గత ఆరు నెలలలో కృత్రిమ మేధ పరిశోధనలు, ముఖ్యంగా మనుషుల భాషల్ని కంప్యూటర్లు అర్థం చేసుకునే పద్ధతులు అధ్యయనం చేసే సహజభాషాప్రవర్తనం (నేచురల్ లాంగ్వేజ్ ప్రాసెసింగ్) రంగంలో జరిగిన పరిశోధనల ఫలితాలు చాట్ జీపీటీ రూపంలో అందరికీ అందుబాటులోకి వచ్చేసాయి. ఒక పక్క ఇవి ఏమి చేయగలవు? వీటి పరిమితులు ఏమిటి? అన్న చర్చలు/పరిశోధనలు విస్తృతంగా జరుగుతున్నా కూడా ఆ పరిశోధనా ప్రపంచానికి అవతల చాలా మందిని ఆశ్చర్యపరచిన విషయం – చాట్ జీపీటీ పైపైన చూస్తే అక్షర/వ్యాకరణ దోషాలు లేకుండా, సరళమైన భాషలో ధారాళంగా వాక్యాలు ఉత్పత్తి చేయడం (ఇప్పటికి ఈ విశేషణాలు వర్తించేది ఆంగ్లానికి మాత్రమే సుమా!). ఈ నేపథ్యంలో ఇలాంటి పరిణామాల ప్రభావం రచయితల మీద ఎలా ఉంటుంది? అన్న ప్రశ్న “హర్షణీయం” వారితో నేను చేసిన ఒక సంభాషణలో ప్రస్తావనకి వచ్చింది. ఆ చర్చ ముగిశాక నేను బహుశా ఈ విషయమై కొంచెం వివరంగా రాయాలేమో అనుకుంటూ ఉండగానే అది విని స్పందించిన వారిలో కూడా ఇద్దరు ముగ్గురు సోషల్ మీడియా లో అదే విషయం వ్యాఖ్య రాశారు. అందువల్ల ఈ విషయంపైన నాకు తెల్సినవి, నా ఊహలు రెండూ కలిపి ఈ పోస్ట్ రాస్తున్నాను.
మొట్టమొదట అసలు రచయితలకి రచనాపరమైన సహకారం అందించే సాఫ్ట్వేర్ ఏమిటి? నాకు ఈమధ్య scrivener వంటి సాఫ్ట్వేర్ పరికరాల గురించి తెలిసింది, అయితే నేను ప్రధానంగా రచనని గురించి ఎంతోకొంత సలహాలు/సూచనలు ఇచ్చే రకం సాఫ్ట్వేర్ గురించి అంటున్నాను. మొదట ఇంగ్లీష్ గురించి మాట్లాడి తెలుగు దగ్గరికి వస్తాను.
- అక్షర దోషాలు/వ్యాకరణ దోషాలు ఎట్టి చూపడం ఒక ప్రాథమిక స్థాయి ఫీడ్బాక్. ఇది ఎం.ఎస్.వర్డ్, గూగుల్ డాక్స్ వంటి సాధారణ డాక్యుమెంట్ ప్రాసెసింగ్ సాఫ్ట్వేర్ లో మొదలుకుని, ఇలాంటివి మాత్రమే ప్రత్యేకంగా చేసే గ్రామర్లీ లాంటి సాఫ్ట్వేర్ దాకా అన్నింటిలోనూ ఉంది. బహుశా ఇది ఒక కాపీ ఎడిటర్ వంటి పని అనుకోవచ్చు (కొంతవరకు). కొందరు కాపీ ఎడిటర్లు కొంచెం నిజనిర్ధారణ కూడా చేస్తారు, ఇందులో అది ఉండదు.
- దీన్ని దాటుకు పోతే: ఒక పదానికి ఇతర ప్రత్యామ్నాయ పదాలని సూచించడం, ఒక వాక్యాన్ని తిరగరాయమనడం, ఇలా రాస్తే బాగుంటుందని కొత్త వాక్యం సూచించడం తరువాతి దశ. కొంతవరకు గ్రామర్లీ, క్విల్బాట్ వంటి ఇతర సాఫ్ట్వేర్ ఇలాంటివి చేయగలవు. చాట్ జీపీటీ కి ముందు తరంలో వచ్చిన జీపీటీ 3 అన్న మరొక కృత్రిమ మేధ ని వాడి కూడా ఇలాంటి సాఫ్ట్వేర్ రూపొందించిన కంపెనీలు ఉన్నాయి. ఇదంతా మనం కంటెంట్ ఎడిటింగ్ అనుకోవచ్చు ఏమో.
