వంశవృక్ష (1972)

రెండేళ్ళ క్రితం అనుకుంటాను – కన్నడ రచయిత భైరప్ప గారు రాసిన “వంశవృక్ష” నవలను ఆంగ్లానువాదంలో చదివాను. అది నన్ను కొన్నాళ్ళు వదలకుండా వెంటాడింది. సరే, తెలుగులో బాపు-రమణల వంశవృక్షం సినిమాలో పాటలు ఒకటీ అరా గుర్తున్నాయి కానీ, సినిమా ఏదో లీలగా గుర్తు ఉందంతే. పరుచూరి శ్రీనివాస్ గారి పుణ్యమా అని జర్మనీలో వంశవృక్షం తెలుగు వర్షన్ వెండితెర నవల దొరికింది. అది కొన్ని చోట్ల నచ్చింది. కొన్ని చోట్ల – “ఏమిటీ, ఇలా డైల్యూట్ చేసేసారు ఫలానా దృశ్యాన్ని?” అనిపించింది. వెరసి సినిమా చూడాలన్న కుతూహలాన్ని కలిగించినా, మొత్తానికి ఇప్పటిదాకా ఆ తెలుగు సినిమా మట్టుకు చూడలేకపోయాను. దొరక్క!. ఇటీవలి కాలంలో ముక్కోతికొమ్మచ్చి ఆడియో పుస్తకం రోజూ వింటూండడం వల్ల – అందులోని వంశవృక్షం సినిమా కాలం నాటి విశేషాలతో కూడిన భాగం ఒక రోజు కాకుంటే ఒక రోజన్నా వినిపించేది. అలా అన్నిసార్లు వింటున్నందుకో, నా స్నేహితురాలు ఇటీవలే ఈ సినిమా చూసి నాకు చెప్పినందుకో మరి – మొత్తానికి కన్నడ సినిమా (ఉపశీర్షికలతో) ఇవ్వాళ చూశాను.

కథ వివరాలు తెలుసుకోగోరేవారు వికీ పేజీ చూడండి.

సినిమా గురించి చెప్పాలంటే – చాలా నెమ్మదిగా సాగింది కానీ, చాలా తీవ్రత ఉంది ఆ దృశ్యాల్లో. నేపథ్య సంగీతం కూడా ఆ దృశ్యాలకి సరిగ్గా సరిపోయింది. నటీనటవర్గం ఆ పాత్రలకి బాగా సూటయ్యారు. ముఖ్యంగా శ్రీనివాస శ్రోత్రి పాత్ర వేసిన పెద్దాయన అయితే – ఆ పాత్రకి అతికినట్లు సరిపోయాడు. విష్ణువర్ధన్ ని ఆ టీనేజి అబ్బాయి పాత్రలో చూడ్డం మహా సరదాగా ఉండింది. మొత్తానికి సినిమా నాకు చాలా నచ్చిందనే చెప్పాలి. కొన్ని కొన్ని చోట్ల మరీ అతి నెమ్మదిగానూ, ఒకట్రెండు చోట్ల – “ఇదంతా ఇంత సేపు చూపారెందుకు?” అనీ అనిపించింది కానీ – మరి వాళ్ళ సినిమా, వాళ్ళిష్టం వచ్చినట్లు కాక నా ఇష్టం వచ్చినట్లు తీస్తారా? తెలుగు స్క్రీన్ ప్లే లో లాగానే, ఇందులో కూడా నాకు హీరోయిన్ తన మామగారి వద్దకు వెళ్ళి తన బాబుని తనతో పంపేయమని అడిగే దృశ్యమే నన్ను అన్నింటికంటే ఎక్కువగా ఆకట్టుకున్న దృశ్యం. తెలుగు సినిమాలో ఉన్నన్ని పాటలు ఇందులో లేవనుకుంటాను. కొంతవరకూ ఆర్టు మార్కనే చెప్పాలి సినిమా తీసిన పద్ధతి. 1920ల నాటి ఆ ప్రాంతపు సంపన్న బ్రాహ్మణ కుటుంబాల జీవనశైలిని బాగా చూపినట్లు అనిపించింది నాకు.

ఇది చూశాక, వెంటనే నాకు కలిగిన ఆలోచన: ఇక భైరప్ప గారి పుస్తకాన్ని తిరిగి చదవక తప్పదు! ఆ ఆడియో పుస్తకం తెచ్చిన రమణ గారి పిల్లలకి అనేకానేక ధన్యవాదాలు!

హృదయ కాలేయం

ఈ సినిమా పోస్టర్ మొదట ఫేస్బుక్ లో చూసినప్పుడు “రాష్ట్ర సంపూర్ణేష్ యువత” అన్న క్యాప్షన్ చూసి చిర్రెత్తుకొచ్చింది, ఇంకా అతనెవరో ఒక్క సినిమా అయినా రాకముందే ఈ అభిమాన సంఘాలేమిటి అని. ఆ తరువాత, ఫేస్బుక్ లో ఎక్కడ పడితే అక్కడ ఇదే సినిమా గురించి మాట్లాడుతూండటంతో నిజం చెప్పాలంటే విసుగేసింది. కుల మత జాతీయ ప్రాంతీయ వృత్తి పరమైన భేదాలు లేకుండా. ప్రతి దాన్ని “ఆహా, ఓహో! ” అని పొగిడేయడమే ఆధునిక వేదమనుకోండి, ఈ సినిమా విషయంలో అది నామట్టుకైతే శృతి మించినట్లే అనిపించింది. వీటన్నింటివల్లా ఆ సినిమా రిలీజవడాన్ని నేనంత పట్టించుకోలేదు. అయితే ఆ సమయంలో కొన్ని రివ్యూలు ఆడిపోసుకోవడమూ, కొన్ని మెచ్చుకోవడమూ చూశాక కొంచెం ఆసక్తి కలిగిందన్న మాట వాస్తవం. ఇన్నాళ్ళ తరువాత మాటీవీ చానెల్లో యూట్యూబులో కనబడ్డంతో చూశాను మొత్తానికి.

ఇప్పుడు కథ గురించి, సంపూర్ణేష్ బాబు గురించీ చెప్పను కానీ, ఒక్క ముక్కలో చెప్పాలంటే – బాగుంది సినిమా. తెలుగు సినిమా పరువు తీశారు అని దీని గురించి కొందరు అంతర్జాలంలో ఆడిపోసుకోగా చూశాను. హహహ – తెలుగు సినిమా పరువుని వారసత్వంగా ఫీల్డులోకి ప్రవేశించి దున్నుతున్న వాళ్ళూ, తెలుగు మాట్లాడ్డం రాకున్నా మాట్లాడి తెగులు పుట్టిస్తున్న వాళ్ళూ అంతా హీరోలైపోయి, అసభ్యత కూడా హీరోయిజం చేసేసి; ఆడవాళ్ళని కించపరిచే డైలాగులు చెప్పడాన్ని “మగతనం” అని ఊదరగొట్టి, తొడలు గొట్టి – ఆల్రెడీ తెలుగు సినిమా పరువుని తీశేసారు ఇప్పటికే. వాళ్ళందరిని వదిలేసి హృదయకాలేయం బృందాన్ని ఆడిపోసుకోవడం దారుణం అని నా అభిప్రాయం. సరిగ్గా ఈ సినిమా కూడా అదే మూసలో, అవే పంచి డైలాగులతో, అవే నమ్మశక్యం కాని సన్నివేశాలతో, అవే హీరోయిజాలు, విలనిజాలతో ఉంది. ఇది నిఖార్సైన “తెలుగు” స్పూఫు. నిజానికి ఇది నాకు “తమిళ్ పడం”, దాని తెలుగు రీమేక్ “సుడిగాడు” కంటే కూడా చాలా నచ్చింది. ఇంకా ఈ సినిమా తెలుగు సినిమా పరిశ్రమ పరువు తీసింది అని భావించేవారు ఎవరన్నా ఎప్పుడన్నా ఈ టపా చదవడం సంభవిస్తే, వాళ్ళకి ఈ పేజి చదవమని తప్ప ఇంకేం సూచించలేను. ఇది తెలుగు సినిమా పరువు తీసిందంటే – పరువు ఆల్రెడీ పోయినట్లే. ఎందుకంటే ఇందులో కొత్తగా చెప్పిందేం లేదు – మెజారిటీ తెలుగు సినిమాలు ఎలా ఉంటున్నాయో సరిగ్గా అలాగే ఉంది సినిమా నా దృష్టిలో.

డైలాగులు చాలా బాగా రాశారు. నటీనటవర్గం అనుభవం లేనివారైనా ఎవళ్ళ ప్రయత్నం వారు చేశారు. వీళ్ళలో మహేశ్ గారు ఆకట్టుకున్నారు అందర్లోకీ. ఆయన తరువాత నాకు మెయిన్ విలన్ చాలా నచ్చాడు :-) పంచ్ డైలాగులు కొన్నైతే అసలు టూ గుడ్. కొంచెం అనుభవం ఉన్న నటులు చేసి ఉంటే ఇంకా బాగుండేదేమో సినిమా. చాలా చోట్ల టీవీ సీరియల్ ఫీల్ వచ్చింది – బడ్జెట్ పరిమితులేమో మరి. మొత్తానికైతే, ఈ ప్రయత్నం అభినందనీయం. ఏదో జరిగి మన సినిమాల్లోనూ మార్పులు సంభవించి పెద్ద హీరోల సినిమాలు మూసల నుంచి బయటపడాలని కోరుకుంటున్నాను. ఇతర భాషల్లో అన్ని రకాల సినిమాలూ సహజివనం చేస్తున్నట్లే తెలుగులో కూడా ఉండాలని ఆశిస్తున్నాను.

