కృత్రిమ మేధ, మానవ రచయితలు

గత ఆరు నెలలలో కృత్రిమ మేధ పరిశోధనలు, ముఖ్యంగా మనుషుల భాషల్ని కంప్యూటర్లు అర్థం చేసుకునే పద్ధతులు అధ్యయనం చేసే  సహజభాషాప్రవర్తనం (నేచురల్ లాంగ్వేజ్ ప్రాసెసింగ్) రంగంలో జరిగిన పరిశోధనల ఫలితాలు చాట్ జీపీటీ రూపంలో అందరికీ అందుబాటులోకి వచ్చేసాయి. ఒక పక్క ఇవి ఏమి చేయగలవు? వీటి పరిమితులు ఏమిటి? అన్న చర్చలు/పరిశోధనలు విస్తృతంగా జరుగుతున్నా కూడా ఆ పరిశోధనా ప్రపంచానికి అవతల చాలా మందిని ఆశ్చర్యపరచిన విషయం – చాట్ జీపీటీ పైపైన చూస్తే అక్షర/వ్యాకరణ దోషాలు లేకుండా, సరళమైన భాషలో ధారాళంగా వాక్యాలు ఉత్పత్తి చేయడం (ఇప్పటికి ఈ విశేషణాలు వర్తించేది ఆంగ్లానికి మాత్రమే సుమా!).   ఈ నేపథ్యంలో ఇలాంటి పరిణామాల ప్రభావం రచయితల మీద ఎలా ఉంటుంది? అన్న ప్రశ్న “హర్షణీయం” వారితో నేను చేసిన ఒక సంభాషణలో ప్రస్తావనకి  వచ్చింది. ఆ చర్చ ముగిశాక నేను బహుశా ఈ విషయమై కొంచెం వివరంగా రాయాలేమో అనుకుంటూ ఉండగానే అది విని స్పందించిన వారిలో కూడా ఇద్దరు ముగ్గురు సోషల్ మీడియా లో అదే విషయం వ్యాఖ్య రాశారు. అందువల్ల ఈ విషయంపైన నాకు తెల్సినవి, నా ఊహలు రెండూ కలిపి ఈ పోస్ట్ రాస్తున్నాను. 

మొట్టమొదట అసలు రచయితలకి రచనాపరమైన సహకారం అందించే సాఫ్ట్వేర్ ఏమిటి? నాకు ఈమధ్య scrivener వంటి సాఫ్ట్వేర్ పరికరాల గురించి తెలిసింది, అయితే నేను ప్రధానంగా రచనని గురించి ఎంతోకొంత సలహాలు/సూచనలు ఇచ్చే రకం సాఫ్ట్వేర్ గురించి అంటున్నాను. మొదట ఇంగ్లీష్ గురించి మాట్లాడి తెలుగు దగ్గరికి వస్తాను. 

• అక్షర దోషాలు/వ్యాకరణ దోషాలు ఎట్టి చూపడం ఒక ప్రాథమిక స్థాయి ఫీడ్బాక్. ఇది ఎం.ఎస్.వర్డ్, గూగుల్ డాక్స్ వంటి సాధారణ డాక్యుమెంట్ ప్రాసెసింగ్ సాఫ్ట్వేర్ లో మొదలుకుని, ఇలాంటివి మాత్రమే ప్రత్యేకంగా చేసే గ్రామర్లీ లాంటి  సాఫ్ట్వేర్ దాకా అన్నింటిలోనూ ఉంది. బహుశా ఇది ఒక కాపీ ఎడిటర్ వంటి పని అనుకోవచ్చు (కొంతవరకు). కొందరు కాపీ ఎడిటర్లు కొంచెం నిజనిర్ధారణ కూడా చేస్తారు, ఇందులో అది ఉండదు. 
• దీన్ని దాటుకు పోతే: ఒక పదానికి ఇతర ప్రత్యామ్నాయ పదాలని సూచించడం, ఒక వాక్యాన్ని తిరగరాయమనడం, ఇలా రాస్తే బాగుంటుందని కొత్త వాక్యం సూచించడం తరువాతి దశ. కొంతవరకు గ్రామర్లీ, క్విల్బాట్ వంటి ఇతర సాఫ్ట్వేర్ ఇలాంటివి చేయగలవు. చాట్ జీపీటీ కి ముందు తరంలో వచ్చిన జీపీటీ 3 అన్న మరొక కృత్రిమ మేధ ని వాడి కూడా ఇలాంటి సాఫ్ట్వేర్ రూపొందించిన కంపెనీలు ఉన్నాయి.  ఇదంతా మనం కంటెంట్ ఎడిటింగ్ అనుకోవచ్చు ఏమో. 
• ఇదంతా ఎంతో కొంత రాసాక కదా. ఆ దశకన్నా కాస్త ముందుకి పోతే, డెవెలప్మెంటల్ ఎడిటింగ్ వస్తుంది. అంటే రాయబోయేది ప్లాను చేసుకోవడం, కథ ఐతే సంఘటనలని, నవల ఐతే అధ్యాయాలని ఇలా ఒక పద్ధతిలో రచయిత చేస్తూ ఉంటే ఎక్కడన్నా లంకెలు తెగుతున్నాయా? ఇలాంటివి గమనిస్తూ సూచనలు ఇవ్వడం. 
• ఇది కూడా దాటుకుపోతే రచనా సహకారం అందివ్వడం. అంటే ఫలాని అంశం మీద అనుకుంటున్నా అంటే ఒక అవుట్లైన్ గీయగలగడం, ఏదన్నా ఆల్రెడీ రాసినది చూసి ఏవన్నా వ్యాకరణ దోషాలని మించిన తప్పులు (అంటే ఒకే పాత్రకి రెండు పేర్లు వాడడం, ఒక చోట చచ్చిపోయాడన్న పాత్ర తరవాత పేజీ లో బతకడం ఇలాంటివి) కనిపెట్టి చెప్పడం. ఇది బహుశా ఒక రకమైన అడ్వాంస్డ్ కంటెంట్ ఎడిటింగ్ అనుకుందాము. 

