తెలుగు నుండి ఆంగ్లంలోకి అనువాదం-కొన్ని ఆలోచనలు

రమేశ్ కార్తిక్ నాయక్ “పురుడు” కథకి నేను చేసిన ఆంగ్లానువాదం “Exchanges: Journal of Literary Translation” అన్న అమెరికన్ వెబ్ పత్రిక తాజా సంచికలో రాబోతోంది వచ్చే వారం. గత కొన్ని నెలలుగా ఐదారు కథల అనువాదాలు వివిధ ఆంగ్ల వెబ్ పత్రికల్లో వచ్చాయి. వాళ్ళ పద్ధతులు మన తెలుగు వెబ్ పత్రికల పద్ధతులతో పోలిస్తే వేరుగా ఉన్నాయి. వీరితో చర్చలు, ఉత్తర ప్రత్యుత్తరాలు నేను కొంచెం “గొప్ప కథ” అంటే ఏమిటి? ఏ తెలుగు కథలు ఆంగ్లానికి సెట్ అవుతాయి అన్న విషయం ఆలోచించేలా చేశాయి. ఈ విషయాల గురించి కొన్ని ఆలోచనలు అనుభవాలు పంచుకుందామని ఈ పోస్టు రాసుకుంటున్నాను.

“మంచి కథ అంటే ఏమిటి?” అంటే ఒక నిర్వచనం అందరినీ మెప్పించడం కష్టం. కొందరికి శిల్పమో, క్రాఫ్టో ఏది పేరు పెట్టుకుంటే అదే సమస్తం. కొందరికి కథనం. కొందరికి వస్తువులో విలువుండాలి. ఇక ఈ విషయమై వాదోపవాదాలు గొప్పగొప్ప సాహితీవేత్తల నుండి సాధారణ పాఠకుల దాకా, సాహిత్య పత్రికల నుండి ఫేస్బుక్ చర్చల దాకా చూస్తూనే ఉన్నాము. అలాగే విదేశీ సాహిత్యమో ఇతర భాషలదో శోధించి మధించి, తెలుగులో అలాంటి కథల్లేవు అని చప్పరించేసే వాళ్ళూ చాలా మందే ఉన్నారు నా సోషల్ మీడియా ఫీడ్ లో. వ్యక్తిగతంగా “కదిలించేది కథ” అన్నది నా అభిప్రాయం. కానీ, నేను చదివిన సాహితీ చర్చలు, వ్యాసాలు వంటివి చూసి “మంచి కథ” అని పలువురి నోట అనిపించుకోవాలంటే నేననుకునే మంచి కథ నిర్వచనం చాలదని అనిపించింది. మంచి తెలుగు కథ అని నేననుకున్నది తెలుగు వారికే ఆనకపోతే ఇంక ఇతర భాషల చదువరులు..అంతర్జాతీయ పాఠకులకి నచ్చుతుందా?

“పురుడు” కథ చదివినపుడు నాకు ఏదో ఇంకో కొత్త ప్రపంచంలోకి తొంగి చూస్తున్న భావన కలిగింది. మన చుట్టు ఉండే వాళ్ళలోనే ఎన్ని రకాల జీవితాలో? అనిపించింది. గత కొన్ని నెలలుగా తెలుగు కథలని ఆంగ్లంలోకి అనువాదం చేయడం గురించి ఆసక్తిగా ఉన్నాను కనుక దీన్ని అనువదిద్దాం అనిపించింది. రచయిత, పబ్లిషరు వెంటనే అంగీకారం తెలిపారు, అక్కడిదాకా బానే ఉంది. నేను కూడా అనుకున్నదానికంటే తొందరగానే అనువాదం చేశాను. రచయిత కి బానే ఉంది. ఆయన ఇచ్చిన సూచనలూ బాగున్నాయి. నాకు బానే ఉంది. ఒక సాహితీ నేస్తం చీమలమర్రి సాంత్వన కూడా మూలం, అనువాదం రెండూ చదివి బానే వచ్చింది అన్నది. దానితో ఇంక ఏదన్నా వెబ్ పత్రిక్కి పంపుదాం అనుకుంటూ ఉండగా ఈ పత్రిక వారి ప్రకటన కనబడ్డది. ఇదీ బానే ఉంది.

అయితే, ఈ కథ మరి విమర్శకుల దృష్టిలో “గొప్ప” అనదగ్గదా? నాకు గొప్పదే. నేనేమన్నా ఈ సాహితీ పత్రికల ఎడిటర్నా? పేరెన్నిక గన్న సాహితీ విమర్శకురాలినా? నా మాట ఎవడిక్కావాలి? తెలుగు వారి సాహితీ చర్చల బట్టి నాకర్థమైంది ఏమిటంటే ఈ కథ బహుశా విమర్శకులు “ఆ, బంజారా కథలు మనకి కొత్త కనుక కథ బాగుందంటున్నావు అంతే” అని చప్పరించేసి ఉండేవారేమో అని. కొత్త సంస్కృతుల గురించి చదువుతున్నపుడు అది ఒక ముఖ్యమైన కారణమే నచ్చడానికి. కనుక, అదే కారణంతో ఇతరులకి కూడా నచ్చొచ్చు కానీ… మరి తెలుగులోనే నాకీ అనుమానం ఉంటే.. Exchanges పత్రిక్కి ముప్పై ఏళ్ళ చరిత్ర ఉంది. ముందే అమెరికన్ ఎడిటర్లు. మనది మామూలు ఆంగ్లం. స్పెల్లింగ్ గ్రామర్ తప్పులుండవు కానీ సాహిత్యానికి నప్పే శైలి కాదు. పైగా రోజూ వారి జీవితంలో కంప్యూటర్ సైన్సు రిసర్చి పేపర్లు రాస్తూ ఉంటా. ఇంజనీరు రాసే భాష అనువాదానికి…అమెరికన్ల స్థాయికి నప్పుతుందా? అన్నది మరొక సందేహం.

అయినా ఏదోలే, ఓ రాయేసి చూద్దాము, అసలంటూ పంపితే కదా అంగీకరిస్తారో లేదో తెలిసేది? అని పంపించాను. మూడు వారాలకే స్పందన వచ్చింది (ఆంగ్ల పత్రికలకి పంపిస్తే నెల నుండి ఆర్నెల్ల దాకా పడుతుందని నా అనుభవం) – ఈ కథ బాగుంది. మేము వేసుకుంటాము. ఇంకో రెండు వారాల్లో కాంట్రాక్టు, ఎడిటింగ్ సజెషన్లు పంపిస్తాము అని.

ఉచితంగా రాసి, ఉచితంగా వేసుకునే కథకి కాంట్రాక్టు ఏమిటా? అనుకోకండి. రైట్స్ విషయం మొదటే స్పష్టం చేస్తున్నారు. మొదటి ప్రచురణకి మాత్రమే మా హక్కు. తరువాత మీరు ఎక్కడికన్నా పంపుకోవచ్చు (అలా వేసుకునేవారుంటే), అన్ని హక్కులు మీవి అని స్పష్టం చేసి సంతకాలు పెట్టుకోవడం… ఫ్యూసులు ఎగిరిపోయాయి నాకు. మరో పత్రిక వారి నియమాలు చూస్తూ ఉంటే కూడా ఇది కనబడింది. వీళ్ళైతే రచయితలకి పారితొషికం ఇస్తారు. పత్రిక కూడా డబ్బులిచ్చి కొనుక్కు చదవాలి.. అయినా సరే, హక్కులు మీవి అని ముందే స్పష్టం చేశారు. ఈ రకం క్లారిటీ తెలుగు పత్రికలకి, పబ్లిషర్లకి ఉంటే అందరికీ గౌరవంగా ఉంటుంది కదా అనిపించింది. “నువ్వు రాయి, నీకేం పారితోషికం లేదు కానీ, హక్కులు మాత్రం నావి. నా ద్వారా నీకు పేరొస్తోంది, అది గుర్తుంచుకో” అన్న ఆటిట్యూడ్ కూడా తెలుగులో ఉందని ఈమధ్య తెలిసింది.

ఏనీవే, అదటుపెట్టి పాయింటుకొస్తే, ఈ పత్రికతో ఈ కథ కోసం పనిచేయడంలో నాకు నచ్చినవి చాలా ఉన్నాయి.

• నిర్ణయం తొందరగా తీసుకోవడం
• హక్కుల విషయం ముందే స్పష్టంగా చెప్పడం
• చాలా లోతుగా ఫీడ్బ్యాక్ ఇవ్వడం. నాలుగు పేజీల కథ. ఎంతైనా ఎంతిస్తారు ఫీడ్బ్యాక్? అనుకున్నాను. అదే అనువాదం కొంచెం కొత్తగా కనబడింది చివరికి వచ్చేసరికి.
• రచయితలకి ఇచ్చిన మర్యాద. వాళ్ళు సూచించిన అనేక సవరణల గురించి నేను చూసి ఒప్పుకున్నవి ఒప్పుకుని, వద్దన్నవి స్వీకరించి, భిన్నాభిప్రాయాలు ఉన్న చోట్ల చర్చించి – ఇదంతా “నేన్నీకేదో సేవ చేస్తున్నా” అన్న భావనతోనో, లేకపోతే “ఏమిటీ చెత్త రాతా? ఇన్నిన్ని మార్పులు నేను చేయాలా?” అన్న భావనతోనో కాక “నువ్వు రాసావు. నీ పని అది. నేను ఎడిటర్నే. నా పని ఇదే” అన్నట్లు ఉంది. నేన్నీకేదో ఫేవర్ చేస్తున్నా అన్న ఆటిట్యూడ్ నాకు కనబడలేదు. (నిజానికి ఫేవరే, ఎందుకంటే నేనెప్పుడూ అమెరికన్ సాహిత్య పత్రికలకి ఏమీ పంపలేదు. నా ఆంగ్లం మామూలు వ్యావహారికంగా ఉంటుంది. సాహిత్యపు భాష కాదు. రిచ్ వకాబులరీ లేదు).