పెణ్, ఇందిర, సుహాసిని, నేను!

సాధారణంగా మేధావులు ఆడిపోసుకుంటూంటారు కాని, ఈ ఫేస్‌బుక్ వల్ల కొన్ని ఉపయోగాలున్నాయి. వాటిలో ఒకటేమిటంటే కొన్ని గొప్ప entertainment మార్గాలు తెలుస్తాయి. సినిమాలు, పుస్తకాలు వంటివన్నమాట. అలాగే నాకు “పెణ్” అన్న తమిళ టీవీ సీరియల్ గురించి తెలిసింది.

ఈ “పెణ్” అన్నది నటి-దర్శకురాలు సుహాసిని రాసి, దర్శకత్వం వహించిన కథల సంకలనం. యూట్యూబులో ఎనిమిది విడియో ఎపిసోడ్లు కనబడ్డాయి. రేవతి, శోభన, అమల, రాధిక వంటి ప్రముఖ నటీ నటులు అందరూ చెరో ఎపిసోడ్ లో ప్రధాన పాత్రలు ధరించారు. నాకైతే గొప్పగా నచ్చాయి కథలన్నీ. ప్రత్యేకం నన్ను ఆకట్టుకున్నవేమిటి? అని అడిగితే –

1. కథాంశాలు, కథల్లోని పాత్రలు – రోజు వారి జీవితంలో కనబడేవే. పాత్రలైతే నగరాల్లోని మధ్యతరగతి తమిళ కుటుంబాలు ఎలాగుంటాయో అలాగే ఉంటాయి, ప్రవర్తిస్తాయి. మామూలుగా అందరిళ్ళలో కనబడే తగాదాలు, సరదాలు, కష్టాలు, నష్టాలు – ఇవే కనబ్డ్డాయి కథల్లో.

2. కథలన్నింటిలో స్త్రీ పాత్రలు ప్రధాన పాత్రలు. కథలన్నీ స్త్రీల చుట్టే తిరుగుతాయి. మన సినిమాలు, మన సీరియళ్ళూ చిన్నప్పట్నుంచి చూస్తున్నా – ఇలాంటి కథాంశాలు అరుదనే చెప్పాలి. స్త్రీలు ప్రధాన పాత్రలుగా ఉండే ప్రస్తుత టీవీ సీరియళ్ళను చూసి సంతోష పడాల్సిన అంశాలేవి లేవు. వీటన్నింటి మధ్య, నన్ను కథాంశాల ఎంపికలోనే సుహాసిని చాలా ఆకట్టుకుంది.

3. నటీనటులు అందరూ ఎంతో ప్రతిభావంతులైన వారు. నటనారంగంలో పేరున్న వారు. వీరందరూ కలిస్తే ఇంక ఇంత మంచి కథలకి లోటేమిటి?

4. నేపథ్య సంగీతం (ఇళయరాజా) ది ఎక్కడెక్కడ అవసరమో అక్కడ మట్టుకే మెరిస్తే, ఆ మొదట్లో టైటిల్ విడియో అయితే అద్భుతమైన ఆలోచన!

“పెణ్” కథలు చూడాలన్న ఆసక్తి ఉంటే యూట్యూబులో Tamil serial penn అని వెదికితే కనిపిస్తాయి. సబ్-టైటిల్స్ లేవు కానీ, చాలా వరకు విషయం అర్థం కావొచ్చు – విషయాలు దైనందిన జీవితంలోనివి కనుక. అదీ వాటి కథ. ఆ విధంగా, చూసిన ఎనిమిది ఎపిసోడ్లలో మూడు తెగ నచ్చగా, మూడింటిలో పలు అంశాలు నచ్చాయి. దానితో ఇక సుహాసిని దర్శకత్వం వహించిన ఏకైక చలన చిత్రం “ఇందిర” చూడక తప్పింది కాదు.

ఆ సినిమా సుహాసిని గురించి నాకు “పెణ్” చూసాక కలిగిన అభిమానాన్ని గౌరవం దాకా తీసుకెళ్ళిపోయింది. ఏం సినిమా అండి అసలు! మొదటి సినిమా లా ఉందా దర్శకురాలికి? చాలా అనుభవం ఉన్న వాళ్ళలా ఉంది! నటీనటులు కూడా బాగా సరిపోయారు పాత్రలకి. అనూ హాసన్ కి తొలిసినిమా అయినా, ఇంత భారీ పాత్రని బానే నిభాయించింది. ఆవిడ పాత్రకి రాసిన డైలాగులు కొన్ని గొప్పగా ఉన్నాయి అసలు!

ఈ సినిమా పాటలు చిన్నప్పుడు విన్నాను. Nila Kagiradhu పాట ని తరువాత కూడా చాలాసార్లే విన్నాను. ఎప్పుడూ సినిమా చూసే బుద్ధి పుట్టలేదు. అలా ఎలా మిస్సయ్యాను! అని కొన్ని క్షణాలు దిగులు చెందాను కూడా ఇప్పుడు సినిమా చూశాక! సరే, సినిమా పాటలు చాలా బాగున్నాయని ఇప్పుడు మళ్ళీ కొత్తగా కనుక్కున్నాను. ముఖ్యంగా నాకు నచ్చిన పాట Ini Accham Accham Illai. గొప్ప పాట! కొరత ఏమిటంటే – సినిమా తెలుగులో చూడగలిగుంటే ఇంకా బాగుండేది. నా అమోఘమైన భాషా ప్రావిణ్యం వల్ల నాక్కొన్ని చోట్ల డైలాగులు, పాటల్లోని వాక్యాలు అర్థం కాలేదు :( మొత్తానికైతే మంచి దేశీవాళీ సినిమా అంటే ఇష్టం ఉన్న ప్రతి ఒక్కరూ చూడాల్సిన సినిమా!

మొత్తానికి సుహాసిని అంటే నాకు విపరీతమైన గౌరవ భావం, భక్తి భావం ఏర్పడిపోయింది ఇంక! సాధారణంగా నేను “అబ్బ! ఎలాగైనా వీరిని కలవాలి” అనుకున్న మనుషుల్లో నేను అలా అనుకునే నాటికింకా జీవించి ఉన్నవారు చాలా తక్కువ. వాళ్ళలోకి సుహాసిని ని కూడా చేర్చుకున్నాను దెబ్బకి! :-)

చివరగా, ఒక ఇంటర్వ్యూలో ఒక ప్రశ్నకి సుహాసిని ఇచ్చిన సమాధానంతో ఇంక ముగిస్తాను.

****
Question: You write for Mani, you dub for his films… what do you think of his cinema?

Answer: “Can we leave Mani out of this discussion? In none of Mani’s interviews is my work ever discussed. We are not a couple who feels one person is superior to the other; ours is a relationship of equals. Mani is as proud of my work as he is of his own. I’m not getting angry but I do not feel the need to go on and on about Mani.

I am a curator for a couple of big international film festivals. I recommend South Indian cinema to them. But I don’t recommend any of Mani’s movies because they recommend themselves. Whether I am acting, judging films or doing my show, nobody asks Mani how involved he is with those aspects of my career. So why should I be constantly asked questions about him”

Source: Times of India
****

కనుక్కున్న వాడిదే దేశం

ఇవ్వాళ ఒక వ్యాసం చదువుతూ దానిలో ఓ చిన్న కథ చదివాను – డింగుమని జ్ఞానబల్బు వెలిగిన సందర్భం ఆ క్షణం. ఇక్కడ నేను ఎవర్నీ ఏం అనడం లేదు – నాకీ కథ చాలా ఆసక్తికరంగా అనిపించింది. ఇదివరలో నాకెప్పుడూ ఇలాంటి అలోచన రాలేదు, కానీ ఇది చదవగానే కలిగిన మొదటి స్పందన – “అవును కదా!” అని. అందువల్ల పంచుకుంటున్నాను.

ఆ కథ ఇది:

“On September 24, 1973, an Ojibwe Indian chief from California, dressed in full regalia, landed in Rome and claimed possession of Italy “by right of dis- covery,” just as Christopher Columbus had claimed America nearly 500 years earlier. “I proclaim this day the day of the discovery of Italy,” he said.

“What right,” asked the chief, “did Columbus have to discover America when it had already been inhabited for thousands of years? The same right that I have to come now to Italy and proclaim the discovery of your country.”

Although the New York Times referred to this claim as “bizarre” (Krebs, 1973), the newspaper’s criticism only helped illustrate the chief’s point: It is bizarre to claim possession of a country “by right of discovery” when the country has long been occupied by other people. What the chief did in mak- ing his claim was to reverse people’s perspective and invite them to see the world from an American Indian point of view.”