ఈ రంగంలో చాట్ జీపీటీ మొదటి రెండింటి విషయంలో ప్రస్తుతం ఉన్న సాఫ్ట్వేర్ కంటే మెరుగ్గా ఉంటూ   ఈ చివరి రెంటి విషయంలో సాఫ్ట్వేర్ పాత్ర విషయంలో చాలా ఆశని రేకెత్తించినట్లు అనిపిస్తుంది. గత మూడు నాలుగు నెలల్లో చదివిన కొన్ని వార్తా విశేషాలు నాకు ఈ భావన కలిగించాయి. అవి ఇక్కడ లింక్ చేస్తున్నాను: 

–  Proofreading an entire book with GPT-4 for $6.88: ఒక రచయిత తాను రాసిన కంప్యూటర్ సైన్స్ పుస్తకాన్ని ఒక ఆరొందల రూపాయల లోపు ప్రూఫ్ రీడింగ్ చేసేసుకున్నాడు చాట్ జీపీటీ తరవాత వచ్చిన జీపీటీ4 వాడుకుని (మే నెల, 2023). సరే, ఇక్కడి దాకా ఇది కొత్త యూస్ కేస్ కాదు. ఉన్న యూస్ కేస్ (కాపీ ఎడిటింగ్ వంటిది అనుకుందాం) మునుపు ఉన్న సాఫ్ట్వేర్ కంటే బాగా చేసింది జీపీటీ4. 

– ChatGPT, Can You Tell Me a Story? – ఒక ప్రముఖ టెక్నాలజీ పత్రిక విలేఖరి చాట్ జీపీటీ తో సంభాషిస్తూ తన ఆలోచనల ఆధారంగా ఒక కథ రాయించారు. ఈ కథ సాఫ్ట్వేర్ విరచితమే కానీ మనిషి ఆలోచనల ఆధారంతో, మనిషి కథా గమనాన్ని నిర్దేశిస్తూ ఉండగా సాగింది అనమాట. (ఈ లింక్ కి సబ్స్క్రిప్షన్ అవసరం ఉండవచ్చు). ఇది ఇంతకుముందు సాధ్యం అవని కొత్త యూస్ కేస్.  (మే నెల, 2023)

ఇక్కడ నుండి ఇందాక ప్రస్తావించిన అడ్వాంస్డ్ కంటెంట్ ఎడిటింగ్ దాకా పోవడానికి మార్గం సుగమంగానే ఉంది. కథలు/వ్యాసాల స్థాయికి బహుశా త్వరలో చేయగలదు అని నా ఊహ. అయితే నవలల స్థాయిలో చేయగలదా? అంటే నాకు అనుమానమే.  

