీ సర్దుకున్నట్లు ఉంది. కానీ, సరిగ్గా వాళ్ళకి ఒక కటాఫ్ ఉంటుంది దాతల నుండి ప్లాస్మా తీసుకోవడానికి. అంతే ఉంది. అందుకని కొన్నాళ్ళాగమన్నారు. కానీ, ఫోనులు, ఈమెయిల్ కాంపైన్ మాత్రం ఆగలేదు. సరే, ఈమధ్య ఆరోగ్యం బానే ఉంది కదా, ఈ వారం కాస్త పని తక్కువగా ఉందని మళ్ళీ ధైర్యం చేసి చూశా. లాస్టుకి ఇవ్వాళ ఈ‌ ప్రొసీజర్ అయింది. వాళ్ళకి ఏవో కొన్ని పరిమితులు ఉంటాయి. కొన్ని మందులు వాడే వాళ్ళవి తీసుకోరు. రక్తహీనత ఉంటే ఎలాగో తీసుకోరు. ఇంకా పెద్ద లిస్టు ఉంది. మామూలుగా ఆరోగ్యంగా ఉన్న వారు ఒకసారి వెళ్ళి వాళ్ళని సంప్రదిస్తే మనం వాళ్ళకి సరిపోతామో లేదో చెబుతారు. సీనియర్ సిటిజెంస్ కూడా కనిపిస్తూ ఉంటారు వెళ్ళిన ప్రతిసారీ. వీలు/అర్హత ఉన్న అందరం భయపడకుండా, అపోహలు పెట్టుకోకుండా, చేయాల్సిన పని ఇది అనిపించింది వెళ్ళొచ్చాక.

విధానం: మన బరువు, ఎత్తు బట్టి ఎంత తీసుకోవాలో నిర్ణయిస్తారంట. అది అయాక ఒక అరగంట-ముప్పావు గంట పడుతుంది అన్నారు. మామూలు రక్త దానం లాగే సూది గుచ్చి తీసుకున్నారు గానీ, మళ్ళీ ప్లాస్మా తీసుకుని రక్తం వెనక్కి పంపించేస్తారంట. ఆ కాస్త దానిలో అంతా ఎర్రగా ఉంటుంది కనుక పోతోందో వస్తుందో కనబడదు అనుకోండి, స్క్రీన్ మీద మాత్రం ఎప్పుడు ఏం జరుగుతోందో కనిపిస్తూ ఉంటుంది వాళ్ళకున్న కోడ్ ప్రకారం (ఒక సింబల్ కి రక్తం బైటకి పోతుందని, ఒక సింబల్ కి లోపలికొస్తోందని అర్థం). నాకు ఈ ప్రొసీజర్ ఇరవై నిముషాలకే ముగిసింది. నేను ఇలాంటివి చేసే ముందు నీళ్ళు బాగా తాగుతా, కాఫీ ఒక నాలుగైదారు గంటల ముందే మానేస్తా (అందుకే మధ్యాహ్నం అపాయింట్మెంట్లు తీసుకుంటా) – రెండూ‌ మంచి ప్రాక్టీస్ అని, తొందరగా ఐపోవడానికి దోహదం చేసేవే అని అక్కడున్న నర్సు చెప్పింది ఒకసారి బ్లడ్ డొనేషన్ లో. ఆరోజు రక్తదానం కూడా ఆరు నిముషాలలో ముగిసింది.

ఆ సొంత సుత్తి అటు పెడితే, మొత్తానికి నేను చెప్పేది – నాకు అర్థమైనది ఏమిటంటే:

• ప్లాస్మా అవసరం పూర్తి రక్తం కంటే కూడా ఒకోసారి ఎక్కువగా ఉంటుంది. కోవిడ్ వల్ల డిమాండు ఇంకా ఎక్కువైంది (ఇది వేరే దేశాల్లో కూడా జరిగింది)
• కొన్ని రోగాల ట్రీట్మెంట్ కి ప్లాస్మా తోనే పని
• ప్లాస్మా ఉపయోగించి కొన్ని మందులు కూడా తయారుచేస్తారు
• ప్లాస్మా దానం ప్రతి పదిహేనురోజులకోసారి చేసినా కూడా మామూలుగా ఆరోగ్యవంతులుగా ఉండేవారికి వచ్చే నష్టం లేదు.
• మామూలుగా రక్తదానం చేశాక నీరసం లాంటివి అనుభవించకపోతే ప్లాస్మా దానం తర్వాత కూడా ఏం అవ్వదు.

వెరసి మామూలు మనుషులు అతి సులభంగా, అదీ మళ్ళీ మళ్ళీ తరుచుగా చేయగలిగే గొప్ప పని ప్లాస్మా దానం. వాళ్ళన్నారని రెండు వారాలకోసారి వెళ్ళిపోయే ఉద్దేశ్యం, టైము నాకు లేవు. అయితే, రక్తదానం ఏడాదికోమాటు చేస్తే చాలు అనుకునేదాన్ని నేను (వాళ్ళు మూణ్ణెల్లు, ఆర్నెల్లు అంటారు కానీ, ఆడమనిషిగా, తల్లిగా, ఉద్యోగినిగా, గృహిణిగా అంత తరుచుగా చేసి నిభాయించుకోలేను అనుకుంటున్నా). ప్లాస్మా కి వీలు ఉండి, రక్తహీనత లాంటివి, ఇతరత్రా అనారోగ్యాలేవీ పట్టుకోకపోతే మూడు, నాలుగు నెలలకొకసారైనా చేయాలి అనుకుంటున్నా. పైగా, అట్లా ఓ ఐదునిముషాలు పోతే ఆ సెంటర్ వచ్చేస్తుంది. చేయననడానికి నాకు కారణాల్లేవు. నా స్నేహితురాలు ఒకామె బిడ్డకి జన్మనిచ్చి ఆర్నెల్లు కూడా కాకుండానే వెళ్ళి ప్లాస్మా ఇచ్చొచ్చింది ఈమధ్యనే. ఆమే నాకు స్పూర్తి ప్రస్తుతానికి.

ఇకపోతే, ఈ పోస్టు రాయబోతూ రక్తం బదులు ప్లాస్మా ఎందుకు దానం చేయాలి? అన్న సందేహం కలిగి కాసేపు అవీ ఇవీ చదివా. కొన్ని బ్లడ్ బాంక్ వెబ్సైట్లలో ఫలానా బ్లడ్ గ్రూపు వారు ప్లాస్మా, ఫలానా వాళ్ళు ప్లేట్లెట్, ఫలానా వాళ్ళు రక్తం/ప్లాస్మా/ప్లేట్లెట్ చేస్తే అందరికీ మోస్ట్ బెనెఫిట్ కలుగుతుంది అని రాశారు. ఇది మరి ఆయా దేశాలలో ఉన్న జనాల బ్లడ్ గ్రూపుల డిస్ట్రిబ్యూషన్ బట్టి ఉంటుందో ఏమో అర్థం కాలేదు. ఒక డాక్టర్ మిత్రుడిని వాకబు చేస్తే ఇదే వినడం ఈ మాట, చదివి చెబుతానన్నారు. ఆ విషయం ఆయన చెప్పేది నాకు అర్థమైతే తర్వాత రాస్తా.

“ఇదిప్పుడు మనదేశమే” కథ, ఆంగ్లానువాదం

అట్లూరి పిచ్చేశ్వరరావు గారు ఎప్పుడో అరవై ఏళ్ళ నాడు రాసిన “ఇదిప్పుడు మన దేశమే” కథని నేను ఆంగ్లం లోకి అనువదించాను. అది అవుట్లుక్ పత్రిక వీకెండర్ విభాగంలో గత నెలలో వచ్చింది. అప్పుడు ఈ పోస్టు మొదలుపెట్టి మళ్ళీ తీరిక చిక్కక ఆపేశాను. ఒక రెండు మూడు రోజుల క్రితం ఫేస్బుక్లో ఏదో సాహితీ చర్చ చదువుతూ ఉండగా అనువాదకులు కథల ఎంపిక సరిగా చేయాలి, ఏ విధమైన ప్రత్యేకత లేని కథలు అనువాదం చేయక్కర్లేదు అన్న తరహా వ్యాఖ్య ఒకటి చదివాను. దానితో “ప్రత్యేకత” ఎవరికి కనబడాలి? అనుకున్నాను. ఈ కథ గుర్తు వచ్చింది. నాకు ఇది ప్రత్యేకమైన కథే. ఇది తెలుగు పాఠకులని దాటి కూడా చదవదగ్గ కథే. అనువాదకుల ఎంపిక ని వివరించే అవకాశం/అవసరం అన్నిసార్లూ ఉండదు/కుదరదు కానీ, నా రికార్డుకోసం నా బ్లాగులో అన్నా రాసుకోవాలని ఆపేసిన పోస్టుని మళ్ళీ రాస్తున్నా.