తెలుగు ఎడిటింగ్ అనుభవాలంటే – పదికి ఒకటో రెండో సార్లు మాత్రమే ఇలాంటి “ఎడిటింగ్” అనుభవం కలిగింది. కొన్నిసందర్భాల్లో వాళ్ళ మటుకు వాళ్ళు ఎడిటింగ్ చేసేసి ఏం చేసారో నాకు చెప్పలేదు కూడా. ఒకసారి ఎడిట్ చేసి వేసిన వర్షన్లో టైపోలు కనబడ్డాయి. మన ఎడిటర్లది తప్పనో, ఎడిటర్లన్న వాళ్ళు తెలుగులో లేరనో..ఇలాంటివన్నీ నేననను కానీ, మన పద్ధతులు వేరు. ఆంగ్ల పత్రికల పద్ధతులు వేరు. అంతే. ఇలాంటివి ఏం చేయలేము కానీ, బహుశా మన వాళ్ళు కూడా అర్జెంటు టర్న్ అరవుండ్ అనుకోకుండా ఇలా కొన్ని నెలలకి ఒకసారి వేయాలేమో. ఏదేమైనా, ఎడిటింగ్ అన్నది పరమ థాంక్ లెస్ జాబ్ అని నా అభిప్రాయం. కనుక ఈ సందర్భంగా అన్ని భాషల ఎడిటర్లకి ఒక నమస్కారం.

ఒకటీ అరా నాకు అంత ఆమోదయోగ్యం కానీ అంశాలు ఉన్నాయి – ఉదాహరణకి ట్రాన్స్లేటర్స్ నోట్ రాయమన్నారు నేపథ్యం వివరిస్తూ. కానీ మళ్ళీ చాలా వరకు అదంతా తీసేద్దామన్నారు. నాకే కొన్నింటికి వివరణ కావాల్సి వచ్చింది, నోట్ లేకపోతే విదేశీ చదువరులకి అయోమయంగా ఉండదా? అన్నది నా అనుమానం. అయితే, వాళ్ళ పత్రిక, వాళ్ళ అనుభవం వీటిని నమ్మి నేను అది వదిలేశాను. వాళ్ళు నన్ను గౌరవించారు. నేనూ తిరిగి గౌరవించాలి కదా?

సారాంశం ఏమిటంటే – తెలుగు కథకి అంతర్జాతీయ స్థాయి ఉంది. అంతర్జాతీయ పత్రికల్లో కనబడే సత్తా ఉంది. అని. ఇదొక కథ ఆధారంగా చెప్పడం లేదు. ఈమధ్య కాలంలో ఒక పది కథలు అనువాదం చేశాను. ఆ అనుభవంతో చెబుతున్నాను. కొంచెం కథలలో కొత్త సంస్కృతుల పరిచయం అన్నది బహుశా బైటి వారిని ఆకట్టుకుంటోందేమో. ఈ కథలో, నేను ఎంచుకున్న ఇతర కథల్లో నాకు ముఖ్యమైన ఆకర్షణ అదే. కొన్ని ఆంగ్ల సాహితీ పత్రికల్లో కూడా రకరకాల కథలని ఆహ్వానిస్తారు. క్లిష్టమైన వస్తువులు, వినూత్నమైన శైలి, ఓ ప్రేమ, ఓ హింస, ఓ ట్రబుల్డ్ కేరెక్టర్, ఇలాంటివన్నీ లేకపోయినా కథలని అంగీకరిస్తున్నారు అని అర్థమైంది.

మామూలుగా తెలుగు వెబ్ లో ఇతర భాషల లేదా విదేశీ సాహిత్యం విరివిగా చదివే సాహితీ ప్రేమికుల మధ్య తరుచుగా వినబడే వ్యాఖ్య “మనతెలుగులో ఇలాంటివి రావేం?” అని. సాహిత్యం విషయంలో నాకు మొదట్నుంచి దేనికదే ప్రత్యేకం అనే అనిపించేది కానీ సినిమాల విషయంలో ఇలా నేనూ చాలాసార్లు అనుకున్నాను. సినిమాల విషయం నాకింకా జవాబు తెలియదు కానీ, సాహిత్యం విషయం మాత్రం-ఇంకోళ్ళలా తెలుగు సాహిత్యం ఎందుకుండాలి? తెలుగు వాళ్ళకే ప్రత్యేకమైన జీవిత విశేషాలు కథల్లో ప్రతిబింబిస్తే చాలదా? అనిపిస్తోంది. అంతర్జాతీయ స్థాయి మన కాళ్ళు నేల మీద ఉన్నప్పుడే, మన వేర్లు మన సంస్కృతిలో ఉన్నపుడే వస్తుంది కానీ, నేల విడిచి సాము చేసి ఇంకెవరో రైటర్ల లాగ మన వాళ్ళు రాయాలి అనుకోడం పాయింట్ లెస్ అనిపిస్తోంది నాకు ఇప్పుడు.

ఈ వ్యాసం చదివినవారికి ఓపికుంటే, ఆసక్తి ఉంటే తెలుగు నుండి ఇతర భాషల్లోకి అనువాదం ప్రయత్నించండి. మన పిల్లల తరానికి మన వాళ్ళే కొంతైనా తెలుగు కథలు ఆంగ్లంలో చదువుకోవాల్సి వచ్చినా ఆశ్చర్యం లేదు (ఇప్పటికే నా వయసు వారిలోనే ఇలాంటివారిని కలిశాను.). మనం తెలుగుకి ఏం చేయగలం? అని ప్రశ్నించుకుంటే ఇది కూడా ఒక ముఖ్యమైన సమాధానం అని ప్రస్తుతానికి నా అభిప్రాయం.

“నా పేరు సొంబరా” – అనువాదం, అనుభవం

తెలుగు రచయిత మల్లిపురం జగదీశ్ గారి కథ “నా పేరు సొంబరా” కి నేను చేసిన ఆంగ్లానువాదం “అవుటాఫ్ ప్రింట్” ఆంగ్ల వెబ్ పత్రికలో ఇవ్వాళ వచ్చింది (ఉగాది కానుక లా భావిస్తున్నా!). రచయిత రాసిన కథలు ఒక ఇరవై చదివి ఉంటాను నేను. అన్నింటిలోకి ఇది నాకు నచ్చిన కథ. ఇట్లా కథ చదవగానే ఇది అందరూ అర్జెంటుగా చదవాలి అని అనిపించింది. ఒరిజినల్ కథ “గురి” కథాసంకలనంలో ఉంది. హర్షణీయం వెబ్సైటులో కూడా ఉంది. కథానేపథ్యం రచయిత మాటల్లో అదే వెబ్సైటులో వినవచ్చు.

సరే, నేను ఏదో కాస్త కసరత్తు చేసి అనువాదం చేశాను. ముగ్గురు స్నేహితులు – “గడ్డిపూలు” సుజాత గారు, చీమలమర్రి సాంత్వన, నాకు కాలేజి రోజుల నుండి పరిచయం ఉన్న గంగా భవాని – చదివి సూచనలు ఇచ్చారు. జగదీశ్ గారు కూడా లోతుగా చదివారు అనువాదాన్ని. ఒక పత్రిక్కి పంపాను. దానిని తిరిగి పంపేసారు – వాక్యాలన్నీ ఒక్క మాదిరే ఉన్నాయన్న ఫీడ్బ్యాక్ ఇచ్చి. అదేం ఫీడ్బ్యాక్? అనుకుని మళ్ళీ సలహా కోసం నిడదవోలు మాలతి గారికి చూపెట్టా. కొంత చర్చ అయ్యాక ధైర్యం చేసి మరోసారి ఒక కొత్త పత్రిక్కి పంపుదామనుకున్నా.

నాలుగు నెలలేమో పట్టింది అవుటాఫ్ ప్రింటు వారు ఓ నిర్ణయం తీసుకోవడానికి. కానీ ఎంత మంచి సలహాలు, సూచనలూ ఇచ్చారో అసలు. అవే భవిష్యత్తు లో చేసే అనువాదాలకి నోట్సు లా పనికొస్తాయి. అలా ఇచ్చే ఎడిటర్లు ఉంటే నాలుగు నెలలు వెయిట్ చేయడం ఓ లెక్కా?

ఇకపోతే సాధారణంగా నాకు కథల గురించి చర్చలు పెట్టడం చేతకాదు. ఈ కథ నేను చూపెట్టగానే “రైట్ వింగ్ ప్రాపగాండా” అని ఎవరూ అనలేదా? అని అడిగారొకరు. “ఇలాంటి కథలు ఇంగ్లీషు వాళ్ళకి నచ్చవు. నీ అనువాదం అందుకే మొదట రిజెక్ట్ అయిందేమో” అన్నారు మరొకరు. ఇపుడు అనువాదం చదివాక నాకు తెల్సిన ఒక ఆంగ్ల ఆదివాసీ రచయిత “ఈ టాపిక్ నిజంగా జరిగే విషయమే అయినా మా వాళ్ళలోనే దీన్ని ప్రాపగాండా అనేవాళ్ళు ఉన్నారు. కానీ ఈ అంశం పైన కథలు రావాలి. ఆయన రాయడం, నువ్వు అనువాదం చేయడం, రెండూ సాహసోపేతమైన చర్యలే” అని తేల్చారు.

నాకంత అజెండాలూ, ఐడియాలజీలు సీను లేదు మాస్టారూ. ఓపిగ్గూడా లేదు వాటిని ఆలోచించడానికి. కథ మనసుని తాకింది. ఆ టాపిక్ మీద నేనేం చదవలేదు అనిపించింది. అందుకని అనువాదం చేశాను. అంతే. బలమైన కథ. అట్టాంటివి మన వాళ్ళవి మనం చదవాలి, బైటివాళ్ళూ చదవాలి. అంటే మతంమార్పిడి కథలని కాదు. వివిధ జాతుల ప్రజల జీవితాల్లో పెద్ద మార్పులని కలిగించిన అంశాల గురించి రాసే కథలు అని నా భావం.

కథలో కొన్ని మూల పదాలు అలాగే ఉంచేశాను. అయితే పత్రిక వారు మేము గ్లాసరీలు అవీ పెట్టము, కాంటెక్స్ట్ బట్టీ అర్థమవుతుంది లే అన్నారు. అట్ల గాదండీ, కొందరుంటారు నా బోంట్లు, వాళ్ళకి వివరాలు కావాలి. అందుకని నా బ్లాగులో పెడతా, లంకె ఇవ్వండి అంటే ఒప్పుకున్నారు, ధర్మ ప్రభువులు.