ఇది చదివిన సందర్భం:
The Psychology of Prejudice, Stereotyping, and Discrimination అన్న వ్యాసం.
Source: Plous, S. (Ed.). (2003). Understanding prejudice and discrimination (pp. 3-48). New York: McGraw-Hill.
కోర్స్ ఎరా వెబ్సైటులో గల Social Psychology కోర్సులో ఆ ప్రొఫెసర్ గారు పంచుకున్న వ్యాసం అది. పబ్లిక్ గా పంచుకోడానికి అనుమతి లేదు.

నిశ్యాలోచనాపథం-32

(31వ భాగం ఇక్కడ)
*******
ఎండ కాస్తుండడంతో కళ్ళు బైర్లు కమ్మి మొబైల్ తళుక్కుమన్నదని భ్రమిశాను కాని, నిజానికి తళుక్కుమన్నవి నిశి కళ్ళు. ఆ తళుకులే మొబైల్ తెరమీద ప్రతిబింబించాయి అనమాట. ఈ ముక్క అర్థమై, నిశి కళ్ళను అనుసరించి నేనూ ఆ వైపుకి తిరిగాను.

ఎదురుగ్గా బండి కి స్టాండేసి రాజసంగా దిగి నిలబడ్డ కా.పు. దిగ్గున లేచి స్లో-మోషనులో నిశి ఇటువైపు నుండి అడుగులో అడుగేసుకుంటూ కా.పు. వైపుకి వెళ్ళింది. ఆయన చేతులు దూరంగా చాచి “రారమ్మని” పిలుస్తున్నట్లు నిలబడ్డాడు. ఈవిడ స్లో-మోషనే అయినా ఆట్టే దూరంలేదు కనుక రెప్పపాటులో ఆ చేతుల మధ్య ఉన్న గ్యాపులోకి జొరబడ్డం, ఆయన ఆవిడ్ని ఆ కౌగిలిలో బంధించడం జరిగిపోయాయి. వాళ్ళు అలా ఆ‌మత్తులో మునిగి తేలుతూండగా, వాళ్ళకి గొంతు సవరించుకుంటున్న శబ్దం వినబడి తేరుకుని ఆ కౌగిలి విదుల్చుకున్నారు. ఆ శబ్దం చేసింది నేనే. ఆ పైన ఏం చూడాల్సి వస్తుందో అని నా‌ టెన్షన్ నాది.

“ఎలా ఉన్నావు? చాలారోజులైంది కదూ మనం కలిసి?” అని పలకరించబోయాడు కా.పు.
ఒక పక్క ఎక్కడున్నానో… ఎందుకుండాలో….ఎన్నాళ్ళుండాలో…ఏమీ తెలియక అసహనం నషాళానికంటుతూంది నాకు. వీళ్ళేమో వీళ్ళ ప్రేమలూ దోమలూ అంటారూ…నన్నేమో అందరికీ దూరంగా ఇక్కడ పడేస్తారూ? అని పళ్ళు కొరుక్కుంటూ ఉండగా కా.పు. ఇలా అడిగే సరికి ఇంక కోపం అదుపుచేసుకోలేకపోయాను.
“మీతో కలిసిన వాళ్ళు బాగుపడ్డ దాఖలాలేవైనా ఉన్నాయా? ఎంతమంది కలిశారు? ఎంతమంది బాగుపడ్డారు? కలిసిన వాళ్ళకి, బాగుపడ్డ వాళ్ళకి మధ్య సంఖ్యలో తేడా ఎంత? ఈతేడాకి సాంఖ్యక ప్రాబల్యం ఉందా?‌ (నోట్: “సాంఖ్యక ప్రాబల్యం” – statistical significance కి నేను సృష్టించిన పదం). అసలు బాగుపడ్డానికి ప్రమాణం ఏమిటి?” – ఇలా నోటికొచ్చిందంతా అడగడం మొదలుపెట్టేసరికి కా.పు. బిత్తరపోయాడు.
నిశి అతని భుజాన్ని అదుముతూ – “అది అభిజ్ఞా వైరుధ్యం వల్ల వస్తున్న సంధి ప్రేలాపనలే” అని అతన్ని సాంత్వన పరచింది (నోట్: Cognitive Dissonance కి అభిజ్ఞా వైరుధ్యం అన్నది నిఘంటువులో దొరికిన తెలుగు అనువాదం).

నా ఆవేశం పొంగి పొర్లి చివరికి నిశబ్దంగా మారాక, నిశి కా.పు. తరపున మాట్లాడుతూ – “నువ్వు పిచ్చికోపంలో అడిగినా, మంచి ప్రశ్న వేశావు. ఇక ఈ విషయం ప్రాణికోటికి తెలియాల్సిన వేళ వచ్చింది.” అని దీర్ఘంగా నిట్టూర్చింది. నేను అయోమయంగా ఇద్దరి వంకా చూశాను. కా.పు. నావైపు భయంగా, నిశి వైపు ప్రేమగా, ఆ తరువాత ఇద్దరివైపుకీ అభావంగా చూశాడు.
“నిజానికి వీళ్ళు ఏది చేసినా పరమ శాస్త్రీయంగా చేస్తారు. శాస్త్రీయ పద్ధతులే వాడతారు. బాగుపడ్డం గురించి కొన్ని సాంఖ్యక ప్రాబల్య పరీక్షలు కూడా చేశారు కొన్ని వందలఏళ్ళ క్రితమే. అప్పటికింకా మీలోకంలో అసలు ఆ కాంసెప్టే లేదు కూడానూ” అంది.
“ఆహా, ఏం చేశారు? ఏం‌కనుక్కున్నారు?”
“అప్పుడు పరీక్షలు చేసిన వాళ్ళు ఇప్పుడు వేరే శాఖల్లోకి మారిపోయారు. డెస్క్ జాబ్స్. బాగుపడాల్సిన వాళ్ళెవారూ వాళ్ళ కంటబడరు”
“ఆహా, వాళ్ళ పరిశోధనా ఫలితాలు ఎవళ్ళో ఒకళ్ళకి తెలిసే ఉంటాయి కదా”
“హుం… అక్కడే ఓ చిన్న సమస్య”
“ఏమిటో…”
“వాళ్ళు కనుక్కున్నవన్నీ వాళ్ళు డాక్యుమెంట్ చేసేవాళ్ళు కానీ, మేకలు తినేశాయి అన్ని పరిశోధనాపత్రాలని”
“వాట్??”
“ఆ సమయంలో వీళ్ళ జాతి వాళ్ళకీ, మేకలకి మధ్య యుద్ధం నడిచేదిలే. వీళ్ళు మేకల్ని మేపడం మానేశారు మేకలు కోపమొచ్చి వీళ్ళ పరిశోధనలని సమాధి చేశాయి.”
“అంత post-modern జాతి కదా, కంప్యూటర్లు అవీ లేవా?”
“మేకలు నివసించేది కంప్యూటర్లోనే కదా. అవి తిన్నవి కంప్యూటర్ ఫైళ్ళే” – నిశి తాపీగా అన్నది.
“నీకివన్నీ ఎలా తెలుసు?” మరీ మాటమాటకీ ఎక్కడ అవాక్కవుతాంలే! అని నిట్టూర్చుకుంటూ‌ అడిగాను.
“వాళ్ళ జాతివాళ్ళు మీరు రామాయణ భారతాలు విన్నట్లు ఇవన్నీ వింటూ పెరిగి పెద్దవుతారు. కా.పు. (అన్న పేరెత్తగానే సిగ్గుపడుతూ) నాకు తన గురించి ఇదంతా చెప్పాడు… అని మళ్ళీ సిగ్గుపడింది.
తన కథంతా తన ప్రమేయం లేకుండా చెప్పినందుకు కా.పు. మొహంలో నిశి పట్ల గర్వం కనబడ్డది.
“అయితే ఇప్పుడేమిటంటావు? వాళ్ళు పరిశోధనలు చేశారు కానీ దానికి ప్రూఫు లేదంటావు?”
“అంతే”
“ఏడ్చినట్లుందిలే” అన్నాను నేను, ఇక ఆ అంశంపై మాట్లాడ్డం ఇష్టంలేక.

ఇంతలో అసలు సంగతి గుర్తొచ్చింది.
“అవును బాబు, అసలు ఈ చంపడం, రక్షించడం గోల ఏమిటి?” అని అడిగాను కా.పు. ని, మేమిక్కడికి వచ్చిపడ్డానికి కారణం గుర్తు తెచ్చుకుంటూ.
“చంపాలనుకోడం మా జాతి నిర్ణయం. బ్రతికించాలనుకోడం మా ప్రేమ నిర్ణయం” సినిమా ఫక్కీలో జవాబిచ్చాడు కా.పు.
“బ్రతకాలి అనుకోడం ఎవరి నిర్ణయం?” అని అడిగాను ఉండబట్టలేక.
“ఎవరైనా నిర్ణయించుకోవచ్చు కానీ, తమని తాము బ్రతికించుకోగలగడం ఎలాగైనా వాళ్ళ చేతిలో ఉండదు.” అన్నాడు కా.పు. నిర్లిప్తంగా.
“ఇప్పుడేం జరగబోతోంది?” నాకింక భయమేయడం మొదలైంది. ఏం చెప్పదల్చుకుంటున్నాడు? ఇక్కడ నాకేమైనా జరగబోతోందా? అన్నది అర్థం కాలేదు.