(మూలకథని “అట్లూరి పిచ్చేశ్వరరావు కథలు” పుస్తకంలోనూ, నా అనువాదాన్ని అవుట్లుక్ వెబ్సైటులోనూ చదవొచ్చు. ఆర్కైవ్.ఆర్గ్ లో ఒక పాత “అట్లూరి పిచ్చేశ్వరరావు కథలు” ఎడిషన్ ఉంది. ఈ కథ అందులో కూడా 176 పేజి వద్ద చదవొచ్చు.)

నన్నేం ఆకర్షించింది ఆ కథలో? ముఖ్యంగా రెండు అంశాలు.

• ఆ కథావస్తువు దేశం, భాష వీటికి అతీతంగా ప్రతి చోటా ఉండే చర్చే అనిపించింది. 
• నాకు సెంటిమెంటు పిండేవి, విషాదాంతాలు, ఇలాంటివి అంతగా నచ్చడం లేదు ఈ మధ్య. ఈ కథలో పాత్రని తీసుకుంటే ఒక టిపికల్ కథ లో అయన బహుశా పెన్షన్ కోసం ఎక్కే గడపా దిగే గడపా తిరుగుతుంటాడు…  ఎక్కడ చూసినా అవినీతి … ఎక్స్ సర్వీస్ మెన్ ని ఎవరూ గౌరవించరు … ఇలాంటివి ఉంటాయి. దానికి భిన్నంగా ఇందులో కథానాయకుడు స్పెషల్ గా అనిపించాడు నాకు.  నాకు ఆ పాత్ర, ఆ వాగ్ధాటి, ఆ వ్యంగ్యం నచ్చాయి.

ఇవి కాక మరొకటి: ఇలా నేవీ నేపథ్యంలో నేను ఇతర కథలు చదవలేదు తెలుగు/ఇంగ్లీషులలో (ఈ రచయితవే మరికొన్ని కథలు ఉన్నాయి ఈ పుస్తకంలో)

అప్చకోర్సు, ఇది నవల కాదు. చిన్న కథ. అందులోనూ మరీ చిన్న కథ. ఇట్లా ఆ ఉద్యోగం వద్దని పోయాక అతనికేమైంది? బానే బతికాడా? లేకపోతే ఇలా “పొగరు”తో వచ్చిన అవకాశాలు వదులుకుని దీనంగా బతికాడా? ఇలాంటి ప్రశ్నలకి మనకి సమాధానం ఉండదు. 

ఇక పోతే, కథలో నాకు అర్థం కానీ అంశం కూడా ఒకటి ఉంది – అదేం ఆఫీసు? పెన్షన్ ఇవ్వడం, ఇతర ఉద్యోగాల్లో చేరడం – రెండూ వాళ్ళే చూస్తారా? ఉద్యోగం ఒప్పుకుంటే పెన్షన్ వదిలేసుకోవాలా? వాళ్ళ ద్వారా కాక మన మానాన మనం ఏదో వెదుకున్నాము అనుకో, అప్పుడేమవుతుంది? – ఇలాంటివన్నీ ప్రశ్నలు మెదిలాయి. అనువాదానికి వీటికి సమాధానం తెలుసుకోవడం తప్పనిసరి అనిపించలేదు.  

ఈయనవి నేను చదివిన కథలన్నీ ఇటీవల వచ్చిన “అట్లూరి పిచ్చేశ్వరరావు కథలు” అన్న పుస్తకం లోనివి. అంతకుముందు కూడా మా ఇంట్లో ఒక అట్లూరి పిచ్చేశ్వరరావు కథలు పుస్తకం ఉండేది చిన్నది. నేను పద్దెనిమిదేళ్ళప్పుడు చదివాను. కానీ ఏమి కథలు ఉన్నాయో గుర్తులేదు.  ఇపుడు చదివిన కలెక్షన్ లో అయితే బహుశా ఒక ఏడెనిమిది కథలకి నేను ఇవి ఇప్పటికీ మంచి కథలే, పత్రికల్లో పాత కథల శీర్షికలతో వేస్తె ఎక్కువ మంది చదువుతారు అనుకున్నా. వాటిలో నాలుగైదు కథలకి ఈ కథలు ఆంగ్లానువాదంలో వస్తే బాగుంటుంది అనుకున్నా. ఇవే కథలు మళ్ళీ మా అమ్మకి నచ్చలేదు. లోకో భిన్న రుచి అనుకుని ఊరుకోవాలి అంతే.  ఏదో, మొత్తానికి, ఈ కథ అట్లా నన్ను ఆకట్టుకుని అనువాదం వైపుకి మళ్లించింది. ఇంకా రెండు మూడు కథలపై ఆసక్తి ఉంది. తీరిక, ఓపిక ఉన్నపుడు ప్రయత్నించాలి.

నాకు అనుమతి ఇచ్చినందుకు రచయిత కుమారుడు అనిల్ అట్లూరి గారికి, ముందర డ్రాఫ్ట్ ని రివ్యూ చేసిన నా కొలీగ్ గాబ్రియల్ బెర్నియర్-కొల్బర్న్ కి, గీతా రామస్వామి గారికి, అనిల్ గారి ద్వారా ఇది చూసిన కన్నెగంటి రామారావు, గొర్తి సాయి బ్రహ్మానందం గార్లకి (ఇంకెవరన్నా ఉంటే వాళ్లకి కూడా), ఔట్లుక్ పత్రిక వారికీ ధన్యవాదాలు.

సిక్కెంటిక – అనువాదం, అనుభవం

జిల్లేళ్ళ బాలాజీ గారి తెలుగు కథ “సిక్కెంటిక” కి నా ఆంగ్లానువాదం అవుట్లుక్ పత్రిక వీకెండర్ పేజీలలో ఈ ఆదివారం నాడు వచ్చింది. ఆ కథ, అనువాదం గురించి ఏవో నా నాలుగు ముక్కలు రాస్కుందామని ఈ పోస్టు. ఇదే పేరు గల కథాసంకలనంలో ఉంది ఇది. పుస్తకం ఈబుక్ కినిగె.కాం లో కొనుగోలుకి లభ్యం.

నేను ఈ కథని ఏప్రిల్ లో చదివినట్లు ఉన్నా. అంతకుముందు ఈ రచయిత పేరు విన్నాను కానీ అనువాదకుడిగా. ఆయన కథలు కూడా రాశారని నాకు తెలియదు. ఏదో వందలోపు ఉన్న పుస్తకాలు ఉంటే కొందామని బ్రౌజు చేస్తూ ఉంటే కనబడి కొన్నానంతే. మొదటి నాలుగైదు కథలు చదవగానే ఆకట్టుకున్నాయి. తర్వాతివి మళ్ళీ అంత నచ్చలేదు. ఈ నచ్చినవాటిల్లో ఈ కథ ఎక్కువ నచ్చింది. అందుకు ప్రధాన కారణం ముగించిన పద్ధతి. సాధారణంగా కొంచెం పాజిటివ్ ముగింపు చూపే వాటిని అంత సీరియస్ గా తీసుకోరేమో మన వాళ్ళు అని నా అనుమానం. కానీ నాకు వ్యక్తిగతంగా అలాంటివి ఇష్టం. సరే, ఈ కథ నచ్చింది కానీ నేను మధ్యలో ఇండియా ప్రయాణం వగైరా పనుల్లో బిజీగా ఉండి పట్టించుకోలేదు. మధ్యలో కథ గురించి చాలాసార్లు అనుకున్నా. దానితో మళ్ళీ జూన్లో ఈ కథ ఇంకోసారి చదివా – అనువాదం చేయడానికి ఎలా ఉంటుంది? అన్న ఆలోచనతో. అపుడు ఇంక ప్రయత్నిద్దాం అనుకుని బాలాజీ గారి అనుమతి తీసుకుని మొదలుపెట్టా.

ఆంగ్ల ఎడిటర్ల సూచనలు ఎలా ఉంటాయి? మనం ఏం చూసుకోవాలి? ఇలాంటివి ఆంగ్లంలో రాయాలనుకుంటున్న తెలుగు వాళ్ళకి ఉపయోగపడుతుందని ఈమధ్య మాటల సందర్భంలో అర్థమైంది. అందుకని అనువాదం ప్రాసెస్ గురించి కొన్ని మాటలు రాసుకుంటున్నా:

• భాష నాకు తేలిగ్గానే ఉండింది కానీ అసలు ఆ సవరాలు తయారు చేసే పద్ధతి అదీ అక్కడ కథలో రాసినది నాకు అనువాదానికి చాలదు అనిపించింది. దీనికోసం ఒకట్రెండుసార్లు బాలాజీ గారిని వివరించమని ఈమెయిల్స్ పెడితే చెప్పారు. మొదట ఇది నా అవగాహన కోసం మాత్రమే అనుకున్నా కానీ తరువాత నాకే ఇట్లా ఉంటే ఆంగ్లంలో అసలు మరీ అయోమయంగా ఉంటుందేమో అని ఆ ప్రాసెస్ వివరిస్తూ రెండు వాక్యాలు చేర్చాను ఆ సందర్భంలో…రచయిత అనుమతితో.