- ఇదంతా ఎంతో కొంత రాసాక కదా. ఆ దశకన్నా కాస్త ముందుకి పోతే, డెవెలప్మెంటల్ ఎడిటింగ్ వస్తుంది. అంటే రాయబోయేది ప్లాను చేసుకోవడం, కథ ఐతే సంఘటనలని, నవల ఐతే అధ్యాయాలని ఇలా ఒక పద్ధతిలో రచయిత చేస్తూ ఉంటే ఎక్కడన్నా లంకెలు తెగుతున్నాయా? ఇలాంటివి గమనిస్తూ సూచనలు ఇవ్వడం.
- ఇది కూడా దాటుకుపోతే రచనా సహకారం అందివ్వడం. అంటే ఫలాని అంశం మీద అనుకుంటున్నా అంటే ఒక అవుట్లైన్ గీయగలగడం, ఏదన్నా ఆల్రెడీ రాసినది చూసి ఏవన్నా వ్యాకరణ దోషాలని మించిన తప్పులు (అంటే ఒకే పాత్రకి రెండు పేర్లు వాడడం, ఒక చోట చచ్చిపోయాడన్న పాత్ర తరవాత పేజీ లో బతకడం ఇలాంటివి) కనిపెట్టి చెప్పడం. ఇది బహుశా ఒక రకమైన అడ్వాంస్డ్ కంటెంట్ ఎడిటింగ్ అనుకుందాము.
ఈ రంగంలో చాట్ జీపీటీ మొదటి రెండింటి విషయంలో ప్రస్తుతం ఉన్న సాఫ్ట్వేర్ కంటే మెరుగ్గా ఉంటూ ఈ చివరి రెంటి విషయంలో సాఫ్ట్వేర్ పాత్ర విషయంలో చాలా ఆశని రేకెత్తించినట్లు అనిపిస్తుంది. గత మూడు నాలుగు నెలల్లో చదివిన కొన్ని వార్తా విశేషాలు నాకు ఈ భావన కలిగించాయి. అవి ఇక్కడ లింక్ చేస్తున్నాను:
– Proofreading an entire book with GPT-4 for $6.88: ఒక రచయిత తాను రాసిన కంప్యూటర్ సైన్స్ పుస్తకాన్ని ఒక ఆరొందల రూపాయల లోపు ప్రూఫ్ రీడింగ్ చేసేసుకున్నాడు చాట్ జీపీటీ తరవాత వచ్చిన జీపీటీ4 వాడుకుని (మే నెల, 2023). సరే, ఇక్కడి దాకా ఇది కొత్త యూస్ కేస్ కాదు. ఉన్న యూస్ కేస్ (కాపీ ఎడిటింగ్ వంటిది అనుకుందాం) మునుపు ఉన్న సాఫ్ట్వేర్ కంటే బాగా చేసింది జీపీటీ4.
– ChatGPT, Can You Tell Me a Story? – ఒక ప్రముఖ టెక్నాలజీ పత్రిక విలేఖరి చాట్ జీపీటీ తో సంభాషిస్తూ తన ఆలోచనల ఆధారంగా ఒక కథ రాయించారు. ఈ కథ సాఫ్ట్వేర్ విరచితమే కానీ మనిషి ఆలోచనల ఆధారంతో, మనిషి కథా గమనాన్ని నిర్దేశిస్తూ ఉండగా సాగింది అనమాట. (ఈ లింక్ కి సబ్స్క్రిప్షన్ అవసరం ఉండవచ్చు). ఇది ఇంతకుముందు సాధ్యం అవని కొత్త యూస్ కేస్. (మే నెల, 2023)
ఇక్కడ నుండి ఇందాక ప్రస్తావించిన అడ్వాంస్డ్ కంటెంట్ ఎడిటింగ్ దాకా పోవడానికి మార్గం సుగమంగానే ఉంది. కథలు/వ్యాసాల స్థాయికి బహుశా త్వరలో చేయగలదు అని నా ఊహ. అయితే నవలల స్థాయిలో చేయగలదా? అంటే నాకు అనుమానమే.