ఇదిలా జరుగుతూండగా వాళ్ళ వెనుక నాకు ఏదో ఆకారం ఈవైపుకి వస్తూ కనబడ్డది. దగ్గరికి వచ్చాక అర్థమైంది అది గాడదని. బాగా దిట్టంగా ఉంది. దాన్ని ఎదుర్కొని నెగ్గడం కష్టం అనిపించేలా ఉంది. నెమ్మదిగా అది మమ్మల్ని సమీపించింది. కాసేపట్లోనే కాపు వెనగ్గా నిలబడ్డది. అప్పుడే, ఆ క్షణంలోనే, నాకు ఏం జరుగుతూందో అర్థమయ్యేలోపు ఆ గాడిద కా.పు. ని ఎగిరి తన్నడం, కా.పు. నీళ్ళలో పడిపోవడం, కా.పు.కి ఈతరాదు మొర్రో అని లబలబలాడుతూ నిశీ గాడిదని కోపంతో ఒక్క తోపుతోసి నీళ్ళలోకి దూకడం జరిగిపోయాయి. షాక్ లో నేనేమీ మాట్లాడలేకపోయాను. ఆ గాడిదవైపుకి భయంభయంగా చూశాను. నాకూ ఈతరాదు కదా మరి! నన్నెవరు కాపాడతారు? ఆ సీనులో నాకంటూ ఎవరూ మిగల్లేదు కద!

“నన్ను గుర్తుపట్టావా?” అన్నది ఆ గాడిద, పైకి లేచి దుమ్ము దులుపుకుంటూ.
మనిషి రూపంలో వచ్చి మాట్లాడేవాళ్ళు ఐపోయారు, జంతువులు కూడానా! అని నిట్టూర్చాను.
“నేను, భయాన్ని. నీ భయాన్ని… అంటూ దగ్గరికొచ్చింది. ఎక్కి కూర్చోమనడానికో, ఎగిరి తన్నడానికో అర్థం కాక రెండడులు వెనక్కివేశాను, కొండవైపుకి. అప్పుడు గమనించాను – కొండ అంచులో ఉన్న ఓ మడుగు ఒడ్డున ఓ బక్కచిక్కిన కప్ప కూర్చుని గెడ్డంకింద చేయి పెట్టుకుని మరీ మా సంభాషణ ఫాలో అవుతోందని. రెప్పపాటులో కలిగిన ఉలికిపాటు వల్ల దిగ్గున లేచాను. ఆ కప్ప కూడా భయపడ్డట్లుంది నా ఆకస్మిక కదలికకి. నాకు భూతదయ కన్నా భూతభయం ఎక్కువ కనుక కెవ్వున కేకేసి రెండడుగులు పక్కకి జరిగాను. ముందు గాడిద, వెనుక కప్ప. పక్కకి జరగడం మినహా మార్గం లేదు.
ఆ కప్ప నాకన్నా ముందు తేరుకుని, “అర్రెర్రే, భయపడకు. నేను ధైర్యాన్ని. నీకోసమే వచ్చాను” అంది.
దుక్కలాంటి గాడిద సైజులో భయం, బక్కచిక్కిన కప్ప సైజులో ధైర్యం నాకు తోడుగా ఉండేందుకు వచ్చారన్నమాట. ఇదేదో అంతరిక్ష గూడుబుఠాణీలా (cosmic conspiracy అనమాట) ఉందనిపించింది.

(సశేషం)

రజనీకాంత్ నటించిన “శ్రీ రాఘవేంద్ర”

నాకొక రోజు ఉన్నట్లుండి రజనీకాంత్ నటించిన “శ్రీ రాఘవేంద్ర” సినిమా చూడాలనిపించింది. ఎందుకో మరి, అది మట్టుకు గుర్తులేదు. యూట్యూబులో దొరకడంతో తమిళంలో చూడ్డం మొదలుపెట్టాను. సినిమా మొదట్లో రజనీకాంత్ ఇచ్చిన ఉపన్యాసం వింటున్నప్పుడు తెలిసింది అది అతని నూరవ సినిమా అని. సినిమా బాగుంది. రాఘవేంద్ర స్వామి గురించి నాకేం తెలియదు కనుక చాలా ఆసక్తితో చూశాను చివరిదాకా. నన్ను ఆకట్టుకున్న కొన్ని అంశాల గురించి రాసుకోవాలనిపించింది. అవి ఇవి:

* రాఘవేంద్ర స్వామి చిన్నప్పుడు అతను, అతని గురువు “రామనామమొరు వేదమే” అని పాడుకుంటూ ఉండగా అతను పెద్దవాడై రజనీకాంత్ అవుతాడు. నాకా మాట “రామనామమొరు వేదనై” అని వినబడ్డది మొదట. అవాక్కయ్యా. తేరుకోడానికి ఒక రెండు సెకనులు పట్టింది – అప్పుడర్థమైంది అసలు వాళ్ళన్నది వేదమని ;) వేదన అన్నా నాకు ఆశ్చర్యంగా అనిపించదు లెండి – ఏ భక్తుడి కథలో సుఖాలెక్కువ ఉన్నాయి కనుక!! పాట చాలా నచ్చింది నాకు.

* ముఖ్యంగా రజనీకాంత్ గురించి చెప్పాలి. ఈయనపై నా అభిమానం గత కొన్నేళ్ళలో ఏర్పడ్డది. శివాజీ గణేశన్ కి మల్లే మొదట్లో నచ్చకపోయినా కాలక్రమేణా అభిమానించిన నటుడు. గొప్పగా చేశాడు ఈ సినిమాలో. అతని స్టయిల్ కి, అతని సినిమాలకీ చాలా భిన్నమైన వేషం ఇది. రాఘవేంద్రరావు టైపు దర్శకత్వం కూడా కాదు (అయినా కూడా ఆ లక్ష్మి-మనోరమ-ఇతర స్నేహితురాళ్ళ పాట నాకు చాలా అసందర్భంగా అనిపించింది, అది వేరే విషయం). అయినా నన్ను ఆకట్టుకున్నాడు. He is a star, in all aspects of the word! రాఘవేంద్రస్వామి చూడ్డానికి ఎలా ఉండేవారో పటంలో చూడ్డం మినహా నాకు తెలియకపోవడం వల్ల రజనీకాంత్ ఆహార్యంలో నాకాట్టే ఏమీ తేడా కనబడలేదు. ధన్యోస్మి. Ignorance is bliss, really!

* రాఘవేంద్రస్వామి గృహస్థాశ్రమంలో ఆయన భార్య సరస్వతిగా లక్ష్మి కొన్ని చోట్ల గొప్పగా నటించింది. సినిమా లో ఒక గంటా, పదిహేను నిముషాల తర్వాత వచ్చే దృశ్యంలో కుటుంబ పరిస్థితుల వల్ల ఇళ్ళలో పనిచేసేందుకు వెళుతుంది ఆమె. ఆ సమయంలో ఇతర బ్రాహ్మణ పెద్దలు వచ్చి ఆవిడ చేస్తున్న పనిని ఆక్షేపిస్తే ఆమె స్పందించిన తీరు – నా కళ్ళకి గొప్పగా కనబడ్డది.

* సరస్వతి దేవి కనబడి రాఘవేంద్రస్వామితో “కృతయుగంలో నీవు ప్రహ్లాదుడివి. మరో జన్మలో వ్యాసతీర్థుడివి, కలియుగంలో రాఘవేంద్రుడివి” అంటుంది. కెవ్వ్! అనిపించింది ఆ దృశ్యం నాకైతే. నాకు రాఘవేంద్రస్వామి గురించి ప్రచారంలో ఉన్న కథలేవీ తెలియవు కనుక!

* ఆయన సన్యాసం తీసుకున్నాడన్న బాధలో ఆయన భార్య బావిలోకి దూకి మరణిస్తుంది. ఆవిడ ఆత్మ ఆ తరువాత రాఘవేంద్రస్వామిని చూట్టానికి వస్తే ఆయన ఆమెని తొందరపడ్డావంటాడు. ఏమిటో – వాళ్ళకి గల ఆ పిల్లవాడు ఏమైనాడో! లోకకళ్యాణం కోసం కుటుంబాన్ని త్యాగం చేయాలనుకునేవాళ్ళు గొప్పోళ్ళు, సంసారిగా ఉండాలనుకుని జీవితం గురించి కలలు కనేవాళ్ళు మట్టుకు తొందరపడేవాళ్ళు…. అదనమాట. మామూలు మనుషులు, మామూలు మనస్తత్వాలను తక్కువ చేసి చూపడం ద్వారా హీరోలు ఎలివేట్ అవుతారు…. పౌరాణికమా? సాంఘికమా? అన్న తేడా లేదనుకుంటా ఈ ముక్కకి మట్టుకు :-)

* ఒకానొక సమయంలో సరస్వతి దేవి మానవరూపంలో రాఘవేంద్రస్వామిని ప్రార్థిస్తే ఆయన ఒక అగ్నిప్రమాదం నుండి ఆవిడని, ఆవిడ ఇంటిని కాపాడతాడు. ఆవిడ ఆయనకి ధన్యవాదాలు తెలిపితే, ఆయన “ఎందుకీ పరీక్ష?” అని అడుగుతాడు. “బిడ్డకి గోరు ముద్దలు తినిపించే తల్లి బిడ్డ చేత ఓ ముద్ద తినాలని ఆశించకూడదా? నేనూ అలా ఆశపడ్డాను.” అంటుంది ఆవిడ. అద్భుతంగా అనిపించింది నాకు ఆ దృశ్యం రాసిన తీరు.