• కొన్ని పదాలు.. ఉదా..జడగంటలు వంటివి…ఆంగ్లంలోకి ఎలా అనువదించాలి? అన్న ప్రశ్న వచ్చింది. దానికో సమానార్థకం వాడ్డం, పదం ఉంచేసి బ్రాకెట్లలోనో ఫుట్నోట్లలోనో వివరణ ఇవ్వడం, లేకపోతే అసలు ఇంగ్లీషు వాళ్ళకి ఇదంతా ఎందుకనుకుని ఆ పదం ఎత్తేసి ఏదో డెకరేటివ్ ఐటెం అనో నా బొందనో ఒక మాట రాసేయడమో – మూడు మార్గాలున్నాయి. మూడోది నాకు సెట్టవదు. సరే, ఇలాంటివి ఏం చేయొచ్చు? అనుకుంటూ ఉండగా బహుశా ఇలాంటివి కొంత వివరణ వాక్యంలోనే జతచేసి చూడొచ్చేమో అని సూచించారు కొత్తపాళీ గారు ఒక చాట్ లో. ఇదేదో బాగుందనుకుని “jadagantalu, the bells that hang from long, plaited hair” అని పెట్టా. ఇది ఒక పెద్ద పత్రిక ఎడిటర్లకి కూడా నచ్చింది (వీళ్ళు అనువాదాన్ని రిజెక్టు చేశారు కానీ మంచి సూచనలు ఇచ్చారు – కింద రాస్తా). సరే, ఇది బాగానే ఉన్నట్లుందని ఇలా ఫిక్స్ అయ్యా ఈ కథకి. అయితే ఇలా చేసినపుడు ఆ తెలుగుపదాన్ని నేను ఇటాలిక్స్ లో పెట్టా. అవుట్లుక్ వాళ్ళు ఇటాలిక్స్ తీసేసారు. నో కామెంట్స్.

• ఈ కథని మొదట ఒక ఆంగ్ల పత్రికకి పంపాను. అందులో సింహ భాగం యురోపియన్ భాషల కథలే అయినా కొన్ని మనవాళ్ళవి ఉన్నాయి అన్న ధైర్యంతో పంపాను. వీళ్ళు స్పందిస్తూ కొన్ని ప్రోత్సాహకరమైన వాక్యాలు రాశారు. “In general, the translation is skillfully done and the story reads well. We particularly admired the skill with which you approached sentence beginnings, especially because there seems not to be much connective tissue across sentences. The dangers inherent in monotonous sentence subjects are neatly dodged in this translation.” అయితే, మన కథలని అనువాదం చేస్తున్నపుడు ఉండే ముఖ్యమైన ఇబ్బందుల్లో టెన్స్ ఒకటని ఇదివరలో మాలతి గారు రాసిన వ్యాసంలో వివరించారు.

ఇదే సమస్య నేను ఈ కథ అనువాదం చేస్తున్నపుడు గమనించాను. గతంలో అనువాదం చేసిన కథల్లో ఇన్నిసార్లు గతానికి, వర్తమానానికి, దూరపు గతానికి, మొన్నటి గతానికి ఇట్లా మారడం లేదు. చదవడానికి ఇబ్బంది పడలేదు కానీ అనువాదం చేయడంలో ఇది నాకు అంత పట్టుబడలేదు. ఆ విషయం ఆ ఎడిటర్లు కూడా ఎత్తారు. “we would ask you to give more thought to the way tense is handled. We feel there are ways to deftly handle tense in translation from languages where tense is mutable, but we’re not sure that is being achieved here” వర్తమానం, వర్తమానం కానిది అన్న తరహాలో ఆలోచించి టెన్స్ గురించి మరోసారి చూడమని సలహా ఇచ్చారు. అది చదివి కొంచెం అది అటూ ఇటూ మార్చాను నేను వాక్యాల్లో రెండో వర్షన్ సిద్ధం చేసే ముందు.

ప్రధానంగా ఇవే ఈ అనువాదంలో ప్రత్యేకంగా చూసినవి. ఇలా మొదటి వర్షన్ కి వచ్చిన ఫీడ్బ్యాక్ బట్టి రెండో వర్షన్ సిద్ధం చేసి అవుట్లుక్ కి పంపాను (నేను మొత్తం ఫీడ్బాక్ పెట్టడం లేదు. నిజంగా ఎవరికన్నా తెలుసుకోవాలని ఆసక్తి ఉంటే చెప్పండి – ఈమెయిల్ చేస్తాను). వీళ్ళు భలే తొందరగా స్పందించారు. వెంటనే వేసేసారు కానీ ఎడిటోరియల్ కామెంట్స్ అంటూ ఏం పంపలేదు. బహుశా సుమారుగా ఉంది అనుకుంటే వాళ్ళు మార్పులు చెప్పరేమో మరి. నాకు చెప్పకుండా ఏం మార్పులు చేసినట్లు లేరు, నేను గమనించినంతలో.

నా కథకి మరొకరు బొమ్మ వేయడం నేను చూశాను (2011 లో, “రచన” మాసపత్రికలో). నా పేరిట వచ్చిన పుస్తకాలకి (రెండు అనువాదకురాలిగా, ఒకటి రచయితగా టెక్నికల్ పుస్తకం) కవర్ డిజైన్లు గొప్పగా చేయడం చూశాను. అయితే, గత ఏడాదిగా చేస్తున్న ఈ అనువాదాలలో కథకి బొమ్మ వేయడం ఇదే మొదటిసారి. అనువాదానికి వేసిన బొమ్మ, ఒరిజినల్ లోని బొమ్మ పక్క పక్కనే కింద ఉన్నాయి.

ఒరిజినల్ బొమ్మ నాకు సూటిగా, సింపుల్ గా నచ్చింది. చాలా నచ్చింది కథ చదువుతున్నపుడు. అనువాదానికి వేసిన బొమ్మ బాగా సృజనాత్మకంగా, మళ్ళీ మళ్ళీ చూడాలనిపించేలా ఉంది. ఆర్టిస్టు పేరు ఆర్తి వర్మ. మూలకథలో చిత్రకారులు ఎవరో తెలియదు. అట్లా ఈ కథ నేను అనువాదం చేసిన వాటిల్లో మొదటి ఇలస్ట్రేటెడ్ కథగా నాకు ప్రత్యేకం అనమాట.

నేనొక పొరబాటు చేశాను. రచయిత ఫేస్బుక్ పేజిలో జిల్లేళ్ళ అన్న పదం జె అక్షరంతో మొదలవుతోంది. కానీ కినిగె వెబ్సైటులో, ఆయన ఈమెయిల్ లో జి అక్షరంతో మొదలవుతోంది. అది నేను ఇప్పుడు ఈ పోస్టు రాస్తున్నపుడు గమనించాను. అవుట్లుక్ పత్రిక లో జి తో మొదలయ్యే స్పెల్లింగే వచ్చింది. ఆయన చూశాకే కదా నేను పంపింది అన్న విషయం గుర్తువచ్చింది కానీ బహుశా ఆయన్ని ఒకసారి అడిగి ఉండాల్సింది ఏమో అనిపించింది.

ఇక నాకు ప్రతి అనువాదం ఏదన్నా పత్రిక్కి పంపుతున్నపుడు ఒక విధమైన జంకు ఉంటుంది – నాకు నచ్చిన కథ తెలుగేతరులకి నచ్చుతుందా? లేకపోతే మామూలుగా అనిపించి చప్పరించేస్తారా? అని. ఈసారి కూడా అది ఉండింది. అది కూడా సినిమాలు, ఓటీటీ, అవార్డులొచ్చే కథలూ పుస్తకాలూ ఇలాంటివన్నీ చూశాక నాకు హింసా, రొమాన్సు, ఆవేదన, ఆవేశం, సంక్లిష్టమైన మానసిక సంఘర్షణ అన్నీ సమపాళ్ళలో నూరితే తప్ప దాన్ని గొప్ప వస్తువుగా అంగీకరించరేమో అన్న అనుమానం పీకుతోంది. కామెడీ అయితే అసలు దాని దిక్కుక్కూడా చూడరేమో అని ఒక అనుమానం కూడా ఉంది కానీ అలాంటిదెపుడైనా అనువాదం చేస్తే అపుడు తెలుస్తుంది. ఇన్ని అనుమానాల మధ్య వాళ్ళు వేసుకోవడంతో మనకథల్లో వేరే భాషల వాళ్ళకి నచ్చే ఎలిమెంట్స్ ఉన్నాయి అన్న నమ్మకం పెరిగింది.