ఇక్కడి దాకా వచ్చాక ఇంకా తరువాతి దశ అదే కథలు అవీ రాసుకోవడమే, మనం చేయడానికి ఏముంది? అన్న నిరాశ ఒకటి కలగొచ్చు రచయితలకి. ఇది నిజమే. అయితే ఈ మధ్య ఫిబ్రవరి లో వచ్చిన ఒక వార్త చూడండి:

• AI-generated fiction is flooding literary magazines — but not fooling anyone

ఒకరోజు ఒక పత్రిక్కి ఒక కథ వచ్చిందంట. ఎడిటర్ ఆ కథ చూసి బానే ఉంది అని పక్కన పెట్టుకున్నారంట. తరువాత మరొకటి, ఇంకొకటి, అదే టైటిల్, అదే ప్లాట్ తో వరుస బెట్టి వచ్చేసరికి చివరికి తేలింది ఏమిటంటే ఇవన్నీ చాట్ జీపీటీ ద్వారా వచ్చిన సూడో-రచయితల ఉత్పత్తులు అని.చివరికి వాళ్ళు కొత్త రచనలు స్వీకరించడం తాత్కాలికంగా నిలిపివేశారు ఈ దెబ్బకి! ఈ ఉదంతంలో నాకు అర్థం ఐంది ఏమిటంటే – కృత్రిమ మేధ ఒక కథ రాసి అది మనిషి రాసినది అన్న  భ్రాంతిని కలిగించడం లో సఫలీకృతమైంది. కానీ పది మంది మనుషులకి అదే ఆలోచన వచ్చి అదే కృత్రిమ మేధని వాడితే బండారం బయటపడ్డానికి ఎంతోసేపు పట్టదని.  

అందువల్ల సృజనాత్మకత కలిగిన రచయితలకి ప్రస్తుతానికి వచ్చిన లోటేమీ లేదు. ఆ పైన చెప్పిన పత్రికా జర్నలిస్టులాగా కృత్రిమమేధ ని మనకి కావాల్సిన విధంగా నిర్దేశిస్తూ కథ రాయొచ్చు. లేదంటే ఇతరత్రా రచనాసహకారం కోసం వాడుకుంటూ ముందుకు పోవచ్చు.  

ఇక ఇదంతా ఆంగ్లానికే పరిమితం అని ముందే చెప్పాను కదా. తెలుగు విషయానికి వస్తే – రెండు మూడు రోజుల క్రితం నేను చిన్న కథ ఒకటి అల్లమని అడిగాను. దాని తాలూకా స్క్రీన్ షాట్లు ఇక్కడ జత చేస్తున్నాను. 

ఇంకా రాయొచ్చు గానీ, సారాంశం ఏమిటంటే ఇంగిలీషు నుండి తెలుగు దాకా రావాలంటే మధ్యలో ఇతరత్రా బోలెడు భాషలకి మెరుగవ్వాలి (మార్కెట్ పరంగా తెలుగు కి విలువ లేదు ఆ రంగంలో). అలాగే ఈ కృత్రిమ మేధలు రూపొందించే పద్ధతి లోనే కొంచెం ఆంగ్లానికి తోడ్పాటు ఉంది (వివరాలు ఈ పోస్టులో జొప్పించలేను. మన అవగాహనకి ఇది చాలు ప్రస్తుతానికి). అందువల్ల ఇప్పుడిప్పుడే తెలుగు వాక్యం తప్పుల్లేకుండా రాయడం కూడా రాదు కృత్రిమ మేధకి. అది మొదట వస్తే ఆ తరవాత మిగితా దశల గురించి ఆలోచించొచ్చు. 

తెలుగు రచయితలకి ఈ తాజా కృత్రిమ మేధలు అసలు ఎందుకూ పనికి రావా? అంటే వస్తాయి. ఆంగ్లం తెలిసిన తెలుగు రచయితలు కథా గమనం గురించిన ఆలోచనలని డెవలప్ చేసుకోడానికి చాట్ జీపీటీ ని వాడి, తద్వారా మన ఆలోచనలు రిఫైన్ చేసుకోవచ్చు. మన కథలకి మనమే బొమ్మలు కూడా సృష్టించుకోవచ్చు మిడ్ జర్నీ, స్టేబుల్ డిఫ్యూషన్ వంటి సాఫ్ట్వేర్ వాడి. ప్రూఫ్ రీడింగ్ వంటి బేసిక్ పనులకి మాత్రం పాపం మనుషుల మేధస్సు మీద ఆధారపడాల్సిందే తెలుగు రచయితలు!!  