* పాటలు అద్భుతంగా ఉన్నాయి. భక్తిభావం అలా పొంగి పొర్లుతోందంతే! (ఇళయరాజా సంగీతం. చాలా పాటలకి యేసుదాసు గానం)

మొత్తానికి సినిమాలో భక్తిభావం కన్నా కుటుంబ కథా చిత్రం భావం ఎక్కువగా కలిగింది నాకు. అయితే, అది నేను ఒక కంప్లైంట్ లాగా చెప్పడం లేదు. రాఘవేంద్రస్వామి జీవితం గురించి నాకు తెలియదు. ఈ సినిమాలో ఎంత నిజం ఉందో నాకు తెలీదు. అయితే, ఒక సినిమాగా ఆ కథలోని డ్రామా ఎలిమెంట్ వల్ల నాకు చాలా నచ్చింది సినిమా. అన్నట్లు ఈ టపాలో సినిమాలో నాకు బాగా నచ్చిన అంశాలని మాత్రమే ప్రస్తావించాను. ఇంకా సినిమాలో రాఘవేంద్ర స్వామి మహిమలు, ముఖ్యమైన భక్తుల ప్రొఫైల్స్ – ఇవన్నీ వస్తాయి. ఆయన మంత్రాలయం కి రావడం, సమాధి చెందడం వరకు కథ సాగుతుంది.

సినిమా చూడ్డంతో గతం గుర్తొచ్చింది. కర్నూలుకి దగ్గర కావడంతో మంత్రాలయానికి చిన్నప్పుడు రెండు మూడు సార్లు వెళ్ళినట్లు గుర్తు, వివిధ వ్యక్తులతో. ఈసారి దేశం వెళ్ళినపుడు వీలు చూసుకుని వెళ్ళాలనుకుంటున్నాను. భక్తి కారణాలకి కాదు సుమండీ! జీవన్ముక్తికి అంతకంటే కాదూ.. ఏదో కోల్పోయినవేవైనా దొరకబుచ్చుకుందామని కావొచ్చు. కోల్పోయినవేమిటో మట్టుకు ఇంకా తెలియదు. :-)

సినిమా తాలుకా తెలుగు అనువాదం కూడా యూట్యూబులో ఉంది. కానీ ప్రింటు అంత గొప్పగా లేదు. అందువల్ల నేను తమిళంలో చూశాను. సబ్-టైటిల్స్ లేవు తమిళ వర్షన్ కి.

Comments on the Editorial of “Machine Learning For Science and Society” issue

For whatever reason, I am more fascinated by the applied aspects of any research and Machine Learning (ML) is not an exception. While I use machine learning approaches in my work and studied basics during my masters (.. and on and off during my PhD now), I never found much information on what happens to all the hundreds of new algorithms proposed every year. How many of them actually get used by non-ML researchers working on some other problem? How many of them get used by others who want to solve some real-world problems?

I attended the Machine learning summer school in 2013, where, for two weeks, I was fortunate enough to listen to some of the best researchers in the field speak about ML in general and their work in particular. However, I got a feeling that the community is not so keen on a reality check about the applicability of these algorithms. So, basically, the questions remained.

“Machine learning that matters” (Kiri Wagstaff, 2012) is an article I keep thinking about whenever this sort of discussion comes up with fellow grad-students. (My thoughts on it here). In the past few days, there have been a lot of short online/offline discussions about how an effort to do more evaluation on real-world scenarios/datasets is perceived by reviewers in various academic conferences (disclaimer: these discussions are not exclusively about ML but some of the people in these discussions happen to be grad-students working in ML).
We, with our own shortcomings and limitations drew some conclusions (which are not of interest to anyone perhaps) and I was reminded of another inspiring article that I thought about several times in the past few months.

The Article: Machine learning for science and society (Editorial)
Authors: Cynthia Rudin and Kiri L. Wagstaff
Details: Machine Learning (2014) 95:1–9
Url here

This article is an editorial for a special issue of Machine Learning Journal called “Machine Learning For Science and Society“. The issue is a collection of research papers that tackle some real life problems ranging from water pipe condition assessment to online-advertising through ML based approaches. While I did not go through all the papers in this edition yet, I think the editorial is worth a read to any person having a remote curiosity about the phrase “Machine Learning”.

It discusses the issues that arise when you decide to study the real-life impact of ML- What exactly counts as evaluation from the applied perspective? How much of this evaluation differs based on the application domain? How do domain experts see ML – do they look for a great model or a good model that is interpretable? How does the ML community see such research? What is ML good for? What is the need for this special focused issue at all? etc.,

I will not go on and on like this, but I would like to quote a few things from the paper, hoping its not a copyright violation.

The abstract:

“The special issue on “Machine Learning for Science and Society” showcases machine learning work with influence on our current and future society. These papers addressseveral key problems such as how we perform repairs on critical infrastructure, how we predict severe weather and aviation turbulence, how we conduct tax audits, whether we can detect privacy breaches in access to healthcare data, and how we link individuals across census data sets for new insights into population changes. In this introduction, we discuss the need for such a special issue within the context of our field and its relationship to the broader world. In the era of “big data,” there is a need for machine learning to address important large-scale applied problems, yet it is difficult to find top venues in machine learning where such work is encouraged. We discuss the ramifications of this contradictory situation and encourage further discussion on the best strategy that we as a field may adopt. We also summarize key lessons learned from individual papers in the special issue so that the community as a whole can benefit.”

Then, the four points starting from: “If applied research is not considered publishable in top ML venues, our field faces the following disadvantages:”

1. “We lose the flow of applied problems necessary for stimulating relevant theoretical work ….”
2. “We further exacerbate the gap between theoretical work and practice. …”
3. “We may prevent truly new applications of ML to be published in top venues at all (ML or not). …”
4. “We strongly discourage applied research by machine learning professionals. … “

(Read the relevant section in the paper for details.)

The paragraph that followed, where examples of a few applications of ML were mentioned:

“The editors of this special issue have worked on both theoretical and applied topics, where the applied topics between us include criminology (Wang et al. 2013), crop yield prediction (Wagstaff et al. 2008), the energy grid (Rudin et al. 2010, 2012), healthcare (Letham et al. 2013b; McCormick et al. 2012), information retrieval (Letham et al. 2013a), interpretable models (Letham et al. 2013b; McCormick et al. 2012; Ustun et al. 2013), robotic space exploration (Castano et al. 2007; Wagstaff and Bornstein 2009; Wagstaff et al. 2013b), and scientific discovery (Wagstaff et al. 2013a).”

Last, but not the least, the comments on inter-disciplinary research just had such an amount of resounding truth in them that I put the quote up in my room and a few others did the same in the inter-disciplinary grad school I am a part of. :-)

“..for a true interdisciplinary collaboration, both sides need to understand each other’s specialized terminology and together develop the definition of success for the project. We ourselves must be willing to acquire at least apprentice-level expertise in the domain at hand to develop the data and knowledge discovery process necessary for achieving success. ”

This has been one of those articles which I thought about again and again… kept recommending to people working in areas as diverse as psychology, sociology, computer science etc., to people who are not into academic research at all! :-) (I wonder what these people think of me for sending the “seemingly unrelated” article to read though.)

*****
P.S.: It so happens that an ML article inspired me to write this post. But, on a personal front, the questions posed in the first paragraph remain the same even for my own field of research – Computational Linguistics and perhaps to any other field too.

P.S. 2: This does not mean I have some fantastic solution to solve the dilemmas of all senior researchers and grad students who are into inter-disciplinary and/or applied research and at the same time don’t want to perish since they can’t publish in the conferences/journals of their main field.

నిశ్యాలోచనాపథం-31

(30వ భాగం ఇక్కడ)
***
జీవితం, కాలం, మరణం, ప్రేమా – నలుగురూ ఒక నాలుగు రోడ్ల కూడలిలో కలిసి వాళ్ళవాళ్ళ చేతుల్లో ఉన్న శక్తి వల్ల వాళ్ళు మనుషుల జీవితాల్తో ఎలా ఆడుకుంటున్నారో చర్చించుకుంటూ – ట్రేడ్ సీక్రెట్లు పంచుకుంటూ ఉండగా, నేను, నిశి కూడలిలోని విగ్రహంలోపల ఉన్న రహస్య గదిలో కూర్చుని వినడం మొదలుపెట్టాము. అది జరిగి ఏడాదైంది. ఇన్నాళ్ళైనా ఆనాడు అంతా కలిసి నన్ను మోసం చేసిన వైనం ఇంకా కళ్ళకు కట్టినట్లు ఉంది.