అనువాదానికి అంగీకరించి, నా ప్రశ్నలకి ఓపిగ్గా సమాధానం చెప్పి, చివర్లో అనువాదం మొదటి ప్రతి చూసి ఫీడ్బ్యాక్ ఇచ్చినందుకు బాలాజీ గారికి ధన్యవాదాలు. ఇక నేను మధ్యమధ్యలో మెసెంజర్ లో ఈ టాపిక్స్ మీద కెలుకుతూ ఉంటా అనిల్ అట్లూరి గారిని, కొత్తపాళీ గారిని. విసుక్కోకుండా నన్ను ఎంగేజ్ చేస్తారు. ఆ చర్చలు నాకు ఉపయోగకరంగా అనిపిస్తాయి అనువాదాలు చేసేటప్పుడు. వాళ్ళకి కూడా మరోసారి ధన్యవాదాలు.

అనువాదం – ఎలా మొదలుపెట్టాలి?

“We are all translators” అంటూ వారానికి ఒకసారి వచ్చే వార్తాలేఖ ఒకటి నేను తరుచుగా చదువుతూ ఉంటాను. ఇది పంపేది జెన్నీ భట్ అన్న రచయిత్రి, అనువాదకురాలు. ప్రతివారం అనువాదానికి సంబంధించి ఏదో ఒక అంశాన్ని స్పృశిస్తూ, దానికి సంబంధించిన ఇతర వ్యాసాలని జోడిస్తూ రాస్తారు. ఈ వారం వచ్చిన విషయం – అసలు అనువాదాలు ఎలా మొదలుపెట్టాలి? అని. అది చదివాక ఈమధ్య ఒకరిద్దరు నన్ను కూడా ఈ విషయం అడిగారని మళ్ళీ గుర్తు వచ్చి, ఇలా ఒక పోస్టు రాస్తున్నాను ఆ అంశం పై. మరి నాకు ఎంతో కొంత తెలిసిన మూడు భాషల్లో అనువాదం అన్న ఆలోచన కలిగినది తెలుగు, ఆంగ్లాలకే. వీటిల్లో తెలుగు నుండి ఆంగ్లంలోకి చేయడం అన్నది కొంచెం తక్కువ ప్రాచుర్యం ఉన్న అంశం కనుక దాన్ని ఎంచుకుంటున్నాను. ఈ విషయంలో నాకు జ్ఞానం, అనుభవం చాలా తక్కువ కానీ, అవి కూడా ఇంకా సంపాదించని వారికోసం అనుకోవచ్చు ఈ పోస్టు. విపరీతమైన అవగాహన ఉండి, అనువాదం ఇలా ఉండాలన్న నిశ్చితాభిప్రాయం ఉన్నవాళ్ళు ఇక్కడే ఆపేసి పోండి, ప్లీజు.

అన్నట్లు నేను కథల గురించి రాస్తున్నాను. వ్యాసాల గురించి, పూర్తి పుస్తకాల గురించి కూడా రాయదగ్గ అనుభవం ఒక పిసరు ఉంది కానీ రాయను. ఇక కవిత్వం – అది నాకసలు తెలుగులోనే గుబులు పుట్టించే వ్యవహారం కనుక దాని గురించి నాకు తెలియదు.

తెలుగు నుండి ఆంగ్లం లోకి కథల అనువాదం ఎలా మొదలుపెట్టాలి అంటే నా ఉ.బో.స (ఉచిత బోడి సలహాలండీ) లు ఇవీ:

• మొదట ఎందుకు అనువాదం చేయాలి అనుకుంటున్నారు? అది ఆలోచించి సమాధానం చెప్పుకోవాలి ఎవరికి వారు. ఊరికే కాలక్షేపానికి అన్నది కూడా మంచి సమాధానమే. నచ్చిన ప్రతి కథనీ అనువాదం చేయలేము. నా ఉద్దేశ్యంలో మొదట ఏదన్నా పబ్లిక్ డొమైన్ లో ఉండే తెలుగు టెక్స్ట్ – వార్తాపత్రిక వ్యాసమైనా, గూటెంబర్గ్ లాంటి వెబ్సైటులలో ఉండే తెలుగు పుస్తకాలైనా, ఇలాంటివేవో తీసుకుని ఓ నాలుగు పేజీలు అనువాదం ప్రయత్నించండి. నాలుగు పేజీలా? అనకూడదు మరి. ఆ మాత్రం లేని కథలు చాలా తక్కువ. ఇది చేసి ఒకసారి మనకి మనం చదువుకుంటే, వీలైతే ఏ ఉదారహృదయులైన మిత్రులకో ఇచ్చి చదివిస్తే (ఔదార్యం ముఖ్యం), వచ్చే వ్యాఖ్యలను బట్టి తరవాత మనం ఇప్పుడు అనువాదం లోకి దిగొచ్చా? కొన్నాళ్ళాగి మళ్ళీ ప్రయత్నిద్దామా? అన్న అవగాహన వస్తుందని నా అభిప్రాయం.

• సరే, ఇది మనం చేయొచ్చూ, ట్రై చేద్దాం అనుకున్నాక ఏదో ఓ కథ ఎంచుకుంటాం కదా… అదే ఎందుకు? దాన్ని అనువాదం చేయడం వల్ల ఎవరికి లాభం? ఆంగ్ల పాఠకులకి ఏదన్నా కొత్తగా ఉంటుందా ఆ కథల్లో తరుచుగా ఆంగ్లంలో చదివే వాటితో పోలిస్తే? ఇలాంటివి కొంచెం ఆలోచిస్తే మంచిది. “మా పిల్లల నాటికి తెలుగు చదవడం రాదు. అందువల్ల ఈ కథ నాకిష్టం కనుక ఆంగ్లంలోకి చేస్తాను” – అన్నది కూడా ఇక్కడ మంచి సమాధానమే. నా ప్రపంచం చిన్నది, జ్ఞానం అంతకంటే పరిమితమైనది. అందువల్ల ఇంటెలెక్చువల్ అనాలసిస్ కంటే ఇలాంటి సమాధానాలే ఉంటాయి నావి కూడా.

• మొత్తానికి ఏదైనా సరే, ఫలానా కథ అనువాదం చేయాల్సిందే అనుకున్నాక అక్షరం మొదలుపెట్టే ముందు చేయాల్సినది –అనుమతి తీసుకోవడం. రచయిత ఉంటే వారిని వెదుక్కుని సంప్రదిస్తే హక్కులు వారివా, పబ్లిషర్ అనుమతి కూడా కావాలా? వంటివి చెబుతారు. లేకపోతే వాళ్ళ వారసులని వెదకొచ్చు. కాపీరైట్ చట్టం ప్రకారం రచయిత చనిపోయిన 60 ఏళ్ళకి రచన పై ఎవరికీ కాపీరైట్ ఉండదంట – ఇది అలాంటి రచనైతే సమస్యే లేదు. ఇవేం లేకపోతే మరి ఆ రచన మీకెంత నచ్చినా, అది ఆంగ్లంలోకి రావడం ఎంత అవసరం అనుకున్నా, దాన్ని అనువాదం చేయకపోతే అందరికీ మంచిది. ఆంగ్ల పత్రికలు కూడా రైట్స్ సమస్యలు ఉంటే వేసుకోరెలాగో.