సంపాదకులు, రచయితలూ

ఈమధ్య కాలంలో ఒక యువరచయిత ద్వారా ఒక వింత అనుభవం విన్నాను. ఒక వెబ్ పత్రికకి తమ ఆంగ్ల కథని పంపారు. ఆ పత్రిక వారు ఈ కథని స్వీకరిస్తాము అని జవాబు ఇస్తూ, “మేము మైనర్ ఎడిట్స్ చేస్తాము, కథాంశం బాగుంది కానీ  రైటింగ్ క్వాలిటీ బాలేదు, ఇంకోసారి ఇలాంటి నాసిరకం కథలు పంపకు” అన్నారంట. నేను అది విని నోరెళ్ళబెట్టాను. అంత బాలేకపోతే ఎందుకూ వేసుకోవడం? మైనర్ ఎడిట్స్ మాత్రం చేసి వేసుకుని వారి దృష్టిలో “క్వాలిటీ లేని” రచనలని వారి వెబ్సైటులో పెట్టుకుంటే వాళ్ళకి ఏమొస్తుంది? అనిపించింది. ఈ రచయితకి కూడా వారి తీరు నచ్చక “అలాగైతే నా కథ వేసుకోవద్దు లెండి, వెనక్కి తీసుకుంటాను, కానీ కొంచెం మర్యాదగా రాయొచ్చు కదా మీరు ఆ విషయం” అని ఇమెయిల్ చేశారు. దానికి మళ్ళీ వారు “మేము తియ్యటి  వాక్యాలు చెప్పము. ఏదైనా కొట్టినట్లు చెబుతాం. అదే నయం రచయితలకి కూడా” అని స్పందించారు. అక్కడికి అది ముగిసింది. రచయిత తో కొంత స్నేహం వల్ల ఈ ఎపిసోడ్, ఆ ఈమెయిల్స్ ధోరణి అవీ వివరంగా తెలిసింది. ఈ పత్రిక జోలికి నేను పోకూడదు అని నిర్ణయించుకున్నా. 

పై ఉదంతం లో గమనించాల్సిన  ముఖ్యమైన విషయం: రచయితకి సంపాదకులు ఇచ్చిన “గౌరవం”. సంపాదకుల/పబ్లిషర్ల దృష్టిలో “స్థాయి” లేదు అనుకున్న రచయితలని వాళ్ళు ఎలా ట్రీట్ చేస్తున్నారు? అన్నది. ఇలాంటివి నేను విన్నదాన్ని, అనుభవించిన దాన్ని బట్టి వాళ్ళ మీద నాకు ఎలాంటి అభిప్రాయం ఏర్పడుతోంది? అన్న  సబ్జెక్టివ్ ఆలోచనల సమాహారం ఈ పోస్టు. ఈ ఉదంతం తెలిసిన రోజునుంచి ఈ బ్లాగు పోస్ట్ రాయాలన్న దురద ఉంది నాకు. ఇవ్వాళ మళ్ళీ మరొక సంఘటన ప్రేరేపించింది మొత్తానికి రాయడానికి. 

ఇవాళ్టి సంఘటన ఔట్లుక్ పత్రిక వారితో. నంబూరి పరిపూర్ణ గారి కథ “శీను గాడి తత్వ మీమాంస” కి నేను చేసిన అనువాదం మొదట రెండు వారాల క్రితం వారి వెబ్సైటులో వచ్చింది. అది కూడా నాలుగు నెలల క్రితం పంపాను, రెండు నెలల క్రితం ఎడిటింగ్ ఫీడ్బాక్ అన్నారు, తరవాత ఏమీ చెప్పలేదు, ఈమెయిల్ చేసినా జవాబు ఇవ్వలేదు. చూసి చూసి మీకిష్టం లేకపోతే తిరిగి తీసేసుకుని నేనే ఇంకేదో చేస్కుంటా అన్నాక వరసగా మూడు సారీ ఈమెయిల్స్ వచ్చాయి… ఎదో మా మధ్య కమ్యూనికేషన్ గాప్, ఏప్రిల్ 21 కి వస్తుంది అని. రాలేదు. వీళ్ళతో ఎందుకులే, ఏవన్నా వేరే వెబ్ పత్రిక వెదుకుదాం అనుకునేశాక మామూలుగా రెండ్రోజుల తరవాత వెబ్సైట్ చూస్తూ ఉంటె ఏప్రిల్ 19న అది వెబ్సైటులో వచ్చేసింది. వాళ్ళు నాకు చెప్పలేదు. నాకు తెలియలేదు. కానీ ఏప్రిల్ 21 ప్రింటు సంచిక ఒకటి వచ్చింది. ఇవి ప్రింటులో వెయ్యరు మామూలుగా.. అయినా చూద్దాం అని ఆన్లైన్ సంచికలో చూస్తే కనబడలేదు. అక్కడికి వదిలేస్తే ఇవ్వాళ ఒక తెలిసినాయన మెసేజి చేసాడు. ఎక్కడో జార్ఖండ్ లో ఆయన ఏదో బ్యాంకు పనిమీద పోతే అక్కడ లాబీ లో ఈ మే 1 నాటి ఔట్లుక్ ప్రింట్ సంచిక తిరగేస్తూ ఉంటె నీ అనువాదం కనబడింది, కథ చాలా బాగుంది అని. నాకొక రకం ఆశ్చర్యం…ఏంటి నిజమా? అని. కనీసం ఓ ఈమెయిల్ చేయలేకపోయారా! అనుకున్నా. 