కథ రాసినందుకు, నాకు అనువాదం చేయడానికి అనుమతించినందుకు, జగదీశ్ గారికి ధన్యవాదాలు.

ఓపిగ్గా చదివి సూచనలు ఇచ్చినందుకు: సుజాత, సాంత్వన, మాలతి గార్లకి, గంగ కి ధన్యవాదాలు.

వాళ్ళ పత్రికలో వేసుకుని, నాకు ఓపిగ్గా సూచనలు ఇచ్చి, మళ్ళీ వాళ్ళ ఎడిట్లకి నా ఎడిట్ల గురించి పలు చర్చలు పెట్టి, ఇరు పక్షాలు సంతృప్తి చెందేదాకా ఓపిగ్గా ఈమెయిల్స్ నడిపినందుకు, మొత్తానికి ఈ తెలుగు కథ ని ఆంగ్ల పాఠకులకి అందేలా చేసినందుకు అవుటాఫ్ప్రింటు వారికి కూడా ధన్యవాదాలు.

Glossary for “My Name is Sombara”

Glossary for the translated short story “My Name is Sombara”, published online at: Out of Print Magazine. The webzine doesn’t put a glossary for translated stories. However, I felt some words are specific and either don’t have a direct equivalent in English or it won’t read well if I replace with an English equivalent. So, I kept some Telugu words and added this gloss with additional detail. “Out of Print” agreed to this idea.

• Grievance day – a government organized day to address the problems of  people belonging to nearby tribal groups 
• thatha: grand father, in Telugu

• Kinnera – a musical instrument similar to lute
• Tudumu – a drum, which is played standing, with a pair of drum sticks, and provides a bass beat. 
• Tudumu Kunda – It is a small drum used as an accompaniment to Tudumu 
• Pinlakarra – flute
• Ejjodu – a village priest who typically organizes religious ceremonies and chants prayers
• Panchayat: Village governing council in Indian villages
• Savara language

• ITDA: Integrated Tribal Development Agency, a government body
• MRO: Mandal Revenue Officer. Mandal is a unit of administrative division in India. 
• Dhimsa It is a dance form prevalent in some tribal communities around Andhra Pradesh and Odisha states in India.
• Sannai: a South Indian musical instrument similar to Shehnai
• Gogoi: A vibrating reed instrument, played by the mouth (?)
• Mama: uncle. Typically mother’s brother (or father’s sister’s husband)
• Tillakaya: A musical instrument that resembles anklets, and played/worn on foot.

The story in Telugu original can be read here, and here is an audio where the author describes the story’s background (in Telugu).

జాల ప్రలాపం, దాని ప్రయోజనం

ఆన్లైన్ రాంటింగ్ కి జాలప్రలాపం అని తెలుగు పేరు పెట్టాను. ఇది తుచుగా చూస్తూనే ఉంటాము. జాలప్రలాపం పలురకాలు. ఇందులోనూ మర్యాద తప్పని వారు కొందరు. కోపంలో లక్ష అంటాం – ఎవరైనా, మీకు ఆ గొడవకి సంబంధం ఉన్నా, లేకపోయినా పడాల్సిందే అన్నట్లు రాసే/కూసే వారు కొందరు. మనం (నేనూ చేస్తూ ఉంటా బైదవే..అప్పుడపుడు) ఎందుకిలా ప్రవర్తిస్తాము? అసలు ఇలా ముక్కూమొహం తెలీని వాళ్ళమీద విరుచుకుపడి అదేదో ఈ మానవపురుగలకంటే నేన్నయం అనుకోడం వల్ల ప్రయోజనం ఏమిటి?భారీగా టైటిల్, ఉపోద్ఘాతం పెట్టాను. సందర్భం ఏమిటో? అనిపించవచ్చు. “Relax: A Guide to Everyday Health Decisions with More Facts and Less Worry” (by Timothy Caulfield) అని ఒక పుస్తకం చదివాను గత వారం. ఈ విషయం మీద ఒక అధ్యాయం ఉంది. అందులోంచి నాకు ముఖ్యమైన విషయాలు అనిపించిన దానిని ఇక్కడ రాస్కుంటున్నా.

రాంట్ అన్నది మన జీవితంలో ఒక భాగం. ఏదన్నా బాధ/కోపం వంటివి బలంగా కలిగినపుడు అది అలా బైటకి కక్కేస్తే మనకు తెరిపి కలుగుతుందని మనం అనుకుంటాం, అంతా చెబుతూంటారు కూడా. అలా వెళ్ళగక్కకుండా మనసులోనే ఉంచేసుకుంటే ఆరోగ్యానికి మంచిది కాదని కూడా అంటారు. సినిమాల్లో, నవల్లో ఇలాగ ప్రధాన పాత్రలు గట్టిగా అరుస్తూ విరుచుకుపడే సందర్భాలు కోకొల్లలు. అయితే, సోషల్మీడియా లో ఇదొక వేరే లెవెల్ కి పోయిందనిపిస్తుంది. ముక్కూమొహం తెలీని అందరితోనూ గోడు వెళ్ళబోసుకోవచ్చు. ఏ బ్యాంకో, ఇన్స్యూరన్స్ కంపనీ నో, సినిమానో, పుస్తకమో, ప్రభుత్వమో, సిద్ధాంతమో – ఒకటని లేదు. అన్నింటి గురించీ నోటికొచ్చింది కూసుకోవచ్చు మనం. మరి మన సోషల్ మీడియా కుటుంబాన్ని బట్టి ఇవన్నీ నచ్చి ప్రోత్సహించేవారూ ఉండొచ్చును. “Anger is more influential than joy” అని ఏదో పరిశోధనలో తేలిందట. ఎంత నెగటివ్ పోస్టులు పెడితే అంత తొందరగా పేరొస్తుందనమాట. అందువల్లనే కాబోలు అందరినీ తిడుతూ ఉండే మీడియా పర్సనాలిటీలకి ఫాలోయింగ్ ఎక్కువ. పాజిటివ్ గా రాస్తే అబ్బే, ఎవరు చదువుతారండీ? ఎవడిక్కావాలి?

ఇపుడు ప్రశ్న ఏమిటంటే -మరి అందరూ అన్నట్లు నిజంగానే ఇట్లాంటి జాలప్రేలాపన మన మానసికారోగ్యానికి మంచిదా? ఇలా పబ్లీకున అరిచాక మనశ్శాంతి లభిస్తుందా? ఈ రచయిత లేదంటాడు.

ఇట్లా గట్టిగా అరవడమో, లేకపోతే మనసులో ఉన్నదంతా తిట్టుకుంటూ వెళ్ళగక్కడం (ఈకాలంలోనైతే ఫేస్బుక్/ట్విట్టర్ వంటి చోట్ల పోస్టులు పెట్టడమో) మానసిక ఆరోగ్యానికి మంచిదన్న వాదన సిగ్మండ్ ఫ్రాయిడ్ దగ్గర మొదలయిందంట. ఇలా ఈ లోపలున్న ఉద్వేగాలు బైటికి కక్కకపోతే మన మానసికారోగ్యానికి మంచిది కాదన్న సిద్ధాంతాలు అన్నీ దాదాపు ఈయన పరిశీలనపై ఆధారపడినవే. ఈయన పరిశీలనకి అంత పరిశోధనాత్మక్ ఆధారాలు లేవంటారు. అయినా మరి ఈయన రచనల ప్రభావం నేటికీ ఉందని ప్రత్యేకంగా చెప్పక్కర్లేదు. ఇంతకీ నిజంగా మన కోపాన్నో, బాధనో అంతా గట్టిగా పైకి వెళ్ళగక్కడం మన శారీరక/మానసికారోగ్యానికి మంచిదేనా? అంటే అలా అని నిరూపించడానికి ఆధారాల్లేవంటాడు ఈయన. పైపెచ్చు దీని వల్ల మనం మరింత కోపం, ద్వేషం వంటివి పెంచుకుంటూ పోతామంట.

“Venting anger is like using gasoline to put out a fire. It only feeds the fame by keeping aggressive thoughts active in memory and by keeping angry feelings alive” అంటాడొక ప్రొఫెసర్. జాలప్రలాపం గురించి చేసిన పరిశోధనల్లో తేలినది ఏమిటంటే – ఇది తాత్కాలిక ఉపశమనాన్ని ఇస్తుంది కానీ దీర్ఘకాలంలో మనకి చేసే మేలుకన్నా హానే ఎక్కువ (జంక్ ఫుడ్ లాగా అనమాట). కోపం అన్నది సరిగ్గా ఉపయోగిస్తే ఆరోగ్యకరమైనదే కానీ జాలప్రలాపం సరైన పద్ధతి కాదన్నది శాస్త్రవేత్తల అభిప్రాయం. జాలప్రలాపం మన మానసికారోగ్యానికి మేలు చేయకపోగా కీడు తలపెట్టే అవకాశం ఉందంట. ఆ యొక్క కోపద్వేషాలు పతాకస్థాయిలో ఉండగా సోషల్ మీడియా చర్చల్లో హోరాహోరీ అరుచుకోడం వంటివి గుండెనొప్పి వచ్చే అవకాశాలు కూడా పెంచుతాయంట. ఇవన్నీ కాక వేరే సాంఘిక పరిణామాలు ఉంటాయి కదా – మనం జాబ్ ఇంటర్యూలకి వెళ్ళెవేళల ఇలాంటి పబ్లిక్ ప్రొఫైల్స్ కూడా చూస్తున్నారంట కొందరు. రేపొద్దున ఏదన్నా సందర్భంలో ఐదేళ్ళ క్రితం మీరు కూసిన కూతలు అంటూ ఏవో స్క్రీన్ షాట్ ఎవరో తీసినా ఆశ్చర్యం లేదు. కనుక, జాలప్రలాపం డేంజెరస్ అన్నది సారాంశం.