• అనువాదం అంటూ మొదటి డ్రాఫ్టు అయ్యాక ఒకటికి పదిసార్లు చదువ్కుని, స్పెల్/గ్రామర్ చెకర్ల ద్వారా చూస్కుని, ఆ తర్వాత ఆంగ్లం లో సాహిత్యం బాగా చదివే తెల్సిన వాళ్ళని కూడా కొంతమందిని రివ్యూ చేసి సలహాలు చెప్పమని అడగడం నా దృష్టిలో తప్పనిసరి. వీలైతే అస్సలు తెలుగు చదవని సాహిత్యాభిమానులైన మిత్రులుంటే వారినడగండి. నేనైతే ఒకోసారి మా ఆఫీసులోని తెల్లజాతీయులని కూడా అడుగుతా సిగ్గుపడకుండా. మరీ హార్ష్ క్రిటిక్స్ ని అడగొద్దు. వీళ్ళకి హార్ష్ నెస్ మీద ఉన్న ఆసక్తి అసలు ఉపయోగకరంగా, ప్రోత్సాహకరంగా చెబుతున్నామా? అన్న దానిమీద ఉండదు. ఇందువల్ల మనలో ఒక సెల్ఫ్ డౌట్ మొదలవుతుంది. సహృదయులు కొందరైనా ఉండాలి రివ్యువర్లలో. కనీసం బాగా అనుభవం వచ్చేసి పండిపోయాం అనుకునేంత వరకైనా ఇది ప్రతి కథకీ చేయాలి అని నా అభిప్రాయం. ప్రతొక్కరు ఇచ్చిన ప్రతి సూచన పాటించి తీరాలనేం లేదు కానీ పర్సనల్ గా తీసుకోకుండా ఆలోచించి నిర్ణయం తీసుకోవాలి. ఎలాంటి అనువాద సమస్యలు ఉంటాయి, వాటిని ఎలా అధిగమించాలి అన్నది నేను కొన్ని వ్యాసాలు చదివి కొంచెం అవగాహన పెంచుకున్నాను. వీటి గురించి వీలువెంబడి రాస్తాను. తూలిక.నెట్ వెబ్సైట్ లో ఇచ్చిన గైడ్ లైన్స్ మంచి స్టార్టింగ్ పాయింట్. చివర్లో మూల రచయితకి లేదా ఎవరికి రైట్స్ ఉంటే వాళ్ళకి ఒకసారి పంపి, వాళ్ళ అభిప్రాయం కూడా తీసుకోవడం కూడా నా దృష్టిలో బెస్ట్ ప్రాక్టీసే. మనం ఏం చేసినా అది వాళ్ళ కథే కనుక ఇది అసలు తప్పనిసరి నా దృష్టిలో. వాళ్ళకి అనువాదం నచ్చకపోతే మనం పత్రికలకి ఎలా పంపుతాం? అన్నది నా ఆలోచన ఈ విషయమై.

• ఇదంతా అయ్యాక అప్పుడు ఇంక ఎక్కడికి పంపాలి? అన్న విషయం ఆలోచించొచ్చు. నేను పోయిన సంవత్సరం మొదటి అనువాదం చేసినపుడు ఇది చాలా రోజులు వెదుక్కున్నాను. “హిమాలయన్ రైటింగ్ రిట్రీట్” వారిదొకటీ, “బాంబే రివ్యూ” వారిదొకటీ రెండు వెబ్ పత్రికల జాబితాలు కనబడ్డాయి. తరవాత గూగుల్ సర్చిలో “సబ్మిట్ ట్రాన్స్లేషన్” , “లిటరీ ట్రాన్స్లేషన్” ఇలా కొన్ని పదబంధాలు కొడుతూ మరికొన్ని అంతర్జాతీయ పత్రికల గురించి తెలుసుకున్నాను. చాలా వెబ్ పత్రికలు సబ్మిటబుల్ అన్న వెబ్సైటు వాడతాయి మన అనువాదాలు స్వీకరించడానికి. అందులో “డిస్కవర్” అన్న లంకె లో “ట్రాన్స్లేషన్” అని వెదికితే డెడ్లైన్ లని బట్టి అనువాదాలు స్వీకరిస్తున్న వెబ్ పత్రికలు కూడా కనిపిస్తాయి. ఇలాంటివి కొన్ని పోగేసి, లంకెలు పనిచేస్తూంటే వాటివి ఓ రెండు మూడు సంచికలు తిరగేసి, ఇలాంటి కథలు వేసుకునే అవకాశం ఉందా? అని ప్రశ్నించుకుని, పంపడమే. ఇక్కడ కొన్ని విషయాలు గమనించాలి, వాళ్ళ సూచనలు క్షుణ్ణంగా చదవాలి. “మీర్రాయండి, మేము స్పందించకపోతే నిరాశ పడకండి” అనేవాళ్ళకి పంపకండి. “మీర్రాయండి, నెలరోజుల్లో స్పందిస్తాము”. “మీర్రాయండి, కానీ మాకు వచ్చే వాల్యూం వల్ల ఆర్నెల్ల దాకా పట్టొచ్చు”, ఇలా ఏదో ఒకటి చెప్పిన చోట్లనే సబ్మిట్ చేయడం ఉత్తమం. వీళ్ళైతే మనం ఆ పీరియడ్ అయ్యాక వాకబు చేస్తే కనీస మర్యాదగా స్పందిస్తారు ఏమైందని.

• తర్వాతేమవుతుంది: తెలుగు పత్రికల్లో ఎడిటోరియల్ ఫీడ్బ్యాక్ అన్నది అంతగా లేదనిపిస్తుంది నాకు. దీని వల్ల నిర్ణయాలు తొందరగా వచ్చేస్తాయి. ఆంగ్ల పత్రికలు నెల నుండీ ఆర్నెల్ల దాకా… కొన్ని ఇంకా ఎక్కువ కూడా చేస్తారంట… ఎంత సమయమైనా తీసుకోవచ్చు. అయితే, ఇప్పటిదాకా నేను పంపిన వారందరూ వివరంగా సలహాలు, సూచనలు ఇచ్చారు. నాకేదైనా ఒక సూచన నచ్చలేదన్నా మర్యాదగా (నిజానికి దయతో) ఒప్పుకున్నారు. రిజెక్ట్ ఒకసారే ఎదురైంది ఇప్పటిదాక. అపుడు కూడా కొంత వివరంగా రాశారు ఎందుకు వాళ్ళకి కుదరదో. ఇవన్నీ అయ్యాక మన అనువాదం బైటి ప్రపంచానికి తెలుస్తుంది. తెలుగు కథని ఇతరులు చదువుతారు. రిజక్షన్ బాధాకరం. ఏదో మనమీద నేరం మోపినట్లు అనిపిస్తుంది. కానీ మన జీవితానుభవాల్లో అది తొలి రిజక్షన్ కాదు. ఆఖరుదీ కాదు. ప్రయత్నిస్తూ ఉంటే మన అనువాదమూ మెరుగుపడుతుంది, అలాగే, కథకి సెట్టయ్యే పత్రికా దొరుకుతుంది అనుకుని ముందుకు సాగడం ఉత్తమం..కుదిరితే. అక్కడికి పెట్టే బేడా సర్దేసి ఆపేసినా ప్రపంచం ఆగదు, మన జీవితం ఆగదనుకోండి, అది వేరే విషయం. ఇప్పటిదాకా నాకు నిర్ణయం రావడానికి పట్టిన అతి ఎక్కువ సమయం నాలుగు నెలలు. తక్కువ సమయం రెండ్రోజులు. ఒకరు అంగీకారం వారం రోజుల్లో తెలిపినా, ఎడిటోరియల్ ఫీడ్బ్యాక్ రావడానికి ఆర్నెల్లు పట్టింది. ఏడాదవుతున్నా ఇంకా కథ వెబ్సైటులో రాలేదు. అట్లుంటది ఆంగ్ల పత్రికలతోనీ. ఇలాంటి అన్నింటికీ సిద్ధపడాలి తెలుగు కథ జాతీయ స్థాయిలో, అంతర్జాతీయ స్థాయిలో పాఠకులని చేరాలన్న కోరిక ఉంటే.

• పారితోషికం: ఇచ్చే వాళ్ళున్నారు. తక్కువ. అది తప్పనిసరి అంటే మాత్రం నిరాశ పడ్డానికి సిద్ధంగా ఉండండి.

పత్రికలకి రికమెండేషన్: నేను పంపిన పత్రికల్లో నాకు వీళ్ళకి మళ్ళీ పంపొచ్చు, మర్యాదగా ఉంటారనిపించినవి: అవుటాఫ్ ప్రింట్, కితాబ్, సారంగ (English section), తూలిక.నెట్, ఎక్స్చేంజెస్ (University of Iowa, USA). ఇంకా రివ్యూలో ఉన్న పత్రికలని ప్రస్తావించడం లేదు – వాళ్ళతో ఇంకా అనుభవం తెలియదు కనుక. ది బీకాన్, ఇండియన్ రివ్యూ – దయచేసి వీటికి పంపకండి. కనీసం వచ్చిందన్న అక్నాలెడ్జిమెంటు రాదు, అలాగని మనం అడిగితే రెండు నెలలైనా స్పందన ఉండదు. నేను చివరికీ ఇద్దరి విషయంలోనూ “బాబూ ఈ అనువాదం వెనక్కి తీసుకుని ఇంకో చోటికి పంపుకుంటాను..మీరు వచ్చే కల్పాంతరంలో అయినా ఇస్తారో లేదో తెలియని స్పందన కోసం నేను కాచుక్కూర్చోలేను” అని ఈమెయిలు పెట్టేశాను. అనుకున్నట్లే దానిక్కూడా స్పందన లేదు. అలాంటి పత్రికలకి మాత్రం పంపకండి – అనువాదం చేసిన పర్పస్ నెరవేరదు. అన్నట్లు ఈ రెండు వెబ్సైట్ల వాళ్ళు ఈ వ్యాసం చదువుతున్న వాళ్ళకి పరిచయం ఉంటే అసహ్యంగా పితూరీలు చెప్పకండి పొయ్యి. వాళ్ళ పద్ధతులు మార్చాలనడం నా ఉద్దేశ్యం కాదు. కొత్తగా అనువాదం చేస్తున్న వాళ్ళు నిరాశచెందకుండా సలహా ఇస్తున్నానంతే. వాళ్ళేం చేసుకుంటే నాకెండుకు చెప్పండి?