నేను మొట్టమొదట “రచయిత” గా నా పేరు చూసుకున్నది నాకు 12-13 సంవత్సరాల వయసులో. “చెకుముకి” పిల్లల పత్రికకి నేను ఏదో  వ్యాసం రాసి పంపాను (మా నాన్న బాగా ప్రోత్సహించేవారు లెండి నన్ను ఆయన బతికి ఉన్నప్పుడు! ఇలాగ ఆ పత్రికలో మూడో నాలుగో వ్యాసాలు వచ్చాయి 1996-97 మధ్య). వాళ్ళు అది వేసుకుని, ఐదో పదో రూపాయల పారితోషికం, పత్రిక కాంప్లిమెంటరీ కాపీ, ఇలా మీ వ్యాసం వచ్చిందన్న ఒక లెటర్ కూడా పంపారు. స్కూల్ లో మా టీచర్ కూడా తరవాత ఆ పత్రిక పట్టుకొచ్చి చూపించారు మా క్లాసులో. “చెకుముకి” చాలా చిన్న పత్రిక. ఇపుడు అసలు ఉందో లేదో! అయినా కూడా వారి కాంట్రిబ్యూటర్ కి వారిచ్చిన గౌరవం అది – కాంట్రిబ్యూటర్ ఒక పన్నెండేళ్ల పిల్లే అయినా! ఇది ఒక 1996/97 ప్రాంతంలో జరిగింది. పత్రిక బహుశా వరంగల్ నుండి వచ్చేది, మేము కర్నూలు లో ఉండేవాళ్ళం. ఇంటర్నెట్ అవీ లేవు.    

నేను ఈ ఔట్లుక్ విషయం చెప్పినాయనకి ఈ చిన్నప్పటి అనుభవం చెప్పాను. “చిన్న పత్రికా పెద్ద పత్రికా, ఆన్లైన్, ఆఫ్లైన్   కాదు..  ఆ చెకుముకి వారికి  ప్రయారిటీస్ ఏమిటో వాళ్లకి తెలుసు. వాళ్ళు అలా నీతో మర్యాదగా ఉన్నారు కనుకే ఇన్నేళ్ళైనా తల్చుకుంటున్నావు” అన్నాడు. నిజమే అనిపించింది. 

నాకు ఇలా ఎడిటర్లతో అనుభవం అంటే ఆ చిన్నప్పటివి వదిలేస్తే తరువాత చాలా రోజులకి నేను ఇంజనీరింగ్ అయిపోతున్నపుడు తెలుగు ఇంటర్నెట్ ప్రపంచాన్ని కనుగొన్నాకే  (తెలుగుపీపుల్.కామ్, పొద్దు.నెట్, ఈమాట, వగైరా). కొన్ని అనుభవాలని పక్కకి పెడితే, చాలామటుకు తెలుగు ప్రింటు/వెబ్జీన్స్ తో మంచి అనుభవాలే ఉన్నాయి చాలా వరకు.  ఇక్కడ మనం అంతా ఖాళీ సమయంలో ఇలాంటి రచనలు చేస్తున్నాం, ఎవరికీ ఆర్థికంగా ఒరిగేది ఏమీ లేదు అన్న ఎరుక ఉంది. మధ్యలో నా వృత్తి/చదువులో బిజీ గా ఉండడం వల్ల చాలా సంవత్సరాలు మానేసి ఈమధ్యనే “సంచిక”, “సారంగ” – ఈ వెబ్ పత్రికలకి గత రెండేళ్ల కాలంలో కొన్ని రాసాను/చేసాను. ఈ పత్రికల సంపాదకుల పట్ల నాకు గౌరవం ఉంది (అలాగని వాళ్ళు ఏది మాట్లాడినా సపోర్టు చేస్తా అని కాదు. వారి సాహిత్య కృషి విషయం లో గౌరవం ఉంది. మిగితావి వేరే విషయాలు). వాళ్ళు కూడా నాతో మర్యాదగానే ప్రవర్తించారు. నాకు చెప్పకుండా నా వ్యాసానికి ఇంకొకరి ఉపోద్ఘాతం చేర్చేసి వాళ్ళని ఫస్ట్ ఆథర్ గా పెట్టడం వంటివి చేయలేదు (ఇది కూడా ఒక ప్రముఖ వెబ్ పత్రికతో నాకు పాతికేళ్ళు కూడా నిండకముందే జరిగిపోయింది! అందుకే నాకు పెద్ద అపోహలు, అంచనాలు లేవు తెలుగులో రాస్తున్నప్పుడు). 