నేనేదో మనుషుల పాలిటి సాడిస్టులైన వీళ్ళ రహస్యాలన్నీ వినేసి గుర్తు పెట్టేసుకుని ఈ పీడకలలాంటి సగం నిజం లాంటి అబద్దపు అనుభవం నుండి బయటపడ్డాక యావత్ మానవకోటికి జ్ఞానోదయం గావించి ఆ తరువాత ఏదో ఒక -మయి అమ్మ గా స్థిరపడిపోదామనుకున్నాను. దాని వల్ల నా తోటి మానవులకి ఏదన్నా చేసానన్న తృప్తి, నాకు జీవన భృతి – రెండూ కలుగుతాయని ఆశించాను. ప్రస్తుతపు అస్తిత్వ విచికిత్సలను దాటుకుని తరువాతి స్థాయిలో కొత్త సమస్యలను కౌగిలించుకోవచ్చనీ, మాస్లో పిరమిడ్ లో ఓ మెట్టు ఎగబాకవచ్చనీ… ఇలా ఎన్నో కలలు కన్నాను. అయితే, అక్కడ జరిగినది ఇంకొకటి. అవమానభారంతో ఇన్నాళ్ళు పెదవి విప్పలేదు కానీ, ఆలోచించగా, వీళ్ళకి జాలీ, దయా వంటివి ఉంటాయని నమ్మే నా లాంటి అమాయకులకి ఒక గుణపాఠం అవుతుందని ఈ అనుభవాన్ని అందరికీ చెప్పాలని నిర్ణయించుకున్నాను.

ఆవేళ వాళ్ళేం మాట్లాడుకున్నారో, అక్కడేం జరిగిందో నాకు తెలియదు. వాళ్ళు స్టేటస్ రిపోర్ట్ అయిపోయి ట్రేడ్ సీక్రెట్ ఎక్స్చేంగ్ ప్రోగ్రాం మొదలుపెట్టే వేళకి నా మది గతి తప్పడం మొదలైంది. కొన్ని క్షణాలలోనే బ్లాక్ అవుట్. నేను కాసేపటికి తల పట్టుకు లేచేసరికి నేనేదో చెట్టుకింద ఉన్నాను. నా పక్కనే నిశి కూర్చుని మొక్కజొన్న కంకి మీద ఉన్న గింజలని గిల్లుతూ ఎదురుగ్గా ఉన్న కొండవైపుకు చూస్తూ ఉంది. నేను లేస్తూ ఉండగా చేతులూ కాళ్ళు నొప్పెట్టి సన్నగా మూలిగాను. ఆ అలికిడి విని నా వైపుకి తిరిగింది. నిశి బట్టలన్నీ దుమ్ము పట్టి ఉన్నాయి. చేతులు గీసుకుపోయి ఉన్నాయి. నేను నిశి ని ఏదో అడగబోయి నా బట్టలు కూడా అలాగే ఉన్నాయని, నేనూ దెబ్బలతో ఉన్నానని గమనించాను.

నేను నోరు విప్పి “ఏం జరిగింది?” అనేలోగా నిశే నోరు విప్పింది – “ఏదో, కాలం కనికరించబట్టి బ్రతికి బట్టకట్టాము” అంది “కాలం” అన్న పదాన్ని వత్తి పలికి, కొండ పైని శూన్యం వైపుకి తలతిప్పుతూ. అప్పుడే గమనించాను – మా వెనుక సముద్రం ఉందని. “మనం అసలు ఎక్కడున్నాము? ఏం జరిగింది?” అన్నాను నాలుగు దిక్కులా కలయజూస్తూ. దిఙ్మండలములో పేద్ద కొండా, సముద్రము తప్ప ఏం కనబడ్డం లేదు. మేము కొండ పాదాల వద్ద, సముద్రుడి దయమీద ఆధారపడి ఉన్నామని అర్థమైంది.
“మధ్యమధ్యలో ఆపి నసపెట్టకుండా ఉంటానంటే చెబుతాను. నోర్మూసుకుని విను.”
“సరే, కానీ …” అని నిట్టూర్చాను.
“”నిన్న మనం దాక్కున్న విగ్రహం బద్దలైంది. దానితో మనం ఎగిరి బయటకు పడ్డాము. బద్దలైన శబ్దానికే నీకు తెలివి తప్పింది. మరణం మనల్ని చూసి ఉత్సాహంతో ముందుకు రాబోతూ ఉండగా జీవితం అడ్డుపడ్డాడు. ప్రేమ కాలం వైపుకు చూసి సైగ చేయగా, కా.పు. మనిద్దరినీ కాపాడాడు. నాకేమో ఆ ప్రమాదంలో కొంచెం దెబ్బలు తగిలాయి. నీకు దెబ్బలూ తగిలాయి, తెలివీ తప్పింది. దానితో, కా.పు. మనల్ని తన బండి మీద ఎక్కించుకున్నాడు – ఇంటి దగ్గర దిగబెడతానని…”
“ఇల్లా? ఎవరిల్లు?? ఎవరికుంది ఇల్లు?” అన్నాన్నేను ఆశ్చర్యంగా. వీళ్ళకంతా ఇళ్ళూ, సంసారాలు ఉంటాయన్న ఆలోచనే ఎప్పుడూ రాలేదు నాకు.
“వెధవ ప్రశ్నలు వేయొద్దని చెప్పానా? ఇదా మనకి ముఖ్యం ఇపుడు?
“సారీ…. కానివ్వు. తర్వాతేమైంది?”
“బాగా వివరంగా చెప్పాలంటే అవ్వదు – లవర్స్ అన్నాక లక్ష ప్రైవేటు సంభాషణలుంటాయి. నీకు స్పృహ లేదు కనుక మేము బైక్ మీద దూసుకెళ్తూ ముచ్చటించుకున్నాము.”
“నాకు స్పృహ ఉంటే మట్టుకు మీరాగుతారా ఏమిటి?” అనుకున్నాను నేను గతంలో చూసిన సీన్లు గుర్తు తెచ్చుకుంటూ. పైకి అంటే ఎక్కడ కథ ఆపేస్తుందో అని పెదవి విప్పలేదు.
“ముచ్చట్లలో మాటా మాటా వచ్చింది. నాక్కోపం వచ్చి కిందకి దూకేశా…”
“దూకేశావా?????” అన్నాన్నేను… షాక్ ని అణుచుకోలేక.
“ఆ..అందుకే ఈ దెబ్బలూ, దుమ్మూ మనిద్దరికి”
“వాట్….నువు దూకడం కాక నన్నూ లాగేశావా?”
“ఈ నిశి నేస్తాలని కష్టకాలంలో ఒంటరిగా వదిలిపెట్టదు.” – గంభీరంగా అన్నది.
“నీ మొహం కాదూ??” అని అరిచాను నేను.
“కాలంతో కొట్టుకుపోకుండా నిన్ను కాపాడాను. ఊరికే అరవకు.” అనింది ఎటో చూస్తూ.
“నన్నో, కా.పు. నో అనుమానించి నన్ను కూడా తనతో లాగేసిందా?” అని సందేహం కలిగింది కానీ, పైకి అనే సాహసం చేయలేకపోయాను. నాకు ఈతరాదు. పక్కనే సముద్రం ఉంది మరి. అంత వేగంగా దూసుకుపోతున్న బైకు నుండి దూకిన మనిషి ఇంకో మనిషిని సముద్రంలోకి తోయడానికి ఆలోచిస్తుందా ఏమిటి?
నేనేమీ మాట్లాడకపోవడంతో మళ్ళీ తనే – “అలా దూకాక పడ్డం పడ్డం ఈ కొండ కిందకి పడ్డాము. ఆకలేసి కా.పు. బ్యాగు నుండి నొక్కేసిన మొక్కజొన్న తింటున్నా” ఏదో అదో పెద్ద విషయం కాదన్నంత తాపీగా అన్నది.