చివరగా: నా ఉద్దేశ్యంలో అనువాదం అన్నది ప్రత్యేకమైన కళే కానీ అభ్యాసంతో మెరుగు చేసుకోవచ్చు. అయితే, ఎడిటర్లు, రివ్యూవర్ల సూచనలు కొంచెం దగ్గరగా గమనించడం తప్ప నేను అంత శ్రద్ధ పెట్టడం లేదు ఆ విషయంలో. ఎవరి ఆసక్తి, ఓపిక, సమయాన్ని బట్టి వారు కావాలసినంత కృషి చేయొచ్చు. ఉదాహరణ: ఇతర అనువాదకుల వ్యాసాలు/పాఠాలు ఫాలో అవ్వడం, అనువాదం పై వచ్చిన పుస్తకాలు చదవడం, అనువాదాల పైన కోర్సులు చేయడం, డిగ్రీలు/సర్టిఫికేట్లు పొందడం వంటివి.

ఇకపోతే, పై వ్యాసంలో జెన్నీ భట్ అన్నట్లు, అనువాదం మొదలుపెట్టాక తెలుగు కథలు ఎప్పుడూ లేనంతగా చదవడం మొదలుపెట్టాను. నేను అనువాదం చేయడానికే కాదు. అసలు మన కథలు ఏమిటి? ఎలాంటివి? వీటిల్లో ప్రత్యేకత ఏమిటి? మనం చదివే ఆంగ్ల సాహిత్యం, ఇతర భాషల్లోంచి అనువాదమయ్యే సాహిత్యం – వీటితో పోలిస్తే తెలుగు కథలు ఎలా ఉన్నాయి? ఇలాంటివి అర్థం చేసుకోవడానికి చదవడం మొదలుపెట్టాను. సైడ్ ఎఫెక్టు లాగా ఒకటీ అరా నాకు అంతకుముందు తెలియని రచయితల కథలు కూడా దీని వల్ల నచ్చి అనువాదం చేయడం గురించి ఆలోచిస్తున్నాను.

ఈ టాపిక్ ఒక సుదీర్ఘ సుత్తిలా ఉంది… కనుక అడపాదడపా ఇంకొన్ని పోస్టులు పెడతాను ఏమో. మరి ఇంతలావు వ్యాసం రాశాను కనుక ఎవరైనా ఇక్కడిదాకా చదివితే ఆ ముక్క నాకు వ్యాఖ్య వదిలి పోండి 🙂

తెలుగు నుండి ఆంగ్లంలోకి అనువాదం-కొన్ని ఆలోచనలు

రమేశ్ కార్తిక్ నాయక్ “పురుడు” కథకి నేను చేసిన ఆంగ్లానువాదం “Exchanges: Journal of Literary Translation” అన్న అమెరికన్ వెబ్ పత్రిక తాజా సంచికలో రాబోతోంది వచ్చే వారం. గత కొన్ని నెలలుగా ఐదారు కథల అనువాదాలు వివిధ ఆంగ్ల వెబ్ పత్రికల్లో వచ్చాయి. వాళ్ళ పద్ధతులు మన తెలుగు వెబ్ పత్రికల పద్ధతులతో పోలిస్తే వేరుగా ఉన్నాయి. వీరితో చర్చలు, ఉత్తర ప్రత్యుత్తరాలు నేను కొంచెం “గొప్ప కథ” అంటే ఏమిటి? ఏ తెలుగు కథలు ఆంగ్లానికి సెట్ అవుతాయి అన్న విషయం ఆలోచించేలా చేశాయి. ఈ విషయాల గురించి కొన్ని ఆలోచనలు అనుభవాలు పంచుకుందామని ఈ పోస్టు రాసుకుంటున్నాను.

“మంచి కథ అంటే ఏమిటి?” అంటే ఒక నిర్వచనం అందరినీ మెప్పించడం కష్టం. కొందరికి శిల్పమో, క్రాఫ్టో ఏది పేరు పెట్టుకుంటే అదే సమస్తం. కొందరికి కథనం. కొందరికి వస్తువులో విలువుండాలి. ఇక ఈ విషయమై వాదోపవాదాలు గొప్పగొప్ప సాహితీవేత్తల నుండి సాధారణ పాఠకుల దాకా, సాహిత్య పత్రికల నుండి ఫేస్బుక్ చర్చల దాకా చూస్తూనే ఉన్నాము. అలాగే విదేశీ సాహిత్యమో ఇతర భాషలదో శోధించి మధించి, తెలుగులో అలాంటి కథల్లేవు అని చప్పరించేసే వాళ్ళూ చాలా మందే ఉన్నారు నా సోషల్ మీడియా ఫీడ్ లో. వ్యక్తిగతంగా “కదిలించేది కథ” అన్నది నా అభిప్రాయం. కానీ, నేను చదివిన సాహితీ చర్చలు, వ్యాసాలు వంటివి చూసి “మంచి కథ” అని పలువురి నోట అనిపించుకోవాలంటే నేననుకునే మంచి కథ నిర్వచనం చాలదని అనిపించింది. మంచి తెలుగు కథ అని నేననుకున్నది తెలుగు వారికే ఆనకపోతే ఇంక ఇతర భాషల చదువరులు..అంతర్జాతీయ పాఠకులకి నచ్చుతుందా?

“పురుడు” కథ చదివినపుడు నాకు ఏదో ఇంకో కొత్త ప్రపంచంలోకి తొంగి చూస్తున్న భావన కలిగింది. మన చుట్టు ఉండే వాళ్ళలోనే ఎన్ని రకాల జీవితాలో? అనిపించింది. గత కొన్ని నెలలుగా తెలుగు కథలని ఆంగ్లంలోకి అనువాదం చేయడం గురించి ఆసక్తిగా ఉన్నాను కనుక దీన్ని అనువదిద్దాం అనిపించింది. రచయిత, పబ్లిషరు వెంటనే అంగీకారం తెలిపారు, అక్కడిదాకా బానే ఉంది. నేను కూడా అనుకున్నదానికంటే తొందరగానే అనువాదం చేశాను. రచయిత కి బానే ఉంది. ఆయన ఇచ్చిన సూచనలూ బాగున్నాయి. నాకు బానే ఉంది. ఒక సాహితీ నేస్తం చీమలమర్రి సాంత్వన కూడా మూలం, అనువాదం రెండూ చదివి బానే వచ్చింది అన్నది. దానితో ఇంక ఏదన్నా వెబ్ పత్రిక్కి పంపుదాం అనుకుంటూ ఉండగా ఈ పత్రిక వారి ప్రకటన కనబడ్డది. ఇదీ బానే ఉంది.

అయితే, ఈ కథ మరి విమర్శకుల దృష్టిలో “గొప్ప” అనదగ్గదా? నాకు గొప్పదే. నేనేమన్నా ఈ సాహితీ పత్రికల ఎడిటర్నా? పేరెన్నిక గన్న సాహితీ విమర్శకురాలినా? నా మాట ఎవడిక్కావాలి? తెలుగు వారి సాహితీ చర్చల బట్టి నాకర్థమైంది ఏమిటంటే ఈ కథ బహుశా విమర్శకులు “ఆ, బంజారా కథలు మనకి కొత్త కనుక కథ బాగుందంటున్నావు అంతే” అని చప్పరించేసి ఉండేవారేమో అని. కొత్త సంస్కృతుల గురించి చదువుతున్నపుడు అది ఒక ముఖ్యమైన కారణమే నచ్చడానికి. కనుక, అదే కారణంతో ఇతరులకి కూడా నచ్చొచ్చు కానీ… మరి తెలుగులోనే నాకీ అనుమానం ఉంటే.. Exchanges పత్రిక్కి ముప్పై ఏళ్ళ చరిత్ర ఉంది. ముందే అమెరికన్ ఎడిటర్లు. మనది మామూలు ఆంగ్లం. స్పెల్లింగ్ గ్రామర్ తప్పులుండవు కానీ సాహిత్యానికి నప్పే శైలి కాదు. పైగా రోజూ వారి జీవితంలో కంప్యూటర్ సైన్సు రిసర్చి పేపర్లు రాస్తూ ఉంటా. ఇంజనీరు రాసే భాష అనువాదానికి…అమెరికన్ల స్థాయికి నప్పుతుందా? అన్నది మరొక సందేహం.