ఆంగ్ల పత్రికల్లో చాలావరకు హుందాగానే ఉంటున్నారు గానీ కొంతమంది సరిగ్గా కమ్యూనికేట్ చెయ్యరు. వేసుకుంటారా? వేసుకోరా? వేసుకుంటే ఎప్పటికి? ఇలాంటివి సరిగా చెప్పడం అంత క్లిష్టమైన విషయం కాదు. సబ్మిషన్ గైడ్ లైన్స్ లో మేము నెలో, ఆర్నెల్లో, సంవత్సరంలోపో స్పందిస్తాము, సలహాలు సూచనలు ఇస్తాము/ఇయ్యము, పారితోషికం ఉంటుంది/ఉండదు, స్వీకరిస్తే ఇంతలోపు వేసుకుంటాం/వేస్కొము, కాపీరైట్స్ విషయం ఏంటి? ఇవి ఒక లిస్టు రాసి పెట్టొచ్చు. ఆటో రెస్పాండర్ గా ఇవన్నీ వస్తాయి చాలా ఆంగ్ల పత్రికలకి. ఇలా చేయని వారితోనే ఇబ్బంది. అంతగా ఎడిటింగ్ సపోర్టు వంటివి చేయకపోయినా ఈ పేరాలో ప్రస్తావించిన తక్కిన విషయాలలో తెలుగు వెబ్జిన్ లు ఆంగ్ల వెబ్జిన్ ల కంటే చాలా రేట్లు నయం. ప్రింటు తో నాకు అనుభవం తక్కువ కనుక వాటిని వదిలేస్తున్నా.   

ఈ పోస్ట్ మొదట్లో చెప్పిన అనుభవానికి తిరిగి వస్తే, ఆ పత్రిక ప్రవర్తన నా దృష్టిలో అమర్యాదకరం. దగ్గర దగ్గర నాకు అసహ్యం కలిగించింది. వేసుకుంటే వేసుకోవాలి, లేకపోతే లేదు. నిజంగా రైటింగ్ క్వాలిటీ అధ్వాన్నం అనుకున్నపుడు కూడా అసలే పత్రికా అలా అసహ్యంగా అనడం నేను వినలేదు/అనుభవించలేదు. వాళ్ళకి వద్దు అనుకుంటే “మాకు వద్దు” అని రాసి ఊరుకుంటారు. అట్లా గాదు, ఎలాగయినా ఇది మన పత్రికలో రావాలి అనుకుంటే వాళ్ళ వాళ్ళ ఓపికని బట్టి వాళ్లకి సంతృప్తికరంగా అనిపించేదాకా ఎడిట్ చేసి గానీ వదలరు. ఆ టైము మాకు లేదు, అంత టైం పెట్టి ఎడిటింగ్ చేయనిదే ఈ కథ బాగుపడదు అనుకుంటే “మీ కథకి మేము ఎడిటింగ్ సపోర్టు ఇవ్వలేము. ఇలాగే వేసుకోలేము. కనుక మీరు తిరగరాసి తిరిగిపంపండి” అని ఏదో  మర్యాదగా చెప్పి వదిలేయాలి. అంతే కానీ “నీ కథ బాలేదు కానీ ఏదో జాలి తలిచి ఈసారికి వేసుకుంటాము, ఇంకెప్పుడూ ఇలాంటివి పంపకు” – ఇదేం స్పందనండి అసహ్యంగా? ఎందుకు అంత లోకువ రచయితలంటే?  వాళ్లలాగే రచయితలూ ఉచితంగానే పనిచేస్తున్నారు కదా ఈ కేస్ లో. రచయితలకి పత్రికలూ ఎంతో పత్రికలకి రచయితలూ అంతేగా? ఖాళీ వెబ్సైట్ పెట్టి నడుపుకోలెం కదా? దానికీ కంటెంట్ కావాలి, ఎవరో రాయాలి. వాళ్ళతో ఇలాగేనా మాట్లాడ్డం? నేనూ ఒక వెబ్సైట్ నిర్వహణలో దాదాపు పదిహేనేళ్ల బట్టి పాలుపంచుకుంటున్నా. ఎప్పుడూ ఇలా అసహ్యంగా ప్రవర్తించినట్లు నాకు అయితే జ్ఞాపకం లేదు. 