మరట్లైతే ఎట్లాగండి? ఏదో ఒకటి చేయాలి కదా నిజంగా మనకి ఆ స్థాయిలో “నెగటివ్ ఎమోషన్” ఉన్నపుడు? అలాగే ఈ ఉద్వేగాలని లోపలే ఉంచి కుమిలిపోడమో, రగిలిపోడమో, లేదంటే ఇట్లా సోషల్ మీడియా లో కక్కేయడం – ఈ రెండూ కాకుండా వేరే ఏదన్నా మార్గం ఉందా? అని అన్వేషించాలి. కీబోర్డుకి కాసేపు దూరంగా జరగడం … కొంచెం మన హాబీల వైపుకి కాసేపు పోయిరావడం. ఇవన్నీ కాకపోతే … మర్యాదకరంగా మన వాదన బలంగా చెప్పడం (polite assertion), ఏదన్నా పత్రిక్కి వ్యాసం రాసి పంపడం- ఇలాంటివి ఉత్తమం అంటాడు రచయిత. ప్రైవేటుగా ఓపికగల, దయగల ఏ స్నేహితులతోనో, కుటుంబ సభ్యులతోనో చర్చించవచ్చు అదో పద్ధతి నాకు తట్టినది.. మరివి తత్కాల ఉపశమనాన్ని ఇవ్వవు గదా? అంటే దీర్ఘకాలంలో ఈ పద్ధతే మంచిదని తేల్చాడు ఈయన.

“The notion that we are these human pressure cookers that walk around building up steam until we blow – unless we let a little out – sounds like it would make some sense. In the end, though, it just isn’t true” – పుస్తకంలోని ఒక కోట్. హమ్మయ్యా, అది చదివాక నా మనసు శాంతించింది. ఎంత వాదించుకున్నా సమాజ మర్యాదని దాటి జాలప్రలాపాలు చేసి ముక్కూమొహం తెలీని వారిని నోటికొచ్చింది కూసిన అనుభవం నాకు లేదు. బహుశా అట్లా కూస్తేనే మన గొంతుక వినిపడుతుందేమో? లేకపోతే ఎవరూ పట్టించుకోరేమో అన్న సందేహం కలిగిన రోజులు లేకపోలేదు. అందువల్ల, పుస్తకంలో ఇది ఉపయోగకరమైన చాఫ్టర్ అనిపించి ఇలా సారాంశం రాసుకున్నా. చివరి ఛాప్టర్ కూడా చాలా ఉపయోగకరం. అది మరో రోజు.

“వరసో వరస!” – కథ వెనుక కథ

నేను రాసిన ఒక కథ ఈ క్రింది కథా సంకలనంలో వచ్చింది. ఈ పుస్తకం ఇపుడు “విజయవాడ బుక్ ఫెస్టివల్” లో, తర్వాత బైట కూడా లభ్యమవుతుంది. కథ వెనుక కూడా ఓ కథుంది – అది మరి నాకు సంబంధించినది కనుక బ్లాగులో రాసుకుంటున్నా.

కథ వెనుక కథ:

చాలా కాలం క్రితం (2015లో) – నేను, మా ఇంటాయనా ఇద్దరం కలిసి జర్మనీలో నేను చదువుకునే యూనివర్సిటీ దగ్గర ఉన్న ఒక ఐరిష్ పబ్ కి వెళ్ళాము. అక్కడ తీరిగ్గా కాఫీలు తాగుతూ ఉండగా మాకిద్దరికీ ఓ ఆలోచన వచ్చింది – ఏలియన్స్ ఎందుకు విచిత్ర వేషధారణలో ఉండాలి? మనకర్థం కాని భాషలో మాట్లాడాలి? ఏం మనలా ఉండి భూమ్మీది భాషే మాట్లాడొచ్చు కదా? ఏదన్నా ఒక ఎక్కువమందికి తెలియని భాష మాట్లాడితే ఆ భాషకి సడన్ గా పబ్లిసిటీ వస్తుందా? అని. అట్లా ఓ కథ రాద్దాం కలిసి – అనుకున్నాము. అయితే, నాకు అప్పటికే కథలు రాయడం అన్న టాపిక్ మీద ఆసక్తి లేదు. ఆయనకి ఒక్కడే రాయడం మీద ఆసక్తి లేదు. అలా ఉండిపోయింది అది.

2021: జూన్ జులై సమయంలో ఎప్పుడో నాకొక ఈమెయిల్ వచ్చింది – మేమొక కథల సంకలనం వేస్తున్నాం, మీర్రాయాలి అని. నా మొదటి స్పందన – “వీళ్ళు ఎవరో అనుకుని నన్ను అడిగినట్లు ఉన్నారు” అని. ఎందుకంటే నేను చివరి సారి కథ అంటూ రాసినది 2011 లో. అందునా నేనేదో కాలక్షేపానికి రాసేదాన్ని కానీ అంత సీరియస్ గా కథా రచయితగా చూసుకోలేదు నన్ను నేను ఎప్పుడూ.

అందునా నాకు అస్సలు మళ్ళీ ఆ కథలు కాకరకాయల వైపు వెళ్ళాలన్న ఆలోచన లేదు. కానీ, ఈ కథ రాయడం మొదలుపెట్టడం ట్రిగ్గర్ లాగ పనిచేసి.. కథలు అనువాదాలు మొదలుపెట్టాను, మరో రెండు మూడు సొంత కథలు రాశాను (వస్తాయి, నెమ్మదిగా బైటకి). కనుక ప్రపంచానికి నా సుత్తి తప్పదు నాకు ఇది బోరు కొట్టేదాకా! 🙂 ఈ అవకాశం కల్పించి, నన్ను పదేళ్ళ తర్వాత ఈ దారి పట్టించినదుకు ఈ సంకలనం సంపాదకులు వేల్పూరి సుజాత, “అనల్ప” బలరాం గార్లకి ధన్యవాదాలు.

నేను ఒరిజినల్గా ఒక సైకో టైటిల్ పెట్టాను “ఒక భాషాప్రయుక్త అద్భుత కల్పన” అని. దానిని ఎడిటర్లు “వరసో వరస!” అని మార్చారు. బహుశా ఇదే నయం ఏమో, ఆ మొదట పెట్టిన లాంటి టైటిల్ పెడితే అసలు చదవబోయే వారు కూడా భయపడి పారిపోతారేమో అనిపించింది నాకు :D. అపుడు అనుకున్నదీ, నేను ఇపుడు రాసింది వేర్వేరు. మధ్యలో నా జివితానుభవాలు, మధ్యలో చదివిన సాహిత్యం, సినిమాలు, ఇలాంటివి నన్ను ప్రభావితం చేశాయి ఈ కథ రాయడంలో. కానీ ఐడియా అప్పటిదే. కనుక ఇందులో నా సహచరుడు శ్రీరాం కి ఒక పావు భాగమన్నా క్రెడిట్ ఇవ్వక తప్పదు.

“They Eat Meat!” కథ అనువాదం – అనుభవం

“They Eat Meat!” అన్న Hansda Sowendra Sekhar ఆంగ్ల కథకి నా తెలుగు అనువాదం “వాళ్ళు మాంసం తింటారు!” ఈ ఆదివారం “సంచిక” వెబ్ పత్రికలో వచ్చింది. ఆ కథ/అనువాదం గురించి నా అనుభవాలు ఈ పోస్టులో రాసుకుంటున్నాను.

ఈ కథ మొదట “La.Lit Magazine” అన్న పత్రికలో వచ్చింది. తరువాత 2015 లో “Adivasi will not Dance” సంకలనంలో తిరిగి ప్రచురితమైంది. ఇప్పుడిలా తెలుగులో…

నిజానికి నాకు కథ రెండు సంబంధం లేని కథలని బలవంతంగా కలిపి కుట్టినట్లు అనిపించింది ఫస్టు చదవగానే. అయితే, ఎందుకు అనువాదం చేయడం? అంటే, నాకు రెండు విషయాలు ప్రత్యేకంగా అనిపించాయి.

• ఆ ఆహారం విషయం… దాని వెజ్ వర్షన్ నేను అనుభవించాను జర్మనీ వెళ్ళిన కొత్తల్లో. అది యూనివర్సల్ సమస్య బయటి ప్రాంతాలకి వెళ్ళే అందరికీ. అయితే, ప్రత్యేకం దాని మీద దృష్టి పెట్టిన కథలు ఇంతకు ముందు నేను చదవలేదు.
• కథ మొదటి సగం అంతా గుజరాతీ ల గురించి కాస్త నెగటివ్ గానే అన్నారు: వాళ్ళకి వేరే జాతి వాళ్ళంటే మంచి అభిప్రాయం ఉండదనీ, నాన్-వెజ్ తినే వాళ్ళతో సరిగా ఉండరనీ ఇలా. కానీ రెండో సగంలో ఆ ముస్లిం కుటుంబాన్ని కాపాడింది కూడా వాళ్ళే. కులం, మతం, పార్టీ, సిద్ధాంతాలంటూ పోలరైజ్ అయ్యి కొట్టుకు చస్తున్న ఈ రోజుల్లో ఇలా అందరూ కలిసి పోయి ఇంకో మతం వాళ్ళ కుటుంబాన్ని అల్లరిమూకల నుండి రక్షించడం నాకు నచ్చింది.

అంతే. అందువల్ల నేను ఇది అనువాదం చేయాలి అనుకున్నాను. ఇక ఈ పుస్తకంలోని తక్కిన కథల మీద నాకు అనువాదం స్థాయి ఆసక్తి లేదు.

తెలుగు అనువాదానికి అనుమతినిచ్చిన రచయిత Hansda Sowendra Sekhar కు, ప్రచురణ కర్తలు Speaking Tiger Books వారికి ధన్యవాదాలు. అలాగే నేను ఇలా అనువాదం చేసా, చదివి అభిప్రాయం చెబుతారా? అనగానే ఒకసారి కూడా కాదనకుండా ఓపిగ్గా చదువుతున్న సుజాత గారికి, “సంచిక” కి పంపే ముందు ఈ కథని చదివిన కొత్తపాళీ గారికీ ధన్యవాదాలు.