అయినా ఏదోలే, ఓ రాయేసి చూద్దాము, అసలంటూ పంపితే కదా అంగీకరిస్తారో లేదో తెలిసేది? అని పంపించాను. మూడు వారాలకే స్పందన వచ్చింది (ఆంగ్ల పత్రికలకి పంపిస్తే నెల నుండి ఆర్నెల్ల దాకా పడుతుందని నా అనుభవం) – ఈ కథ బాగుంది. మేము వేసుకుంటాము. ఇంకో రెండు వారాల్లో కాంట్రాక్టు, ఎడిటింగ్ సజెషన్లు పంపిస్తాము అని.

ఉచితంగా రాసి, ఉచితంగా వేసుకునే కథకి కాంట్రాక్టు ఏమిటా? అనుకోకండి. రైట్స్ విషయం మొదటే స్పష్టం చేస్తున్నారు. మొదటి ప్రచురణకి మాత్రమే మా హక్కు. తరువాత మీరు ఎక్కడికన్నా పంపుకోవచ్చు (అలా వేసుకునేవారుంటే), అన్ని హక్కులు మీవి అని స్పష్టం చేసి సంతకాలు పెట్టుకోవడం… ఫ్యూసులు ఎగిరిపోయాయి నాకు. మరో పత్రిక వారి నియమాలు చూస్తూ ఉంటే కూడా ఇది కనబడింది. వీళ్ళైతే రచయితలకి పారితొషికం ఇస్తారు. పత్రిక కూడా డబ్బులిచ్చి కొనుక్కు చదవాలి.. అయినా సరే, హక్కులు మీవి అని ముందే స్పష్టం చేశారు. ఈ రకం క్లారిటీ తెలుగు పత్రికలకి, పబ్లిషర్లకి ఉంటే అందరికీ గౌరవంగా ఉంటుంది కదా అనిపించింది. “నువ్వు రాయి, నీకేం పారితోషికం లేదు కానీ, హక్కులు మాత్రం నావి. నా ద్వారా నీకు పేరొస్తోంది, అది గుర్తుంచుకో” అన్న ఆటిట్యూడ్ కూడా తెలుగులో ఉందని ఈమధ్య తెలిసింది.

ఏనీవే, అదటుపెట్టి పాయింటుకొస్తే, ఈ పత్రికతో ఈ కథ కోసం పనిచేయడంలో నాకు నచ్చినవి చాలా ఉన్నాయి.

• నిర్ణయం తొందరగా తీసుకోవడం
• హక్కుల విషయం ముందే స్పష్టంగా చెప్పడం
• చాలా లోతుగా ఫీడ్బ్యాక్ ఇవ్వడం. నాలుగు పేజీల కథ. ఎంతైనా ఎంతిస్తారు ఫీడ్బ్యాక్? అనుకున్నాను. అదే అనువాదం కొంచెం కొత్తగా కనబడింది చివరికి వచ్చేసరికి.
• రచయితలకి ఇచ్చిన మర్యాద. వాళ్ళు సూచించిన అనేక సవరణల గురించి నేను చూసి ఒప్పుకున్నవి ఒప్పుకుని, వద్దన్నవి స్వీకరించి, భిన్నాభిప్రాయాలు ఉన్న చోట్ల చర్చించి – ఇదంతా “నేన్నీకేదో సేవ చేస్తున్నా” అన్న భావనతోనో, లేకపోతే “ఏమిటీ చెత్త రాతా? ఇన్నిన్ని మార్పులు నేను చేయాలా?” అన్న భావనతోనో కాక “నువ్వు రాసావు. నీ పని అది. నేను ఎడిటర్నే. నా పని ఇదే” అన్నట్లు ఉంది. నేన్నీకేదో ఫేవర్ చేస్తున్నా అన్న ఆటిట్యూడ్ నాకు కనబడలేదు. (నిజానికి ఫేవరే, ఎందుకంటే నేనెప్పుడూ అమెరికన్ సాహిత్య పత్రికలకి ఏమీ పంపలేదు. నా ఆంగ్లం మామూలు వ్యావహారికంగా ఉంటుంది. సాహిత్యపు భాష కాదు. రిచ్ వకాబులరీ లేదు).

తెలుగు ఎడిటింగ్ అనుభవాలంటే – పదికి ఒకటో రెండో సార్లు మాత్రమే ఇలాంటి “ఎడిటింగ్” అనుభవం కలిగింది. కొన్నిసందర్భాల్లో వాళ్ళ మటుకు వాళ్ళు ఎడిటింగ్ చేసేసి ఏం చేసారో నాకు చెప్పలేదు కూడా. ఒకసారి ఎడిట్ చేసి వేసిన వర్షన్లో టైపోలు కనబడ్డాయి. మన ఎడిటర్లది తప్పనో, ఎడిటర్లన్న వాళ్ళు తెలుగులో లేరనో..ఇలాంటివన్నీ నేననను కానీ, మన పద్ధతులు వేరు. ఆంగ్ల పత్రికల పద్ధతులు వేరు. అంతే. ఇలాంటివి ఏం చేయలేము కానీ, బహుశా మన వాళ్ళు కూడా అర్జెంటు టర్న్ అరవుండ్ అనుకోకుండా ఇలా కొన్ని నెలలకి ఒకసారి వేయాలేమో. ఏదేమైనా, ఎడిటింగ్ అన్నది పరమ థాంక్ లెస్ జాబ్ అని నా అభిప్రాయం. కనుక ఈ సందర్భంగా అన్ని భాషల ఎడిటర్లకి ఒక నమస్కారం.

ఒకటీ అరా నాకు అంత ఆమోదయోగ్యం కానీ అంశాలు ఉన్నాయి – ఉదాహరణకి ట్రాన్స్లేటర్స్ నోట్ రాయమన్నారు నేపథ్యం వివరిస్తూ. కానీ మళ్ళీ చాలా వరకు అదంతా తీసేద్దామన్నారు. నాకే కొన్నింటికి వివరణ కావాల్సి వచ్చింది, నోట్ లేకపోతే విదేశీ చదువరులకి అయోమయంగా ఉండదా? అన్నది నా అనుమానం. అయితే, వాళ్ళ పత్రిక, వాళ్ళ అనుభవం వీటిని నమ్మి నేను అది వదిలేశాను. వాళ్ళు నన్ను గౌరవించారు. నేనూ తిరిగి గౌరవించాలి కదా?

సారాంశం ఏమిటంటే – తెలుగు కథకి అంతర్జాతీయ స్థాయి ఉంది. అంతర్జాతీయ పత్రికల్లో కనబడే సత్తా ఉంది. అని. ఇదొక కథ ఆధారంగా చెప్పడం లేదు. ఈమధ్య కాలంలో ఒక పది కథలు అనువాదం చేశాను. ఆ అనుభవంతో చెబుతున్నాను. కొంచెం కథలలో కొత్త సంస్కృతుల పరిచయం అన్నది బహుశా బైటి వారిని ఆకట్టుకుంటోందేమో. ఈ కథలో, నేను ఎంచుకున్న ఇతర కథల్లో నాకు ముఖ్యమైన ఆకర్షణ అదే. కొన్ని ఆంగ్ల సాహితీ పత్రికల్లో కూడా రకరకాల కథలని ఆహ్వానిస్తారు. క్లిష్టమైన వస్తువులు, వినూత్నమైన శైలి, ఓ ప్రేమ, ఓ హింస, ఓ ట్రబుల్డ్ కేరెక్టర్, ఇలాంటివన్నీ లేకపోయినా కథలని అంగీకరిస్తున్నారు అని అర్థమైంది.

మామూలుగా తెలుగు వెబ్ లో ఇతర భాషల లేదా విదేశీ సాహిత్యం విరివిగా చదివే సాహితీ ప్రేమికుల మధ్య తరుచుగా వినబడే వ్యాఖ్య “మనతెలుగులో ఇలాంటివి రావేం?” అని. సాహిత్యం విషయంలో నాకు మొదట్నుంచి దేనికదే ప్రత్యేకం అనే అనిపించేది కానీ సినిమాల విషయంలో ఇలా నేనూ చాలాసార్లు అనుకున్నాను. సినిమాల విషయం నాకింకా జవాబు తెలియదు కానీ, సాహిత్యం విషయం మాత్రం-ఇంకోళ్ళలా తెలుగు సాహిత్యం ఎందుకుండాలి? తెలుగు వాళ్ళకే ప్రత్యేకమైన జీవిత విశేషాలు కథల్లో ప్రతిబింబిస్తే చాలదా? అనిపిస్తోంది. అంతర్జాతీయ స్థాయి మన కాళ్ళు నేల మీద ఉన్నప్పుడే, మన వేర్లు మన సంస్కృతిలో ఉన్నపుడే వస్తుంది కానీ, నేల విడిచి సాము చేసి ఇంకెవరో రైటర్ల లాగ మన వాళ్ళు రాయాలి అనుకోడం పాయింట్ లెస్ అనిపిస్తోంది నాకు ఇప్పుడు.