ఇక పారితోషికం విషయం: వెబ్ పత్రికలకి పంపుతున్నపుడు నేను “వీళ్ళకి డబ్బులరావు, చదివే వాళ్ళు డబ్బులిచ్చి చదవరు, రాసేవాళ్ళు కూడా ఆసక్తి ఉంటే, టైము ఉంటే ఉచితంగా రాస్తారు. లేకపోతే రాయరు అంతే” అన్న అవగాహన తో రాస్తాను. అదే ఒక పుస్తకంగానో, పుస్తకం లో భాగంగా నో, ప్రింటు పత్రికలోనో వచ్చినపుడు మాత్రం అది చదువరులు కొని చదువుతారు కనుక రచయితకి (అనువాదం విషయంలో బహుశా సగం అనువాదకులకి, సగం రచయితలకి అనుకోవచ్చు ఏమో) కూడా కొంత పారితోషికం లభించాలని నమ్ముతాను. ఇదేదో ఉన్నట్లుండి నన్ను లక్షాధికారిని చేస్తుందని కాదు. అలా చేయడమే సరైన పద్ధతి అని నేను నమ్ముతాను! అనువాదం విషయంలో బహుశా మరి అనువాదకులు/రచయిత మధ్య సగంసగం స్ప్లిట్ చేస్కోవచ్చు, అదొక పద్ధతి. అది వాళ్ళూ వాళ్ళూ చూసుకుంటారు.  ఒకటి రెండు సార్లు “సాక్షి” లో, “రచన” పత్రికలో నేను రాసినవి ప్రింట్ లో వచ్చినపుడు వాళ్ళు నాకు ఏదో పారితోషికం చెక్ పంపారు (రాసే ముందు, వాళ్ళు స్వీకరించినపుడు  కూడా ఆ పేమెంట్ ప్రస్తావన రాలేదు. నేను అడగలేదు. వాళ్లు రచయితలకి పారితోషికం ఇస్తారు కనుక పంపారు). కొన్ని సందర్భాల్లో పైసా ఇవ్వలేదు, నాకు ఈ విషయంలో అంత పట్టింపు లేదు కనుక నేనూ అక్కడికి వదిలేసా. ఇపుడు ఔట్లుక్ వారితో తాజా అనుభవం అంత రుచించలేదు నాకు. పెద్ద పత్రిక, అందమైన బొమ్మేసారు, మంచి ఎడిట్లు సూచించారు. అక్కడిదాకా ఓకే కానీ రచయితలకి పారితోషికం ఇచ్చే స్థాయి మార్కెట్ ఉన్న పత్రికే అది. పారితోషికం ఇవ్వడం అటుంచి, కనీసం ఫలానా ప్రింటు పత్రికలో వస్తుంది అని కాపీ పంపించడం అయినా చేయాలి కనీసం. ఇలా చేస్తారా పెద్ద రచయితలైతే? పెద్ద రచయితల రచన పక్కన నీది వేస్తాము కనుక నోర్మూసుకో అన్నట్లుంది ఇది.  నాలుగు అనువాదాలు వేసుకున్నారు నేను చేసినవి. ఐదోది ఇంక రాదు అని నా ప్రస్తుతపు అనుకోలు.  ఏ పాటి రచయితకైనా ఒక ఆత్మాభిమానం అంటూ ఉంటుంది. ఈ ఉదంతంలో అది దెబ్బతినింది నాకు. ఆ మొదటి ఉదంతంలో తోటి రచయితకి అవమానం జరిగింది కనుక కడుపు మండింది. 

ఇంకా రాయొచ్చు గానీ, రచయిత స్థాయి తమ దృష్టిలో ఏపాటిదైనా కామన్ మర్యాద ఒకటి పాటించవచ్చు ఇలాంటి సంపాదకులు అని చెప్పడానికి ఇదంతా రాసాను. ఇంకో ఇంపార్టెంట్ విషయం ఉంది – కాపీరైట్స్. దాని గురించి మళ్ళీ రాస్తా… ఆ అనుభవాలు కూడా ఉన్నాయి. 

అన్నట్లు ఇదంతా సాహిత్య పత్రికలూ, ప్రచురణతోనే సుమా. టెక్నీకల్ ప్రచురణలో ఆంగ్ల ఆన్లైన్/ప్రింటు పబ్లిషర్లతో నా అనుభవం చాలా డీసెంట్ గా ఉంది. వృత్తి పరంగా కాకుండా అదనంగా చేసిన రచనల విషయంలో ఆర్థికంగా కూడా సంతృప్తికరంగా ఉంది (దీనితోనే బతికేసే ఉద్దేశం నాకు లేదు కనుక!). పూర్తి స్థాయి రచయితగా బతకడం సాహితీ లోకంలోనే కాదు, టెక్నీకల్ లోకం లో కూడా దాదాపు అసాధ్యం మామూలు మనుషులకి. 