“అసలా విగ్రహం ఎందుకు బద్దలైంది?” ఇంకా తదేకంగా కొండపైకే చూస్తున్న నిశిని అడిగాను.
“బద్దలు కొట్టారు”
“ఎవరు? ఎలా?”
“జీవితం మనకి కాలం చెల్లించాలని కంకణం కట్టాడు. కా.పు వైపుకి జాలిగా చూసి ప్రేమ తల తిప్పుకున్నాడు. మరణం జేబులోంచి బాంబులు తీసి విగ్రహం మొహాన కొట్టాడు” – మళ్ళీ ఎక్కడో ఏ ఇరాక్ లోనో, ఇస్టోనియాలోనో ఎవరికో జరిగిన కథ అన్నట్లు చెప్పింది నిశి.
“ఇదంతా నేను విగ్రహంలోపల స్క్రీన్ లోంచి చూశాను” అన్నది మళ్ళీ తనే.
“అసలు వాళ్ళకెందుకు ఆ బుద్ధి పుట్టింది?”
“ఆ సృష్టి రహస్యాలు నీకు తెలియడం వాళ్ళకి ఇష్టం లేదు.”
“అసలు మనం ఇక్కడ ఉన్నట్లు వాళ్ళకి తెలియదు కదా?”
“తెలుసు కదా…” అని నిశి తలవంచుకుంది.
“ఎలా?”
“నేనే ఎస్సెమ్మెస్ చేశాను జీవితానికి” -నిశి ఆర్య-2 లో ఆర్య కి అమ్మమ్మ అని అర్థమైంది నాకు.
“నువ్వా? నీకేమైనా పిచ్చా? నా సంగతి సరే, నీక్కూడా ప్రమాదమే కదా!”
“మా రహస్యాలు మాలోనే ఉండడం కోసం నేను సమిధనవ్వాలనుకున్నాను.”
ఈవిడొక జిహాదీ మరి! అనుకుంటూ “మరెందుకు నన్ను అక్కడికి తీసుకెళ్ళావసలు?” అని అడిగాను.
“ముందు నిన్ను మాలో కలుపుకుందామనే తీసుకెళ్ళా కానీ, మనసు మార్చుకున్నా తరువాత”
“మరి వాళ్ళు విగ్రహం బద్దలు కొట్టాలనుకోడం ఇదంతా నాకెందుకు తెలియలేదు?”
“అప్పటికే నీ తలపైన కొట్టి నీ స్పృహ పోగొట్టాను”
“ఆహ, ఎంత గొప్ప స్నేహం!” అన్నాను. అంతకంటే ఏమనగలను ఇదంతా విన్నాక?
“మొత్తానికైతే అందరూ కలిసి నాతో ఆడుకున్నారనమాట. నువ్వైతే నయవంచన చేసేందుకు కూడా వెనుకాడలేదు” అని కసిగా మనసులో అనుకున్నాను, పైకి అనే ధైర్యం లేక. చెప్పా కదా – నాకీత రాదు.
నిశి ఏం మాట్లాడలేదు.

అలా కొండవైపుకి చూస్తూ ఉంది.
“ఏమిటి అస్తమానం కొండపైకి చూస్తున్నావు? ఏముందక్కడ?”
“కా.పు. వస్తాడేమో నని…” నసిగింది నిశి.
“అంత మిస్సవుతూంటే ఎందుకు దూకేశావు?” నిశి తలదించుకుంది.
“అయినా, విగ్రహం బద్దలు కొట్టి మనల్ని లేపేద్దాం అనుకున్నాక మళ్ళీ ఎందుకు రక్షించారు?” మళ్ళీ అడిగాను.
“కా.పు. మనసులో …” అని నిశి ఏదో చెప్పబోతూండగా ఆమె మొబైల్ తళుక్కుమనింది.
(సశేషం)
***
(ఈసారి ఏడాది తరువాత మళ్ళీ ఇది కొనసాగించడానికి ప్రేరణ – స్వీడిష్ రచయిత Jonas Jonasson రాసిన నవలలు.)

గణాంకాన్వేషణ

అది Statistical Exploration అన్న దానికి నేను పెట్టుకున్న తెలుగు పేరు లెండి.

కొన్ని రోజుల క్రితం నాకు, నాకు తెలిసిన పెద్దాయన ఒకరికి మధ్య ఒక సంభాషణ జరిగింది. సారాంశం ఏమిటంటే – “పుస్తకం.నెట్ లో నాకు విశ్వనాథ రచనలు తప్ప ఏం కనబడ్డం లేదు. వెబ్సైటు చూడ్డం మానేద్దామనుకుంటున్నాను. అంత అభిమానం ఉంటే ఒక విశ్వనాథ వెబ్సైటు పెట్టుకొండి, మాబోంట్లను వదిలేయండి” అని.

అప్పుడు నేను – “పుస్తకం.నెట్ పాఠకుల వ్యాసాలతో నడిచే వెబ్సైటు. నేను గానీ ఇతర నిర్వహకులు కానీ మొత్తం కంటెంట్ సృష్టించము. వైవిధ్యం కావాలంటే అందరూ భిన్న రకాల పుస్తకాల గురించి రాస్తే తప్ప రాదు” అని చెప్పాను. ఆ తరువాత ఇంకాసేపు ఈ విషయం మీద చర్చించుకున్నాక ఆ సంభాషణ ముగిసింది. కానీ, ఆ వ్యాఖ్య నా మది తొలుస్తూనే ఉంది. కొంచెం సమయం చిక్కడంతో ఇవ్వాళ: గత కొన్ని నెలలుగా వారానికి మూణ్ణాలుగు వ్యాసాలు కనీసం ఉంటున్నాయి, ఇందులో విశ్వనాథ రచనల పైన వచ్చినవి ఎన్ని? అన్న సందేహం కలిగి గణాంకాలను చూశాను కాసేపు. నేను కనుక్కున సంగతులు ఇవి: (మరీ కాకిలెక్కలు కావు కానీ, అలాగని విశేష గణాంక పటిమ కూడా చూపలేదు)

ఇప్పటిదాకా 1485 పోస్టులు (2009 జనవరి ఒకటో తేదీ నుండి) వస్తే, అందులో 148 పోస్టులు 2014 జనవరి 1 నుండి వచ్చినవి. ఇది 27వ వారం ఈ ఏడాది లో. అంటే, దాదాపుగా వారానికి 5.5 టపాలు అనమాట. అందులో ప్రతి వారమూ ఒకటి వీక్షణం. నాకు గుర్తున్నంతవరకూ పూర్ణిమ ప్రతి వారమూ ఒక పుస్తకం గురించి పరిచయం రాసింది. ఇవి ఆంగ్ల, హిందీ, ఉర్దూ భాషల్లో రాయబడ్డ పుస్తకాలు, అనువాదాలు. శ్రీశ్రీ అనంతం పై రాసినది ఒక్కటే తెలుగు పుస్తకం గురించి. భారత ఉపఖండపు, విదేశీ రచయితలు ఉన్నారు ఈ వ్యాసాల్లో ప్రస్తావించబడ్డ వారిలో. నేను గమనించినంతలో ఈ పరిచయాల్లో ప్రస్తావించబడ్డ రచయితలు రాసిన భాషలు: ఇంగ్లీషు, హిందీ, ఉర్దూ, పోర్చుగీసు, హిబ్రూ, రష్యన్, స్వీడిష్, టర్కిష్, నార్వేజియన్, ఫ్రెంచి, చెక్ భాషలు (వివరాలకు పూర్ణిమ వ్యాసాలన్నీ ఈ లంకెలో చూడవచ్చు).

సరే, 148 లో ఒక 27 పూర్ణిమవి, ఒక 27 వీక్షణం వీ అయ్యాయా… విశ్వనాథ వారి గురించి వచ్చిన టపాలు 20. అందులో, శ్రీవల్లీ రాధిక గారు పురాణ వైర గ్రంథమాల గురించి వరుసగా 12 వారాలు రాసిన పరిచయాలు కూడా ఉన్నాయి. ఇక తక్కిన ఎనిమిదిలో ఆరు హేలీ రాసినవి, ఒకటి ఆంగ్లంలో సి.ఎస్.రావు గారు రాసిన Sri Viswanatha as a Short Story Writer వ్యాసం, మరొకటి యద్దనపూడి కామేశ్వరి గారి 2011 వ్యాసానికి పునర్ముద్రణ. సరే, మొత్తానికి 27 వారాలకి 20 వ్యాసాలు – అంటే వారానికి ఒక వ్యాసం కన్నా తక్కువ. ఇంకా డెబ్భై పై చిలుకు వ్యాసాలు, ప్రకటనలు వగైరాలున్నాయి.

సరే, కాస్త ఏవన్నా వైవిధ్యం ఉందేమో చూద్దాము అని ఖజానా పేజీ తెరిచి నెలవారీగా చూడ్డం మొదలుపెట్టాను. నేను చూసినంతలో నెలకి కొన్ని టపాల లంకెలు కింద జతచేస్తున్నాను. ఇవి మట్టుకే వైవిధ్య భరితమైనవని కాదు. అన్నీ లిస్టు చేయలేను కనుక, నెలలో వచ్చిన వ్యాసాల్లో వైవిధ్యం చూపడానికి నేను పక్షపాతాలు అవీ లేవనుకుంటూ ఎంపిక చేసినవి ఇవి:

జనవరి 2014:
* తిరుమల: రవీందర రెడ్డి ఛాయాచిత్ర సంకలనం గురించి జంపాల చౌదరి గారి వ్యాసం
* అంధా యుగ్ -ధరం వీర్ భారతి రాసిన హిందీ నాటకం గురించి పూర్ణిమ వ్యాసం
* Devil on the cross – కెన్యాకు చెందిన Ngũgĩ wa Thiong’o అన్న రచయిత గికుయు భాషలో రాసిన పుస్తకానికి ఆంగ్లానువాదం గురించి హేలీ వ్యాసం
* 2013 లో చదివిన పుస్తకాల జాబితాను పంచుకుంటూ ఐదుగురు వ్యక్తులు (ఇందులో ఒక స్కూల్లో చదువుకునే అమ్మాయి కూడా ఉంది) రాసిన వ్యాసాలు.