ఈ వ్యాసం చదివినవారికి ఓపికుంటే, ఆసక్తి ఉంటే తెలుగు నుండి ఇతర భాషల్లోకి అనువాదం ప్రయత్నించండి. మన పిల్లల తరానికి మన వాళ్ళే కొంతైనా తెలుగు కథలు ఆంగ్లంలో చదువుకోవాల్సి వచ్చినా ఆశ్చర్యం లేదు (ఇప్పటికే నా వయసు వారిలోనే ఇలాంటివారిని కలిశాను.). మనం తెలుగుకి ఏం చేయగలం? అని ప్రశ్నించుకుంటే ఇది కూడా ఒక ముఖ్యమైన సమాధానం అని ప్రస్తుతానికి నా అభిప్రాయం.

“నా పేరు సొంబరా” – అనువాదం, అనుభవం

తెలుగు రచయిత మల్లిపురం జగదీశ్ గారి కథ “నా పేరు సొంబరా” కి నేను చేసిన ఆంగ్లానువాదం “అవుటాఫ్ ప్రింట్” ఆంగ్ల వెబ్ పత్రికలో ఇవ్వాళ వచ్చింది (ఉగాది కానుక లా భావిస్తున్నా!). రచయిత రాసిన కథలు ఒక ఇరవై చదివి ఉంటాను నేను. అన్నింటిలోకి ఇది నాకు నచ్చిన కథ. ఇట్లా కథ చదవగానే ఇది అందరూ అర్జెంటుగా చదవాలి అని అనిపించింది. ఒరిజినల్ కథ “గురి” కథాసంకలనంలో ఉంది. హర్షణీయం వెబ్సైటులో కూడా ఉంది. కథానేపథ్యం రచయిత మాటల్లో అదే వెబ్సైటులో వినవచ్చు.

సరే, నేను ఏదో కాస్త కసరత్తు చేసి అనువాదం చేశాను. ముగ్గురు స్నేహితులు – “గడ్డిపూలు” సుజాత గారు, చీమలమర్రి సాంత్వన, నాకు కాలేజి రోజుల నుండి పరిచయం ఉన్న గంగా భవాని – చదివి సూచనలు ఇచ్చారు. జగదీశ్ గారు కూడా లోతుగా చదివారు అనువాదాన్ని. ఒక పత్రిక్కి పంపాను. దానిని తిరిగి పంపేసారు – వాక్యాలన్నీ ఒక్క మాదిరే ఉన్నాయన్న ఫీడ్బ్యాక్ ఇచ్చి. అదేం ఫీడ్బ్యాక్? అనుకుని మళ్ళీ సలహా కోసం నిడదవోలు మాలతి గారికి చూపెట్టా. కొంత చర్చ అయ్యాక ధైర్యం చేసి మరోసారి ఒక కొత్త పత్రిక్కి పంపుదామనుకున్నా.

నాలుగు నెలలేమో పట్టింది అవుటాఫ్ ప్రింటు వారు ఓ నిర్ణయం తీసుకోవడానికి. కానీ ఎంత మంచి సలహాలు, సూచనలూ ఇచ్చారో అసలు. అవే భవిష్యత్తు లో చేసే అనువాదాలకి నోట్సు లా పనికొస్తాయి. అలా ఇచ్చే ఎడిటర్లు ఉంటే నాలుగు నెలలు వెయిట్ చేయడం ఓ లెక్కా?

ఇకపోతే సాధారణంగా నాకు కథల గురించి చర్చలు పెట్టడం చేతకాదు. ఈ కథ నేను చూపెట్టగానే “రైట్ వింగ్ ప్రాపగాండా” అని ఎవరూ అనలేదా? అని అడిగారొకరు. “ఇలాంటి కథలు ఇంగ్లీషు వాళ్ళకి నచ్చవు. నీ అనువాదం అందుకే మొదట రిజెక్ట్ అయిందేమో” అన్నారు మరొకరు. ఇపుడు అనువాదం చదివాక నాకు తెల్సిన ఒక ఆంగ్ల ఆదివాసీ రచయిత “ఈ టాపిక్ నిజంగా జరిగే విషయమే అయినా మా వాళ్ళలోనే దీన్ని ప్రాపగాండా అనేవాళ్ళు ఉన్నారు. కానీ ఈ అంశం పైన కథలు రావాలి. ఆయన రాయడం, నువ్వు అనువాదం చేయడం, రెండూ సాహసోపేతమైన చర్యలే” అని తేల్చారు.

నాకంత అజెండాలూ, ఐడియాలజీలు సీను లేదు మాస్టారూ. ఓపిగ్గూడా లేదు వాటిని ఆలోచించడానికి. కథ మనసుని తాకింది. ఆ టాపిక్ మీద నేనేం చదవలేదు అనిపించింది. అందుకని అనువాదం చేశాను. అంతే. బలమైన కథ. అట్టాంటివి మన వాళ్ళవి మనం చదవాలి, బైటివాళ్ళూ చదవాలి. అంటే మతంమార్పిడి కథలని కాదు. వివిధ జాతుల ప్రజల జీవితాల్లో పెద్ద మార్పులని కలిగించిన అంశాల గురించి రాసే కథలు అని నా భావం.

కథలో కొన్ని మూల పదాలు అలాగే ఉంచేశాను. అయితే పత్రిక వారు మేము గ్లాసరీలు అవీ పెట్టము, కాంటెక్స్ట్ బట్టీ అర్థమవుతుంది లే అన్నారు. అట్ల గాదండీ, కొందరుంటారు నా బోంట్లు, వాళ్ళకి వివరాలు కావాలి. అందుకని నా బ్లాగులో పెడతా, లంకె ఇవ్వండి అంటే ఒప్పుకున్నారు, ధర్మ ప్రభువులు.

కథ రాసినందుకు, నాకు అనువాదం చేయడానికి అనుమతించినందుకు, జగదీశ్ గారికి ధన్యవాదాలు.

ఓపిగ్గా చదివి సూచనలు ఇచ్చినందుకు: సుజాత, సాంత్వన, మాలతి గార్లకి, గంగ కి ధన్యవాదాలు.

వాళ్ళ పత్రికలో వేసుకుని, నాకు ఓపిగ్గా సూచనలు ఇచ్చి, మళ్ళీ వాళ్ళ ఎడిట్లకి నా ఎడిట్ల గురించి పలు చర్చలు పెట్టి, ఇరు పక్షాలు సంతృప్తి చెందేదాకా ఓపిగ్గా ఈమెయిల్స్ నడిపినందుకు, మొత్తానికి ఈ తెలుగు కథ ని ఆంగ్ల పాఠకులకి అందేలా చేసినందుకు అవుటాఫ్ప్రింటు వారికి కూడా ధన్యవాదాలు.

Glossary for “My Name is Sombara”

Glossary for the translated short story “My Name is Sombara”, published online at: Out of Print Magazine. The webzine doesn’t put a glossary for translated stories. However, I felt some words are specific and either don’t have a direct equivalent in English or it won’t read well if I replace with an English equivalent. So, I kept some Telugu words and added this gloss with additional detail. “Out of Print” agreed to this idea.

• Grievance day – a government organized day to address the problems of  people belonging to nearby tribal groups 
• thatha: grand father, in Telugu

• Kinnera – a musical instrument similar to lute
• Tudumu – a drum, which is played standing, with a pair of drum sticks, and provides a bass beat. 
• Tudumu Kunda – It is a small drum used as an accompaniment to Tudumu 
• Pinlakarra – flute
• Ejjodu – a village priest who typically organizes religious ceremonies and chants prayers
• Panchayat: Village governing council in Indian villages
• Savara language

• ITDA: Integrated Tribal Development Agency, a government body
• MRO: Mandal Revenue Officer. Mandal is a unit of administrative division in India. 
• Dhimsa It is a dance form prevalent in some tribal communities around Andhra Pradesh and Odisha states in India.
• Sannai: a South Indian musical instrument similar to Shehnai
• Gogoi: A vibrating reed instrument, played by the mouth (?)
• Mama: uncle. Typically mother’s brother (or father’s sister’s husband)
• Tillakaya: A musical instrument that resembles anklets, and played/worn on foot.

The story in Telugu original can be read here, and here is an audio where the author describes the story’s background (in Telugu).