ఇపుడు మనకి తెలుసు కాబట్టి… (వ్యాసానువాదం వెనుక కథ)

“Now that we know” అన్న ఆంగ్ల వ్యాసాన్ని నేను తెలుగులోకి అనువదించాను. అది సారంగ పత్రిక వారు వేసుకున్నారు. ఇందులోని వస్తువు కెనడాలోని ఆదివాసీ జాతులకి వ్యతిరేకంగా అనేక నిర్ణయాలు తీసుకుని కొన్ని తరాల పాటు వారి జీవితాలని ప్రభావితం చేసిన ఒకాయన పేరుని పెట్టిన యూనివర్సిటీలో పనిచేస్తున్న రచయిత్రి ఆ మనిషి గురించి రాసిన విషయాలు. ఇది కెనడాకి ప్రతేకమైన విషయమే అయినా ఆవిడ లేవనెత్తిన కొన్ని అంశాలు ఏదో ఒక సమయంలో ఎంతో కొంత అణగదొక్కబడిన ప్రతి జాతికీ అనుభవమే అనిపించింది నాకు. అందువల్ల ఈ వ్యాసం తెలుగు వారికీ కొన్ని ఆలోచనలు రేకెత్తిస్తుందని నమ్ముతూ ఈ అనువాదం చేశాను.

దీని వెనుక కొంచెం నా సొంతగోడు ఉంది. అసలెందుకు చేశాను, దీన్నే ఎందుకు? అని. ఈ పోస్టు అందుకోసం రాసుకుంటున్నా.

*******

ఈమధ్య ఇక్కడ కెనడాలో ప్రభుత్వం ఇకపై సెప్టెంబర్ 30వ తేదీని ‘National Day of Truth and Reconciliation‘ గా ప్రకటించింది.

“The Government of Canada is committed to reconciliation and ensuring that the tragic history and ongoing legacy of residential schools is never forgotten. … Like all Canadians, this day provides an opportunity for each public servant to recognize and commemorate the legacy of residential schools. This may present itself as a day of quiet reflection or participation in a community event.” అని ప్రకటించారు.

ఇక్కడి రాజకీయాలతో పరిచయం లేకపోయినా, గత చరిత్రలో రెసిడెన్షియల్ స్కూళ్ళ పేరిట తెల్లజాతి ప్రభుత్వాలు కెనడియన్ ఆదివాసీ పిల్లల జీవితాలపై, వారి కుటుంబాలపై ఎలాంటి ప్రభావం చూపాయో చూచాయగా విని ఉండవచ్చు చాలా మంది. ఈమధ్య కాలంలోనే ఇంతకుముందు ఈ స్కూళ్ళు ఉన్న స్థలాలలో సమాధులు కనబడ్డం కూడా బాగా సంచలనం సృష్టించింది. ఈ నేపథ్యంలో ఈ ప్రకటన నాకు అసలు పైపై కంటి తుడుపు చర్యలా అనిపించింది.

నేను కెనడియన్ కాకపోయినా ఒక కెనడా కేంద్ర ప్రభుత్వ ఉద్యోగి గా నాకీ సెలవు వద్దు అనిపించింది. నిజంగా ఇలా ఆలోచనలో గడపాలనుకుంటే మామూలు పనిదినంలోనె ఆదివాసీలని గౌరవించే పని ఏదన్నా చేస్తే పోతుంది కదా? అనిపించింది. మా ఆఫీసులోనే ఆదివాసీ నేపథ్యం ఉన్న సహోద్యోగులు (చాలా తక్కువ సంఖ్యలోనైనా) ఉన్నారు. వారి చేత వారి జీవితం/సంస్కృతి గురించో, వారి పరిశోధనల గురించో… ఏవో టాక్ ఇప్పించి అందరం వినాలని, ఎగనామం పెట్టకూడదనీ అనొచ్చు కదా?

ఇలాంటివేవేవో ఆలోచనలు నాకు. ఒక పెయిడ్ హాలిడే దీని గురించి తీసుకోడం వాళ్ళకి గౌరవమా? వాళ్ళు ఎదుర్కున్న అంత దారుణాలకీ ఈ సెలవు సమాధానమా? అని అసలు ఉక్కిరిబిక్కిరయ్యాను ఆలోచనలతో.

ఆదివాసీ భాషలకోసం సాంకేతికత రూపొందించడం, అంతరించిపోతున్న భాషలు నేర్చుకోడానికి సాఫ్ట్వేర్ ఆప్ ల రూపకల్పన – ఇలాంటి విషయాలపై కూడా బోలెడు కృషి జరుగుతోంది. వీళ్ళెవరినన్నా పిలిపించి ఏదన్నా అవగాహనా సదస్సు చేయొచ్చు కదా మా సంస్థలోని రిసర్చర్లకి? అసలు లాంగ్వేజ్ టెక్నాలజీస్ మీద పనిచేస్తున్న రిసర్చర్లే నాతో సహా మా ఆఫీసులో ముప్పై మంది దాకా పీహెచ్డీ చేసిన వాళ్ళే ఉంటారు. ఇక ఇతర డెవలపర్లు, విద్యార్థులు, మేనేజ్మెంట్ అంతా మరో పాతిక మంది ఉండొచ్చు.. మా వాళ్ళదే ఓ పెద్ద ప్రాజెక్టు ఉంది వివిధ ఆదివాసీ భాషల వారితో పనిచేసి ఆప్స్ రూపొందించడం గురించి. మరి వీళ్ళతో ఏదన్నా చేయొచ్చు కదా సెలవిచ్చే బదులు?

ఈనేపథ్యంలో అసలు ఆరోజు కి నేనేం చేయగలను? అనుకున్నా. ‘Indigenous Toronto: Stories that carry this place‘ అన్న పుస్తకం చదివాను ఈమధ్యనే. ప్రస్తుత కాలంలో తమ సంస్కృతి, విలువలని నిలబెట్టుకుంటూ జీవిస్తున్న వివిధ ఆదివాసీ రచయితల, ఇతర స్థానిక ఆదివాసి ప్రముఖుల అనుభవాలతో కూడిన వ్యాసాలు, ఇంటర్వ్యూల సంకలనం. అందులో కొన్ని వ్యాసాలు అలా సూటిగా తాకాయి. ఇందులో ఏదన్నా ఒకటి అనువాదం చేద్దాం అనుకున్నాను. “Now that we know” అన్న వ్యాసం ఎంచుకున్నాను.

అసలు మనకా ఆదివాసీ నేపథ్యం కాదు…అసలు స్నేహితులు కూడా ఎవరూ ఆ నేపథ్యం వారు లేరు. పుట్టి పెరిగిన ఇండియాలోనే నాకెవరూ తెలియదు. కెనడా సంగతి అటు పెడదాం. నేనెళ్ళి ఈవ్యాసం అనువాదం చేయడం… ఎలా అడిగేది? రచయిత్రి బాగా ఆక్టివిస్టు టైపు. అంతకుముందు ఎదో అంబేడ్కర్ రచన గురించి రాశానని ఎవరో ఒకాయన వచ్చి నువ్వు దళితజాతికి చెందిన దానివా? అని అడిగాడు. ఇలా ఈమె కూడా ఏమన్నా అంటే? అని భయం వేసింది. అక్కడికీ “నేను ఆదివాసీని కాను. నేను ఇండియా నుండి వచ్చాను. కెనడాలో ఎంతో కొంత సోషల్ కాపిటల్ ఉన్న తెల్ల యువతి కి సమాన హోదాలో అక్కడ నన్ను ఉంచుకోండి.” అని పర్మిషన్ అడిగే ఈమెయిల్ లోనే రాసేశాను. మీర్రాసినది నా బోంట్లకి కొంచెం ఎందుకు మీరిలా ఆవేశంగా ఉన్నారో అర్థం చేసుకోడానికి ఉపకరిస్తుంది, మా దగ్గర కూడా ఇలాంటి సామాజిక అంశాలు ఉన్నాయి. కరెక్టుగా ఇదే కాకపోయినా రిలేటబిలిటీ ఉంది” అని చెప్పాను. దీనితో అనుమతి రెండు మూడు రోజుల్లోనే ఇచ్చేశారు.

ఈ తెలుగు అనువాదానికి అనుమతి ఇచ్చిన వ్యాసకర్తకి, పబ్లిషర్లకి, నా ధన్యవాదాలు. సారంగ వారికి కూడా నా ధన్యవాదాలు.

ఇకపోతే వ్యాసానికి వ్యాసమంత పోస్టు, కథ కి కథంత పోస్టు – ఏవిటిదంతా? అనిపించొచ్చు కానీ నేను ఫేస్బుక్ పోస్టులు నెలకో రెణ్ణెల్లకో పోయి అన్నీ డిలీట్ చేసేస్తూ ఉంటా. అందుకని ఇలా ఇక్కడ రాసి పెడుతున్నా. ఇవి అలాగే ఉంచుతా అని.

నెహ్రూ (తదితరులు) క్రికెట్ ఆడిన వేళ

నేను జైపాల్ సింగ్ ముండా అన్న ఆయన జీవిత చరిత్ర ఒకటి చదివాను. నిన్న పూర్తయింది పుస్తకం. చివరి అధ్యాయంలో 1953 లో ఆయన భారత దేశపు పార్లమెంటు సభ్యుల మధ్య నిర్వహించిన ప్రెసిడెంట్స్ 11 వర్సస్ వైస్ ప్రెసిడెంట్స్ 11 క్రికెట్ మ్యాచ్ గురించి వివరంగా రాశారు. ఈ పోస్టు ఆ మ్యాచ్ విశేషాల గురించి. మ్యాచ్ గురించిన చిన్న విడియో బిట్ ఇక్కడ చూడవచ్చు.