ఇక్కడి దాకా వచ్చాక ఇంకా తరువాతి దశ అదే కథలు అవీ రాసుకోవడమే, మనం చేయడానికి ఏముంది? అన్న నిరాశ ఒకటి కలగొచ్చు రచయితలకి. ఇది నిజమే. అయితే ఈ మధ్య ఫిబ్రవరి లో వచ్చిన ఒక వార్త చూడండి:
ఒకరోజు ఒక పత్రిక్కి ఒక కథ వచ్చిందంట. ఎడిటర్ ఆ కథ చూసి బానే ఉంది అని పక్కన పెట్టుకున్నారంట. తరువాత మరొకటి, ఇంకొకటి, అదే టైటిల్, అదే ప్లాట్ తో వరుస బెట్టి వచ్చేసరికి చివరికి తేలింది ఏమిటంటే ఇవన్నీ చాట్ జీపీటీ ద్వారా వచ్చిన సూడో-రచయితల ఉత్పత్తులు అని.చివరికి వాళ్ళు కొత్త రచనలు స్వీకరించడం తాత్కాలికంగా నిలిపివేశారు ఈ దెబ్బకి! ఈ ఉదంతంలో నాకు అర్థం ఐంది ఏమిటంటే – కృత్రిమ మేధ ఒక కథ రాసి అది మనిషి రాసినది అన్న భ్రాంతిని కలిగించడం లో సఫలీకృతమైంది. కానీ పది మంది మనుషులకి అదే ఆలోచన వచ్చి అదే కృత్రిమ మేధని వాడితే బండారం బయటపడ్డానికి ఎంతోసేపు పట్టదని.
అందువల్ల సృజనాత్మకత కలిగిన రచయితలకి ప్రస్తుతానికి వచ్చిన లోటేమీ లేదు. ఆ పైన చెప్పిన పత్రికా జర్నలిస్టులాగా కృత్రిమమేధ ని మనకి కావాల్సిన విధంగా నిర్దేశిస్తూ కథ రాయొచ్చు. లేదంటే ఇతరత్రా రచనాసహకారం కోసం వాడుకుంటూ ముందుకు పోవచ్చు.
ఇక ఇదంతా ఆంగ్లానికే పరిమితం అని ముందే చెప్పాను కదా. తెలుగు విషయానికి వస్తే – రెండు మూడు రోజుల క్రితం నేను చిన్న కథ ఒకటి అల్లమని అడిగాను. దాని తాలూకా స్క్రీన్ షాట్లు ఇక్కడ జత చేస్తున్నాను.


ఇంకా రాయొచ్చు గానీ, సారాంశం ఏమిటంటే ఇంగిలీషు నుండి తెలుగు దాకా రావాలంటే మధ్యలో ఇతరత్రా బోలెడు భాషలకి మెరుగవ్వాలి (మార్కెట్ పరంగా తెలుగు కి విలువ లేదు ఆ రంగంలో). అలాగే ఈ కృత్రిమ మేధలు రూపొందించే పద్ధతి లోనే కొంచెం ఆంగ్లానికి తోడ్పాటు ఉంది (వివరాలు ఈ పోస్టులో జొప్పించలేను. మన అవగాహనకి ఇది చాలు ప్రస్తుతానికి). అందువల్ల ఇప్పుడిప్పుడే తెలుగు వాక్యం తప్పుల్లేకుండా రాయడం కూడా రాదు కృత్రిమ మేధకి. అది మొదట వస్తే ఆ తరవాత మిగితా దశల గురించి ఆలోచించొచ్చు.
తెలుగు రచయితలకి ఈ తాజా కృత్రిమ మేధలు అసలు ఎందుకూ పనికి రావా? అంటే వస్తాయి. ఆంగ్లం తెలిసిన తెలుగు రచయితలు కథా గమనం గురించిన ఆలోచనలని డెవలప్ చేసుకోడానికి చాట్ జీపీటీ ని వాడి, తద్వారా మన ఆలోచనలు రిఫైన్ చేసుకోవచ్చు. మన కథలకి మనమే బొమ్మలు కూడా సృష్టించుకోవచ్చు మిడ్ జర్నీ, స్టేబుల్ డిఫ్యూషన్ వంటి సాఫ్ట్వేర్ వాడి. ప్రూఫ్ రీడింగ్ వంటి బేసిక్ పనులకి మాత్రం పాపం మనుషుల మేధస్సు మీద ఆధారపడాల్సిందే తెలుగు రచయితలు!!
సిక్కెంటిక – అనువాదం, అనుభవం
జిల్లేళ్ళ బాలాజీ గారి తెలుగు కథ “సిక్కెంటిక” కి నా ఆంగ్లానువాదం అవుట్లుక్ పత్రిక వీకెండర్ పేజీలలో ఈ ఆదివారం నాడు వచ్చింది. ఆ కథ, అనువాదం గురించి ఏవో నా నాలుగు ముక్కలు రాస్కుందామని ఈ పోస్టు. ఇదే పేరు గల కథాసంకలనంలో ఉంది ఇది. పుస్తకం ఈబుక్ కినిగె.కాం లో కొనుగోలుకి లభ్యం.