ఫిబ్రవరి 2014
* కవి, రచయిత గుల్జార్ రచనల గురించి – పూర్ణిమ, తృష్ణ, నాగిని గార్ల వ్యాసాలు
* The 11 pictures of time: The physics, philosophy and politics of time beliefs అన్న పుస్తకం గురించి హేలీ వ్యాసం
* జాక్ లండన్ ఆంగ్ల నవలలు “The call of the wild”, “White Fang” గురించి రానారె వ్యాసాలు

మార్చి 2014
* జీవీ కృష్ణారావు నవల కీలుబొమ్మలు గురించి ఆంగ్లంలో జీ.ఆర్.కె. మూర్తి వ్యాసం
* జగదీశ్ నాగవివేక్ పిచిక ఫొటో పోస్టులు
* అరిపిరాల సత్యప్రసాద్ కథల గురించి కొల్లూరి సోమశంకర్ వ్యాసం
* ఒక స్వీడిష్ సినిమా వెండితెర నవల పుస్తకం గురించి నేను రాసిన వ్యాసం (వైవిధ్యం ఉందని చూపడానికి ఇస్తున్న లంకె కానీ, సోత్కర్షకు కు కాదని గమనించగలరు)

ఏప్రిల్ 2014:
* రాణి శివశంకరశర్మ “గ్రహాంతర వాసి” పై హేలీ వ్యాసం (ఈ పుస్తకం మీద అంతర్జాలంలో అది ప్రచురించబడేనాటికైతే నాకే సమీక్షా కనబడలేదు)
* వోల్గా “రాజకియ కథలు” పై రాగమంజరి గారి వ్యాసం
* “కొల్లబోయిన పల్లె” కథాసంపుటి పై రవి గారి వ్యాసం
* Things fall apart అన్న ప్రముఖ నైజీరియన్ ఆంగ్ల నవల గురించి రానారె వ్యాసం

మే 2014:
* హెన్రిక్ ఇబ్సెన్ నార్వేజియన్ నాటకాల ఆంగ్లానువాదాల గురించి రెండు వ్యాసాలు
* ఇస్మత్ చుగ్తాయ్ రచన గురించి వ్యాసం
* డక్కలి జాంబ పురాణం గురించి వ్యాసం
* ఆంగ్ల, ఆంగ్లానువాదంలో వచ్చిన కొన్ని నవలల పరిచయాలు
(నవల, నాటకం, వ్యాసం, ఆత్మకథ – ఇక్కడే నాలుగు తరహాల పుస్తకాల ఉదాహరణలు ఉన్నాయి!)

జూన్ 2014:
సంఖ్యా పరంగా వ్యాసాలు తక్కిన నెలలతో పోలిస్తే తక్కువే అయినా, ఒక తెలుగు నవల, ఒక చెక్ నవలకు ఆంగ్లానువాదం, ఒక memoir ఇలా వ్యాసాలు వచ్చాయి (అదే, మూడు విశ్వనాథ వ్యాసాలు కాకుండా!)

అదనమాట. మొత్తానికి ఒకే వ్యక్తి రచనలపైన ఆరు నెలల్లో ఇరవై వ్యాసాలు రావడం అద్భుతమైన విషయం గా తోస్తుంది నాకు. ఏదో ప్రతి రెండు వ్యాసాలకి ఒకటి విశ్వనాథ వ్యాసం ఉంటే – ఇది విశ్వనాథ మోనోపొలీ అనుకోవచ్చు. కానీ, ఇక్కడ ఏడెనిమిది వ్యాసాలకి ఒక విశ్వనాథ వ్యాసం కనుక అంత ఖంగారు పడక్కర్లేదేమో అనిపిస్తోంది. అందునా, 2009 నుండి చూస్తే మొత్తం దాదాపు నలభై విశ్వనాథ వ్యాసాలుంటే, 1400 పై చిలుకు ఇతర వ్యాసాలున్నాయి – వెబ్సైటులో పాత వ్యాసాలు కూడా ఉన్నాయి కద చదువుకోడానికి!! ;)

అలాగ, ఇతరుల సంగతేమో కాని, ఈ టపా రాసినందువల్ల నాకు పుస్తకం లో ఎన్ని మంచి వ్యాసాలొస్తున్నాయో, ఎంత వైవిధ్య భరితమైనవి ఉన్నాయో తల్చుకుని ఆనందించే అవకాశం కలిగింది.

అప్పుడప్పుడు –
1) పుస్తకంలో పూర్ణిమ, సౌమ్య తప్ప ఎవరూ రాయరు
2) పుస్తకంలో వ్యాఖ్యలు కూడా వాళ్ళే రాసుకుంటూ ఉంటారు
3) పుస్తకం విశ్వనాథ భజనమందిరం
4) (ఇంకాస్త ముందుకెళ్ళి) పుస్తకం వాళ్ళు మైనార్టీ కులాలను, మతాలను వేధిస్తారు
5) పుస్తకం వాళ్ళని ఎవళ్ళో ఏదో అన్నారని జైల్లో వేశారు
– ఇలాంటివి అంటూంటే, నేను గమనించని కొన్ని సంగతులు నాకు తెలుస్తూ ఉంటాయనమాట.

పుస్తకం చదువరులకు, రచయితలకు, శ్రేయోభిలాషులకు, అభిమానులకు-ద్వేషులకు, అనుమానించేవారికి, అవమానించేవారికి -అందరికీ ధన్యవాదాలు.
సర్వేజనా సుఖినో భవంతు.

ఉన్నమాటదీ, ఇంకోమాటెలా అంటామూ?

X: “ఏమిటి అస్తమానం చిరాగ్గానే ఉంటుంది? అస్తమానం ఫ్రస్ట్రేషన్ ఎందుకు? ఇదేమన్నా జబ్బా?” అని అనిపిస్తూంటుంది అప్పుడప్పుడు.”
Y: “ఎందుకంటావు?”
X: “కారణాలనేకం – పీ.హెచ్.డీ కావొచ్చు, ఉత్తినే-జీవితం గురించి కావొచ్చు, సినిమా చూళ్ళేదని కావొచ్చు, కాఫీ బాలేదని కావొచ్చు, అమ్మ ఫోన్ ఎత్తలేదని కావొచ్చు, కొలీగ్ మరీ స్నేహంగా ఉండాలని చూడ్డం వల్ల కావొచ్చు – ఇలా కారణం ఏదైనా “అబ్బే, ఇంక వేస్ట్ జీవితం” అన్న ఫ్రస్ట్రేషన్ కామన్ అనమాట. అప్పుడింక మనసులో అదే తొలిచేస్తూంటుంది కనుక గోడు వెళ్ళబోసుకుంటూ ఉంటాను కొందరు నీలాంటి chosen peopleతో. వెళ్ళబోసుకున్నాక మళ్ళీ సందేహం, “ఎందుకెప్పుడూ ఏడుస్తూ ఉంటాను?” అని.
Y: “చూడు ఎక్స్….”
…అంటూండగా, వాళ్ళిద్దరి మధ్యలోకి మనసు అన్యాక్రాంతమై, తనువు ఐపాడ్ కంకితమిచ్చి రోడ్డు మీద నడుస్తున్న నేను వెళ్ళాను.

గుణ్ణం గంగరాజు గారు నాతో రమణ గారు ఇట్లు చెప్పిరి అంటూ ఇలా అంటూన్నారు:

“…ఇలా దరిద్రాన్ని ఉతికి ఆరవేసి గొప్పలు చెప్పుకుని కొంతమంది బ్రతికేస్తున్నారని కొంటె కోణంగులు కొందరు కాలంస్ కొద్దీ కోప్పడుతున్నారు. మరి మొన్న చిరంజీవి ప్రజారాజ్యం పార్టీ పెడుతూ, ‘నాకు గంజీ తెలుసు, బెంజీ తెలుసు’ అని తన కష్టసుఖాలు చెప్పుకున్నాడు”. ఎవరికేది ఉంటే అదే ఆరేసుకుంటారు. రిక్షా వాడు సిల్కు చొక్కా ఆరేసుకోలేడు. సిల్కు వాడు చిరుగు చొక్కా ఆరేసుకోలేడు. వేటూరి అన్నట్లు, అలా లేనివి ఆరేసుకుంటే‌ పారేసుకునేవి పరువు మర్యాదలే.”

(కోతికమ్మచ్చి మొదటి భాగం ఆడియో బుక్ లో పన్నెండో ఎపిసోడ్)

ఆ మాటలు విన్న పిదప ఎక్స్ మొహం మీద చిరునవ్వు, వై మొహం మీద “హమ్మయ్య. బ్రతికిపోయా!” అన్న నిట్టూర్పూ కనబడ్డాయి. పిమ్మటి ఇద్దరి చేతులూ నా చేతులని తాకి థాంక్స్ చెబుతూ కనబడ్డాయి. నేను గంగరాజు గారి కబుర్లు వింటూ నా గోడుని మరిచిపోతూ ముందుకు సాగిపోయాను.అందుకే అనేది నేను – నామట్టుకు నాకు అది పారాయణ/నిత్య శ్రవణ గ్రంథం లాంటిది అని – ఇతరుల అభిప్రాయంతో సంబంధం లేకుండా. అది పారాయణ గ్రంథమైతే రమణగారు బగమంతుడు కాబోలు!!