జైపాల్ కి పార్లమెంటు సభ్యుల మధ్య క్రికెట్ మ్యాచ్ పెట్టాలన్న ఆలోచన వచ్చింది. అయితే ఇదేమంత వింత విషయం కాదు. అప్పటి సభ్యులలో దుర్గాపూర్ మహారాజా, సర్దార్ సుర్జిత్ సింగ్ మజితియా వంటి గతంలో క్రికెట్ ఆడిన వారు ఉన్నారు. పార్లమెంటు సభ్యులలో క్రీడాసక్తి కూడా తక్కువేం కాదు. పార్లమెంట్ స్పోర్ట్స్ క్లబ్ సాక్షాత్ ప్రధాని నెహ్రూ నే చైర్మన్ గా, ప్రెసిడేంటు బాబూ రాజెంద్ర ప్రసాద్ పాట్రన్ గా, జైపాల్ సింగ్ మేనేజర్ గా మొదలైంది. రాజకుమారి అమ్రిత్ కౌర్ కూడా దీని కమిటీలో సభ్యురాలు. జైపాల్ ఈ మ్యాచ్ కోసం ఎంపీల సొంత ఖర్చులతో బ్లేజర్లు, క్యాపులు కూడా సిద్ధం చేయించి, ప్రెసిడెంట్స్ ఎలెవెన్, వైస్ ప్రెసిడెంట్స్ ఎలెవెన్ అని రెండు జట్ల పేర్లు నిర్ణయించాడు (డాక్టర్ సర్వేపల్లి రాధాకృష్ణన్ అప్పటి ఉపరాష్ట్రపతి).

మొదటే కొన్ని ఇబ్బందులొచ్చాయి. కాకా గాడ్గిల్ తను ధోతీలోనే ఆడతా అన్నాడు. కమ్యూనిస్టు నాయకుడు గోపాలన్ బూట్లు ఎప్పుడు వేసుకోలేదు, వేసుకోనన్నాడు. రాజకుమారి, బేగం ఐజాజ్ రసూల్ -ఇద్దరూ మగవారేనా, మమ్మల్నీ జట్లలో చేర్చమన్నారు. నెహ్రూ అభిమానుల గుంపొకటి ఆయన ఆడ్డానికి వీల్లేదనింది. కానీ నెహ్రూ ఆడతానన్నాడు. చివరికి ధోతి కుదరదు అని, గోపాలన్ కి బాటా షూ కొనిచ్చి, నెహ్రూ ని ఆడనిచ్చి, మహిళా సభ్యులిద్దరికీ 22 మంది మగ పార్లమెంటేరియన్ లు దొరక్కపోతే మిమ్మల్ని చేరుస్తా, కావాలంటే అంపైరింగ్ చేయండని చెప్పి, మ్యాచ్ సన్నాహాలు మొదలుపెట్టారు.

మామూలు జనం కోసం ఒక్కరూపాయి వి పాతికవేల టికెట్లు అమ్మారు. పెవిలియన్ కి దగ్గరగా ఐదు రూపాయల టికెట్ పెట్టారు. పది రూపాయల టికెట్టు పెట్టారు. ఒక వరుసకి వెయ్యి రూపాయల టికెట్ పెట్టారు. అన్నీ అమ్ముడుపోయాయి. మహారాజా లు అందరూ ప్రధాని పక్కనే కూర్చోడానికి ఉబలాటపడ్డారు. టికెట్లు అన్నింటి మీదా జైపాల్ సంతకం ఉంది. టికెట్ కొనని ఎవరికీ లోనికి అనుమతి ఉండదన్న మాట! ప్రెసిడెంటు బాబు కొన్ని పది రూపాయల టికెట్లు కొన్నారు. ఇది చారిటీ మ్యాచ్ కనుక ప్లేయర్లు కూడా వాళ్ళకోసం వాళ్ళు టికెట్లు కొనుక్కున్నారు.

రాధాక్రిష్ణన్ కూడా క్రికెట్ క్యాపుతో గ్రౌండులోకి వచ్చాడు. నెహ్రూ టాస్ గెలిచాడు. బ్యాటింగ్ కి దిగిన మజితియా, ఎం.కె. క్రిష్ణ వెళ్ళగానే బౌలింగ్ ని చితకబాదారు. చివర్లో నెహ్రూ బ్యాటింగ్ కి దిగగానే షా నవాజ్ మొదటి బంతి వేశాడు. రెండో బంతికి నెహ్రూ రెండు పరుగులు తీశాడు. మూడో బంతికి నెహ్రూ రన్ కోసం ప్రయత్నించాడు కానీ అవతల వైపు ఉన్న బ్యాట్స్మన్ గోపాలన్ కదల్లేదు (అయనకి జీవితంలో ఇదే మొదటి క్రికెట్ మ్యాచ్). రనవుట్ చేయడానికి బాల్ ని వికెట్ కీపర్ వైపుకి విసిరేస్తే అతను నెహ్రూని అవుట్ చేయలేక బాల్ ని బౌండరీ వైపుకి విసిరేశాడు. విసుగేసి ఆ ఇన్నింగ్స్ డిక్లేర్ చేశాడట జైపాల్.

దుంగార్పూర్ మహరాజా అవతలి జట్టుకి కెప్టెన్. మహరాజా అజిత్ సింగ్ బౌలర్. మొదటి బంతే జైపాల్ సింగ్ క్యాచ్ మిస్ చేశాడు. తరువాత మూడో బ్యాట్స్మన్ గా వచ్చిన కేశవ్ మాలవ్యా ని నెహ్రూ తన క్యాచ్ తో అవుట్ చేశాడు. ఆ క్యాచ్ గురించి ఆయన నెలల తరబడి గొప్పగా తలుచుకునేవాడు.

బేగం ఐజాజ్ రసూల్, రాజకుమారి అమృత్ కౌర్, రేణు చక్రవర్తి ఆడడానికి ముందుకొచ్చారు కానీ జైపాల్ వద్దన్నాడు.

ఆకాశవాణి వారు ఈ మ్యాచ్ ని ఆడియో ప్రసారం చేశారు. స్పీకర్ అనంతశయనం అయ్యంగార్, విజయనగరం రాజకుమారుడు, నెహ్రూ, అంతా మాట్లాడారు. హరీంద్రనాథ్ చటోపాధ్యాయ తన హాస్య కవితలతో అలరించాడు. అంపైర్లు గా జనరల్ రాజేంద్ర సింగ్, బీసీసీఐ స్థాపకుడైన అంతోనీ డె మెల్లో ఉన్నారు. హోం మినిస్టర్ డాక్టర్ కట్జు టికెట్ లేకుండా లోపలికి రాబోతే సెక్యూరిటీ వాళ్ళొచ్చి జైపాల్ కి చెబితే, ఈయన ఆయన చేత టికెట్టు కొనిపించాడు.

ఇదంతా అయ్యాక ప్రధాని అందరు సభ్యులతో కలిసి లంచ్ చేసాడు. అందరూ ఆయన క్యాచ్ గురించి మాట్లాడుకున్నారు. ఇంకేం జరిగినా జరగకపోయినా ఈ మ్యాచ్, ఆ భోజనం అంతా కలిసి అన్ని పార్టీల సభ్యుల మధ్య స్నేహపూరిత వాతావరణాన్ని కలుగజేశాయని జైపాల్ రాసుకున్నాడు.

ఇక చివరగా, జైపాల్ సింగ్ గురించి:
ఈయన 1928లో భారతదేశానికి మొట్టమొదటి ఒలింపిక్ స్వర్ణం గెలిచిన హాకీ జట్టు కెప్టెన్. తరువాత కాలంలో “ఆదివాసీ మహాసభ” ని స్థాపించి ఆదివాసీ ల హక్కుల కోసం, జార్ఖండ్ రాష్ట్రావతరణం కోసం జీవితాంతం కృషి చేశారు. చాలా కాలం పాటు పార్లమెంటు, బీహారు రాష్ట్ర శాసనసభ ల మధ్య రాజకీయంగా కూడా చురుగ్గా ఉన్నారు. ఇది ముండా తన ఆత్మకథ “Lo Bir Sendra” లో రాసాడట. ఆ పుస్తకం ఇపుడు దొరుకుతుందో లేదో నాకు తెలియదు కానీ, అందులోంచి తీసుకుని ఈ రచయిత ఈ జీవితచరిత్రలో పెట్టాడు ఈ ఉదంతాన్ని.

పుస్తకం వివరాలు:

The life and times of Jaipal Singh Munda

Santosh Kiro

Prabhat Prakasan, 2020

Available on Amazon as Kindle ebook and in print.

“ఆదివాసీలు నర్తించరు – కథ, అనువాదం, అనుభవం

“The Adivasi Will Not Dance” అన్న Hansda Sowendra Sekhar ఆంగ్ల కథకి నా తెలుగు అనువాదం “ఆదివాసీలు నర్తించరు” ఈ ఆదివారం “సంచిక” వెబ్ పత్రికలో వచ్చింది. ఆ కథ/అనువాదం గురించి నా అనుభవాలు ఈ పోస్టులో రాసుకుంటున్నాను.

మొదట: ఏమిటీ కథ యొక్క కథా, కమామిషు?

ఈ కథ మొదట “The Dhauli Review” అన్న పత్రికలో వచ్చి, తరువాత 2015 లో రచయిత ఇతర కథలు తొమ్మిదింటితో కలిసి ఇదే పేరు గల కథా సంకలనంలో భాగంగా వచ్చింది. ఈ పుస్తకం జార్ఖండ్ ప్రభుత్వం మొదట నిషేధించి కొంతకాలానికి దాన్ని ఎత్తివేయడం వల్ల కొంత వివాదాస్పదం అయింది కానీ ఇప్పటివరకు హింది, బెంగాలి, తమిళ్, గుజరాతి, మరాఠీ భాషల్లోకి అనువాదం చేయగా, మలయాళం, ఆస్ట్రియన్ జర్మన్ అనువాదాలు కూడా త్వరలో రానున్నాయట. ఈ కథలో ప్రధానాంశం ఒక సంతాలీ పెద్దాయన తన ట్రూపు ఒక ముఖ్యమైన ఈవెంటులో ఆడి పాడరని ప్రకటించడం.