నేను ఈ కథని ఏప్రిల్ లో చదివినట్లు ఉన్నా. అంతకుముందు ఈ రచయిత పేరు విన్నాను కానీ అనువాదకుడిగా. ఆయన కథలు కూడా రాశారని నాకు తెలియదు. ఏదో వందలోపు ఉన్న పుస్తకాలు ఉంటే కొందామని బ్రౌజు చేస్తూ ఉంటే కనబడి కొన్నానంతే. మొదటి నాలుగైదు కథలు చదవగానే ఆకట్టుకున్నాయి. తర్వాతివి మళ్ళీ అంత నచ్చలేదు. ఈ నచ్చినవాటిల్లో ఈ కథ ఎక్కువ నచ్చింది. అందుకు ప్రధాన కారణం ముగించిన పద్ధతి. సాధారణంగా కొంచెం పాజిటివ్ ముగింపు చూపే వాటిని అంత సీరియస్ గా తీసుకోరేమో మన వాళ్ళు అని నా అనుమానం. కానీ నాకు వ్యక్తిగతంగా అలాంటివి ఇష్టం. సరే, ఈ కథ నచ్చింది కానీ నేను మధ్యలో ఇండియా ప్రయాణం వగైరా పనుల్లో బిజీగా ఉండి పట్టించుకోలేదు. మధ్యలో కథ గురించి చాలాసార్లు అనుకున్నా. దానితో మళ్ళీ జూన్లో ఈ కథ ఇంకోసారి చదివా – అనువాదం చేయడానికి ఎలా ఉంటుంది? అన్న ఆలోచనతో. అపుడు ఇంక ప్రయత్నిద్దాం అనుకుని బాలాజీ గారి అనుమతి తీసుకుని మొదలుపెట్టా.
ఆంగ్ల ఎడిటర్ల సూచనలు ఎలా ఉంటాయి? మనం ఏం చూసుకోవాలి? ఇలాంటివి ఆంగ్లంలో రాయాలనుకుంటున్న తెలుగు వాళ్ళకి ఉపయోగపడుతుందని ఈమధ్య మాటల సందర్భంలో అర్థమైంది. అందుకని అనువాదం ప్రాసెస్ గురించి కొన్ని మాటలు రాసుకుంటున్నా:
ఇదే సమస్య నేను ఈ కథ అనువాదం చేస్తున్నపుడు గమనించాను. గతంలో అనువాదం చేసిన కథల్లో ఇన్నిసార్లు గతానికి, వర్తమానానికి, దూరపు గతానికి, మొన్నటి గతానికి ఇట్లా మారడం లేదు. చదవడానికి ఇబ్బంది పడలేదు కానీ అనువాదం చేయడంలో ఇది నాకు అంత పట్టుబడలేదు. ఆ విషయం ఆ ఎడిటర్లు కూడా ఎత్తారు. “we would ask you to give more thought to the way tense is handled. We feel there are ways to deftly handle tense in translation from languages where tense is mutable, but we’re not sure that is being achieved here” వర్తమానం, వర్తమానం కానిది అన్న తరహాలో ఆలోచించి టెన్స్ గురించి మరోసారి చూడమని సలహా ఇచ్చారు. అది చదివి కొంచెం అది అటూ ఇటూ మార్చాను నేను వాక్యాల్లో రెండో వర్షన్ సిద్ధం చేసే ముందు.
ప్రధానంగా ఇవే ఈ అనువాదంలో ప్రత్యేకంగా చూసినవి. ఇలా మొదటి వర్షన్ కి వచ్చిన ఫీడ్బ్యాక్ బట్టి రెండో వర్షన్ సిద్ధం చేసి అవుట్లుక్ కి పంపాను (నేను మొత్తం ఫీడ్బాక్ పెట్టడం లేదు. నిజంగా ఎవరికన్నా తెలుసుకోవాలని ఆసక్తి ఉంటే చెప్పండి – ఈమెయిల్ చేస్తాను). వీళ్ళు భలే తొందరగా స్పందించారు. వెంటనే వేసేసారు కానీ ఎడిటోరియల్ కామెంట్స్ అంటూ ఏం పంపలేదు. బహుశా సుమారుగా ఉంది అనుకుంటే వాళ్ళు మార్పులు చెప్పరేమో మరి. నాకు చెప్పకుండా ఏం మార్పులు చేసినట్లు లేరు, నేను గమనించినంతలో.