నా ఉద్దేశ్యంలో కథనం పరంగా అంత విశేషం ఏమీ లేదు కథలో (రచయిత కూడా అప్పటికి చెయ్యి తిరిగిన వాడు కాదు. ఇప్పటికీ కాదేమో అనే నా అభిప్రాయం). అలాగే, కథలో కొన్ని అంశాలలో ఆ ప్రధాన పాత్ర చెప్పిన కొన్ని నాకు ఏమిటో సరిగా అనిపించలేదు. ఇవే విషయాలు కొంచెం నేను ఈ కథ గురించి మాట్లాడిన ఇతరుల వద్ద కూడా చర్చకి వచ్చాయి. ఎపుడన్నా తీరిగ్గా రాస్తాను. ఇక భాష: రచయిత మామూలు standard English లో రాశాడు. నేను కూడా అలాగే పాపులర్ తెలుగు వ్యావహారికం వాడాను. కానీ, ఉదాహరణకు ఈ “నర్తించరు” అన్నపదం. ఆదివాసీ పాత్రలు కదా అని భాషా శైలి మార్చాలా? ఏ “చిందేయరూ” అనో రాయాలా? అన్న అనుమానం వచ్చింది కానీ అది నాకు సహజంగా రాని మాటతీరు, నేనేదో రాసి, అది ఇంకోలా ధ్వనించి – మొదలు చెడ్డ బేరమవుతుందేమో అని ఇక ఆ విషయం ఆలోచించలేదు.

పుస్తకంలో పది కథలుండగా ఇదే ఎందుకు?

పుస్తకం లోని పది కథలలో మూడు కథలనుకుంటా – నాకు చదవగానే మంచి కథావస్తువులు అనిపించాయి. ఈ ఒక్క కథకే అది అవగానే ఇది మనం అనువాదం చేసేయాలి అనేసి వెంటనే రచయిత ని ఎలా సంప్రదించాలని ఆన్లైన్ వెదుక్కున్నాను. ఆదివారం దాదాపు అర్థరాత్రి అవుతూండగా కథ చదివితే, పడుకునే ముందు ఆయనని వెదికేసి మెసేజి పెట్టాను. సోమవారం లేచి చూసేసరికి ఆయన అనుమతి ఇస్తూ పబ్లిషర్ అనుమతి కావాలంటూ వివరాలు ఇస్తే నేను వాళ్ళకీ ఈమెయిల్ చేశాను. మంగళవారం ఉదయానికి పబ్లిషర్ అనుమతి వచ్చింది. గురువారానికి నేను ఆల్రెడీ పది పేజీల కథ అనువాదం చేసేసి ఒక ఫ్రెండుకి సరిచూడమని పంపేశాను. మరి నేను చివరిసారి ఇలా ఒక కథని ఆంగ్లం నుండి తెలుగు లోకి అనువాదం చేసింది 2007 లో. ఇది 2021. ఇన్నేళ్ళలో ఎప్పుడూ ఇంత బలంగానే కాదు.. ఎంత బలంగానైనా అసలు అనిపించలేదు. అంతలా ఏముంది ఈ కథలో? అని ఎవరికన్నా అనిపించొచ్చు. లోకో భిన్నరుచిః. ఇది తప్పకుండా అందరూ చదవాల్సిన కథ అని బలంగా అనిపించింది. మనకి ఇలాంటివి తెలుగులో కూడా రావాలి అని కూడా అనిపించింది. అందుకే అనువాదం చేశాను.

మరీ పదీ‌ ఎందుకొద్దు?

ఇది రచయిత నన్ను వేసిన మొదటి ప్రశ్న. బుక్కు ఇతర భాషల్లోకి అనువాదం చేశారు కానీ తెలుగులో రాలేదు. మొత్తం బుక్కు చేయొచ్చు కదా? అని. నేను చేయనన్నాను. ఎందుకొద్దూ అంటే నాక్కొన్ని కారణాలు ఉన్నాయి: అన్నన్ని కథలు అనువాదం చేసేందుకు నేను కమిట్ అవలేను. అది నా‌‌ శక్తికి మించిన పని అని నేను అనుకుంటాను. అలాగే, కథలన్నీ నాకు నచ్చాయని కానీ, అన్నీ నేను “గొప్ప”గా అనుకున్నానని గానీ అనలేను. కొన్ని అయితే ఇలాంటి భాష/సందర్భాలని నా చేత్తో నేను అనువాదం చెయ్యలేను (అతి సంస్కారీ భాష అనమాట నాది) అనిపించడం ఒక కారణం.

కథ – చర్చ: కథ ని నేను ముగ్గురికి చదవమని ఇచ్చాను. వారే “గడ్డిపూలు” సుజాత గారు, నారాయణ స్వామి (కొత్తపాళీ) గారు, రచయిత్రి చైతన్య పింగళి గారు. ఎందుకు వీళ్ళకే ఇచ్చాను అంటే పెద్ద కారణాల్లేవు. ముగ్గురి నుండి ఏదో ఒక ఉపయోగకరమైన సూచనలు అందాయి. కథ గురించి లేదా అనువాదం ఎలా చేయాలి అన్న విషయం గురించి చిన్నవే అయినా నాకు ఆసక్తికరమైన చర్చలు నడిచాయని నాకు అనిపించింది. అందుకని ఈ ముగ్గురికీ నా ధన్యవాదాలు. అసలు కథలు చదవడం గాక మళ్ళీ వాటి మీద చర్చించడం – నాకు చాలా రోజుల/ఏళ్ళ తరువాత అనుభవం ఇది. అలాగే, కొన్ని సంతాలీ పదాలకి సరైన పలుకుబడి ఏమిటని అడిగితే విసుక్కోకుండా రికార్డు చేసి పంపిన రచయిత Hansda Sowendra Sekhar గారికి, అనువాదానికి అంగీకరించిన Speaking Tiger వారికీ కూడా ధన్యవాదాలు!

ఇక సంచికలో వచ్చిన వర్షన్: నేను సంతాలీ పదాలని ఇటాలిక్స్ లో పెట్టి చివర్లో గ్లాసరీ లాగ వివరణ ఇచ్చాను. అది సంపాదకులు కథలోకే బ్రాకెట్లలో పెట్టారు. నాకు ఇది చదవడానికి అడ్డమేమో అనిపించింది కానీ, సంపాదకుల అనుభవం ముందు మనమెంత అని వదిలేశా.

చేసింది ఒక్క అనువాదం. దానికే ఇంత పెద్ద బ్లాగు పోస్టు అవసరమా? అనిపించింది నాకే అసలు. కానీ, దాదాపు పదిహేనేళ్ళ తరువాత ఈ వైపుకి తొంగి చూశాను. నా మనోభావాలు నావి మరి!

Petroglyphs Provincial Park – ఒక అనుభవం

(ఈ వ్యాసం మొదట కెనడా నుండి వచ్చే “తెలుగు తల్లి” వెబ్ పత్రిక సెప్టెంబర్ 2018 సంచికలో వచ్చింది. ఇవ్వాళ ఒక సోషల్ మీడియా చర్చ నాకు ఈ పర్యటనని గుర్తు చేసింది. ఈ వ్యాసం యూనికోడ్ లో లేనందువల్ల గూగుల్ లో కనబడదు కనుక ఇపుడు మళ్ళీ బ్లాగులో పెట్టుకుంటున్నాను. ఇది నేను పంపిన వర్షన్. పత్రికలో వచ్చిన దానిలో అక్కడక్కడా చిన్న చిన్న మార్పులు ఉన్నాయని గుర్తు).

********************

ఆంటారియో పార్క్స్ వారి వెబ్సైటు చూస్తూండగా “Petroglyphs provincial park” అన్న పేరు కనబడింది. “Petroglyphs” ఎక్కడో విన్నట్లు ఉందే అని ఆ పార్కు పేజీ బ్రౌజ్ చేస్తూ ఉండగా కొన్ని ఆసక్తికరమైన విషయాలు తెలిశాయి. “Largest known concentration of Indigenous rock carvings (petroglyphs) in Canada, depicting turtles, snakes, birds, humans and more; this sacred site is known as “The Teaching Rocks””

అని ముఖ్య వర్ణన. “టీచింగ్ రాక్స్” అన్న పదం చూశాక గుర్తు వచ్చింది ఎక్కడ విన్నానో. Drew Hayden Taylor అని ఒక కెనెడియన్ రచయిత ఉన్నాడు. కెనడియన్ ఆదివాసీ తెగ ఒకదానికి చెందినవాడు (ఆయన ఈ పార్కు ప్రాంతం వాడే అని నాకు ఇక్కడికి వెళ్ళొచ్చాక తెలిసింది). మొట్టమొదటి ఆదివాసీ సైన్స్ ఫిక్షన్ కథా సంకలనాన్ని వెలువరించింది ఆయనే. ఆ పుస్తకాన్ని పోయిన ఏడాది చదివాను. ఒక కథలో ఈ పెట్రోగ్లిఫ్స్ ప్రస్తావన ఉంది. ప్రస్తావన ఏమిటి, ఒక పాత్రకి ఇవి మార్గదర్శనం చేస్తాయి. కథే వీటిగురించి!

ఇంతకీ ఏమిటవి? సమానార్థక తెలుగు పదం ఉందో లేదో తెలియదు కానీ, రాతిచిత్రాలు. రాళ్ళపైన చెక్కిన బొమ్మలు. ఒక పెద్ద రాయి మీద చెక్కిన వెయ్యికి పైగా బొమ్మలు. మనుషులు, జంతువులు, వస్తువులు, వాళ్ళ జానపదాల్లో ఉండే పాత్రలు, దేవుళ్ళు, దయ్యాలు … ఇలా ఆ సంస్కృతిలో, వారి కథల్లో భాగమైన అందరి బొమ్మలూ ఉన్నాయి. అమెరికా ఖండాలలోకి తెల్లవారు రాకముందు, 900-1100 AD మధ్య కాలంలో చెక్కినవివి. అప్పటికి ఎప్పట్నుంచో ఇక్కడి జాతుల వాళ్ళలో ఉన్న నమ్మకాలు, ఆధ్యాత్మిక సంపదను  ప్రతిబింబిస్తాయివి. అలా వందల ఏళ్ళు వాళ్ళ మధ్య ఒక పవిత్ర స్థలంగా ఉన్నా, 1950లలో బయటి ప్రపంచానికి తెలిసింది. తరువాత కెనడా ప్రభుత్వం దానిని National historic site గా గుర్తించింది. అదీ వీటి వెనుక కథ. 