నా కథకి మరొకరు బొమ్మ వేయడం నేను చూశాను (2011 లో, “రచన” మాసపత్రికలో). నా పేరిట వచ్చిన పుస్తకాలకి (రెండు అనువాదకురాలిగా, ఒకటి రచయితగా టెక్నికల్ పుస్తకం) కవర్ డిజైన్లు గొప్పగా చేయడం చూశాను. అయితే, గత ఏడాదిగా చేస్తున్న ఈ అనువాదాలలో కథకి బొమ్మ వేయడం ఇదే మొదటిసారి. అనువాదానికి వేసిన బొమ్మ, ఒరిజినల్ లోని బొమ్మ పక్క పక్కనే కింద ఉన్నాయి.
ఒరిజినల్ బొమ్మ నాకు సూటిగా, సింపుల్ గా నచ్చింది. చాలా నచ్చింది కథ చదువుతున్నపుడు. అనువాదానికి వేసిన బొమ్మ బాగా సృజనాత్మకంగా, మళ్ళీ మళ్ళీ చూడాలనిపించేలా ఉంది. ఆర్టిస్టు పేరు ఆర్తి వర్మ. మూలకథలో చిత్రకారులు ఎవరో తెలియదు. అట్లా ఈ కథ నేను అనువాదం చేసిన వాటిల్లో మొదటి ఇలస్ట్రేటెడ్ కథగా నాకు ప్రత్యేకం అనమాట.
నేనొక పొరబాటు చేశాను. రచయిత ఫేస్బుక్ పేజిలో జిల్లేళ్ళ అన్న పదం జె అక్షరంతో మొదలవుతోంది. కానీ కినిగె వెబ్సైటులో, ఆయన ఈమెయిల్ లో జి అక్షరంతో మొదలవుతోంది. అది నేను ఇప్పుడు ఈ పోస్టు రాస్తున్నపుడు గమనించాను. అవుట్లుక్ పత్రిక లో జి తో మొదలయ్యే స్పెల్లింగే వచ్చింది. ఆయన చూశాకే కదా నేను పంపింది అన్న విషయం గుర్తువచ్చింది కానీ బహుశా ఆయన్ని ఒకసారి అడిగి ఉండాల్సింది ఏమో అనిపించింది.
ఇక నాకు ప్రతి అనువాదం ఏదన్నా పత్రిక్కి పంపుతున్నపుడు ఒక విధమైన జంకు ఉంటుంది – నాకు నచ్చిన కథ తెలుగేతరులకి నచ్చుతుందా? లేకపోతే మామూలుగా అనిపించి చప్పరించేస్తారా? అని. ఈసారి కూడా అది ఉండింది. అది కూడా సినిమాలు, ఓటీటీ, అవార్డులొచ్చే కథలూ పుస్తకాలూ ఇలాంటివన్నీ చూశాక నాకు హింసా, రొమాన్సు, ఆవేదన, ఆవేశం, సంక్లిష్టమైన మానసిక సంఘర్షణ అన్నీ సమపాళ్ళలో నూరితే తప్ప దాన్ని గొప్ప వస్తువుగా అంగీకరించరేమో అన్న అనుమానం పీకుతోంది. కామెడీ అయితే అసలు దాని దిక్కుక్కూడా చూడరేమో అని ఒక అనుమానం కూడా ఉంది కానీ అలాంటిదెపుడైనా అనువాదం చేస్తే అపుడు తెలుస్తుంది. ఇన్ని అనుమానాల మధ్య వాళ్ళు వేసుకోవడంతో మనకథల్లో వేరే భాషల వాళ్ళకి నచ్చే ఎలిమెంట్స్ ఉన్నాయి అన్న నమ్మకం పెరిగింది.
అనువాదానికి అంగీకరించి, నా ప్రశ్నలకి ఓపిగ్గా సమాధానం చెప్పి, చివర్లో అనువాదం మొదటి ప్రతి చూసి ఫీడ్బ్యాక్ ఇచ్చినందుకు బాలాజీ గారికి ధన్యవాదాలు. ఇక నేను మధ్యమధ్యలో మెసెంజర్ లో ఈ టాపిక్స్ మీద కెలుకుతూ ఉంటా అనిల్ అట్లూరి గారిని, కొత్తపాళీ గారిని. విసుక్కోకుండా నన్ను ఎంగేజ్ చేస్తారు. ఆ చర్చలు నాకు ఉపయోగకరంగా అనిపిస్తాయి అనువాదాలు చేసేటప్పుడు. వాళ్ళకి కూడా మరోసారి ధన్యవాదాలు.
Tags: My Translation, Running Commentary