ఆ మొత్తం ప్రాంతమంతా హిస్టారిక్ సైటు అన్నా, అసలు పవిత్ర స్థలం చిన్న ప్రాంతమే. చుట్టూ‌ అడవిలా ఉంటుంది. మెయిన్ రోడ్డు నుండి కొంచెం గుబురుగా అడవిలా ఉన్న చెట్ల మధ్య, ఒకే కారు పట్టే వెడల్పు ఉన్న రోడ్డులో ఓ నాలుగు కిలోమీటర్లు వెళ్ళాలి. దారిలో జింకలూ అవీ దర్శనమిస్తాయి. లోపలికెళ్ళాక విజిటర్ సెంటర్ – పార్కింగ్ ఉన్నాయి. విజిటర్ సెంటర్ లో ఒక చిన్న ప్రదర్శన లాంటిది ఉంది, ఇక్కడి సంస్కృతి గురించి అవగాహన కలిగించడానికి. అక్కడ ఉన్న ఒక పోస్టర్ ఇది:

“A culture is a living thing.
It lives through the people
Who keep its tradition alive.
We have been given clan systems.
We have songs and dances.
We have our language.
All of these things are very important.
That’s our way of life.
The very core of us”

ఇదే ఈ పార్కులోకి వాళ్ళ జాతులనే కాక, బాహ్య ప్రపంచానికి కూడా అనుమతించడానికి కారణం అయ్యుండొచ్చు. 

ఈ ప్రాంతపు ఆదివాసీ జాతుల “ఆధ్యాత్మిక శిక్షణ”లో ఇక్కడికి రావడం ఒక భాగం. ఆ బొమ్మలన్నీ ఉన్న రాయి వీళ్ళకి పవిత్ర స్థలం (హిందూ గుళ్ళకి మల్లే అక్కడ రాగి గిన్నెల్లో నీళ్ళూ, అవీ ఇవీ‌ ఆకులూ వగైరాలు ఒక ప్లేటులో పెట్టి “offering on the altar” అని పరిచయం చేస్తున్నారు పర్యాటకులకు). రాతికింద ప్రవహించే‌ నీళ్ళ శబ్దమూ, ఆ బొమ్మల మధ్య ఉన్న రంధ్రాలూ, అన్నింటిలోనూ ఆత్మలు ఉన్నాయని, అవి మార్గదర్శనం కావాలని వచ్చిన భక్తులతో సంభాషిస్తాయని వాళ్ళు నమ్ముతారు. ఇప్పటికీ ఈ భక్త పరంపర, వీళ్ళకి దోవ చూపే గురువుల పరంపర అక్కడ కొనసాగుతూనే ఉంది. ఆ స్థలం మీద హక్కులు వాళ్ళవే. ప్రభుత్వానికి ఇతరులని రానిచ్చి పర్యాటక స్థలంగా చేయవచ్చని చెప్పినది ఎప్పుడన్నా వెనక్కి తీసుకోవచ్చంట. 

ఇదంతా నీకెట్ల తెలుసనుకోకండి. ఏడాదిలో నాలుగు రోజులు రాత్రి ఎనిమిది నుండి తొమ్మిది దాక ఒక గైడుతో టూర్ ఉంటుంది (ఉచితం). ఆయనతో వెళ్తే ఇదంతా చెప్పి, పగటిపూట వెలుగులో కనబడని పెట్రోగ్లిఫ్ లను చూపి వాటి కథ కూడా చెబుతాడు. ఏమాటకామాటే, గైడు వాళ్ళ జాతుల మనిషి కాడు. మామూలు తెల్లాయన. కానీ, ఏళ్ళ తరబడి ఆ జాతుల పెద్దలకు శుశ్రూష చేసి, వాళ్ళ సంప్రదాయాలను, పురాణాలను క్షుణ్ణంగా తెలుసుకున్న వాడు. ఈయన ఇచ్చే వివరణలు సరైనవని వాళ్ళ పెద్దలే సర్టిఫై చేశారంట. వందల ఏళ్ళ తరబడి వాళ్ళకీ, తెల్లవాళ్ళకి మధ్య జరిగిన ఘర్షణలను దాటుకుని, ఇప్పుడిప్పుడే ఇక్కడి ప్రభుత్వం వాళ్ళని కలుపుకువెళ్ళే ప్రయత్నాలు మొదలుపెట్టింది. ఈ నేపథ్యంలో వాళ్ళు తనలాంటి వాళ్ళని నమ్మి ఈ బాధ్యత అప్పజెప్పడం విశేషమని అతను అన్నాడు మధ్యలో. అందువల్ల మమ్మల్ని కూడా పిచ్చివేషాలు వేయకుండా మర్యాదగా ఉండమని సభక్తికంగా చాలాసార్లు చెప్పాడతను. 

కెనడా దేశానికి 150ఏళ్ళు పూర్తైన సందర్భంగా గత ఏడాది వచ్చిన పుస్తకం – “The Promise of Canada: Building a country, one idea at a time” చదువుతున్నప్పుడు ఇక్కడి ఆదివాసీ జాతులైన వివిధ First Nations వారిపైన కొంత కుతూహలం, కొంత గౌరవం ఏర్పడింది. వాళ్ళ నాయకుల గురించి, ప్రస్తుత కాలంలో వాళ్ళ సంప్రదాయాల పునరుజ్జీవనం గురించి,  రాశారు. అలాగే, హరోల్డ్ ఇనెస్ (20వ శతాబ్దపు కెనడాకు చెందిన ఆర్థిక వేత్త. దేశ ఆర్థిక చరిత్రను, అందులో ఆదివాసీ జాతుల పాత్రను గురించి “The Fur Trade in Canada: An Introduction to Canadian Economic History “ అన్న ఉద్గ్రంథం రాశాడు) గురించిన వ్యాసంలో కూడా ఆదివాసీ జాతుల వాళ్ళ నదీ మార్గాల వల్ల తొలితరం తెల్లజాతివారు, తరువాత కూడా కెనడా దేశస్థులు ఎలా బాగుపడ్డారు అన్నది చదివి, నాకు వాళ్ళ గురించి కుతూహలం కలిగింది. నాకు వృత్తిపరంగా ఉన్న ఆసక్తి వల్ల ఇనుయిట్ జాతి వారు తమ భాషకి టెక్నాలజీని అభివృద్ధి చేయడం గురించీ, నేషనల్ రిసర్చి కౌంసిల్ వారి Indigenous Languages Technologies ప్రాజెక్టు గురించి కూడా ఇదే సమయంలో చదవడం జరిగింది- వీటన్నింటి వల్లా నాకు ఈ ఆదివాసీ జాతుల గురించి ఓ కుతూహలం ఏర్పడింది. ఈ నేపథ్యంలో ఈ పెట్రోగ్లిఫ్స్ చూసి, వాళ్ళ కథలన్నీ విని, భారతదేశంలో ఒకప్పటి జీవన విధానంతో పోల్చుకోవడం నాకు కొత్త అనుభవం. 

“ఆ, అన్ని పర్యాటక స్థలాల్లాగే ఇదీ ఒకటి” అని అనిపించవచ్చు. నిజమే. నేనూ వెళ్ళేముందు ఏదన్నా ప్రత్యేకంగా కనిపించే “పర్యాటక” స్థలానికే వెళ్ళాలనుకున్నాను. అయితే, భారతదేశం మొట్టమొదటిసారి దాటి ఏడున్నరేళ్ళు అవుతోంది.  ఇందులో కెనడా నేను నివసిస్తున్న (నివాసం అంటే ఉద్యోగం, పన్నులు కట్టడం వగైరాలు చేయడం) మూడో‌ దేశం. మధ్యలో ఐరోపా ఖండంలో సుమారు ఐదేళ్ళు ఉన్నాను – ఆ సమయంలో ఎక్కే గడపా, దిగే గడపా అన్న పద్ధతిలో ఆర్థిక వనరులను బట్టి తిరగగలిగినన్ని దేశాలు తిరిగాను. కనుక, ఇతర జాతుల సంప్రదాయాలను ఎప్పుడూ‌ చూడలేదు అనలేము. ఇన్ని తిరుగుళ్ళ తరువాత కూడా ఈ పెట్రోగ్లిఫ్స్ ప్రత్యేకంగా, వినూత్నంగా అనిపించాయి. అదే సమయంలో భారతదేశంలో కనబడే సంప్రదాయాలనీ, వినే జానపద, పురాణ కథలనీ గుర్తు తెచ్చినందువల్ల బాగా తెలిసిన నాగరికతలా కూడా అనిపించింది. వందల ఏళ్ళ చరిత్ర ఉన్న విశేషాలు గ్లోబులో ఇటువైపు కొంచెం తక్కువే (ఇదివరలో యూఎస్ లో ఉండే రోజుల్లో వందేళ్ళ ఇళ్ళకి మ్యూజియం కట్టడం కూడా చూశాను!). అందువల్ల, కెనడా వాసులు తాము చూసి, తమ ఇంటికి వచ్చే టొరొంటో‌ సందర్శకులను తప్పకుండా తీసుకెళ్ళాల్సిన స్థలం ఇది అని నా అభిప్రాయం. 

విజిటర్ సెంటర్ లో ఉన్న చిన్న ఎగ్జిబిషన్ పోస్టర్లలో నాకు నచ్చినవి కొన్ని రాసి ముగిస్తాను.

“If the very old remember, the very young will listen. The wisdom and eloquence of my father, I pass on to my children. So they too acquire faith, courage, generosity, understanding and knowledge in the proper way of living.”

“What we are told as children is that people,
When they walk on the land,
Leave their breath wherever they go.
So whenever we walk,
that particular spot on the Earth
never forgets us.
When we go back to these places, we know
that the people who lived there
are in some way still there,
and that we can partake
of their breath and
of their spirit. “

“Of all teachings we receive, this one is the most important. Nothing belongs to you. Of what there is, of what you take, you must share.”

“All life is related
Life is the process of learning, of seeking harmony and balance of the four aspects of life, the physical, mental, emotional and spiritual. We are an integral part of the whole creation.”

“The ways of our people are ancient, but they are not rigid. They bend and turn to reflect changes in our culture. We expect out young people to have a different interpretation of their culture and different ways of expressing it. This is how the culture grows, and how we grow as people.”

“Elders are keepers of knowledge and culture, and youth are seekers of knowledge.”

“If the legends fall silent, who will teach the children of our ways?”

పార్కు వెబ్సైటు