“టిహిలికి పెళ్లి” – కథ అనువాదం, నా అనుభవం

“టిహిలికి పెళ్లి” – కథ అనువాదం, నా అనుభవం 

మల్లిపురం జగదీశ్ గారి “టిహిలికి పెళ్లి” (“శిలకోల” కథల సంకలనం లో ఉంది ఈ కథ) కి నా ఆంగ్లానువాదం గత వారాంతం లో “కితాబ్” అన్న ఆంగ్ల పత్రికలో వచ్చింది. ఈ అనుభవం గురించి పోస్ట్ ఇది. కొంత సుత్తి ఉంది మధ్యలో ఆ అనువాదం పంపడం, ఎదురుచూపుల గురించి. కొత్తగా ఆంగ్లానువాదాలు మొదలుపెట్టేవాళ్ళు అయితే మట్టుకు అది మిస్సవకండి.

కథని నేను 2021 జులై ప్రాంతం లో మొదటిసారి చదివాను. అప్పటికి నేను ఏదన్నా “అనువాదం” అన్న ఆలోచన చేసి కొంతకాలం (అంటే ఒక ఏడెనిమిది సంవత్సరాలు) అయింది. కొన్ని రోజుల ముందరే Hansda Sowendra Sekhar రాసిన “Adivasi will not dance”  కథలు చదివి దానిలో టైటిల్ కథను తెలుగు అనువాదం చేయడానికి అనుమతి తీసుకున్నా. అయితే, “శిలకోల” చదువుతున్నపుడు ఎప్పుడు వేరే వాళ్ళ కథలు మనం అనువాదం చేసి తెలుగులో చదూకోవడమే నా? ఇలా మామూలు కథాంశం తో వచ్చినా భిన్నమైన సంస్కృతి, ఆచారాల్ని చూపెట్టే మన కథలు ఎందుకు అంత ప్రముఖంగా కనబడవు? అనిపించింది. 

అంతకు ముందు “నిర్జన వారధి” ఆంగ్లానువాదం చేసినా కూడా నేను ఆ అనువాదం అన్న దాన్ని సీరియస్ గా తీసుకోలేదు. అందునా తెలుగు నుండి ఆంగ్లం అంటే అంతకంటే అసలు నేను చేయగలను అని నమ్మలేదు. అదేదో ఆలా జరిగిపోయింది, ఇంకోసారి జరిగే ప్రసక్తి లేదు అనే అనుకునేదాన్ని. కానీ, ఈ పుస్తకం చదువుతూ ఉండగా “ఈ కథలు ఎవరన్నా ఇంగిలీషు లో అనువాదం చేస్తే బాగుంటుంది” అనుకుంటూ, ఈ కథకి వచ్చేసరికి “ఇది ఎలా అన్నా నేను అనువాదానికి ప్రయత్నించి చూడాలి” అనిపించే దాకా వచ్చా.  కథలో సవర జాతి వాళ్ళ పెళ్లి సంప్రదాయాలు, మధ్యలో ఆ కుయి, కొందు భాషల పాటలు కూడా రావడం నాకు నచ్చిన అంశాలు. అనువాదం లో ఈ కథ బాగుంటుంది అనిపించడానికి కారణం అయినా అంశాలు. 

అనువాదం చేసి దాన్ని ఎక్కడో యాక్సెప్ట్ అయేలా చూసిన కథ: అనువాదం అయ్యాక ఒక ఇద్దరు ముగ్గురు స్నేహితులకి చూపించి కొంత సలహాలు తీసుకుని ఒక పత్రికకి పంపా. దాని పేరు మ్యూజ్ ఇండియా. అప్పటికి 15 సంవత్సరాలుగా నడుస్తోంది, కొంచెం పేరు ఉన్న పత్రికే. విచిత్రంగా వారానికే స్పందన వచ్చింది. నేను ఆగస్టు చివర్లో పంపిస్తే, సెప్టెంబర్ మొదట్లో స్పందించి, మే/జూన్ సంచిక లో వేసుకుంటాం అన్నారు.  వావ్, పంపింది భలే యాక్సెప్ట్ అయింది – అయితే అనువాదం సుమారుగా ఉంది ఏమో, అని ఆ ఉత్సాహం లో నేను ఇంకొన్ని కథలు అనువాదం చేసాను.  మధ్యలో ఒకసారి వాళ్ళు కథకి ఎడిట్స్ చేసాము చూడమంటూ ఈమెయిల్ చేశారు. సరే, నేను ఆ ఎడిట్స్ ఒకసారి పరిశీలించి బానే ఉన్నాయండి, అని పంపేసా కానీ మే లో కథ రాలేదు. అసలు జనవరి సంచిక కూడా అప్పటి దాకా రాలేదు – నేను వారం పది రోజులకి ఒకసారి ఆ వెబ్సైట్ చూస్తూనే ఉన్నా. టెక్నీకల్ ప్రాబ్లమ్ అన్నారు. సరే అనుకున్నా. 

మధ్యలో ఒకసారి ఒక బ్రిటీషు పత్రిక కొత్త అనువాదకులు చేసిన కథలని పంపండి అని ప్రకటించింది. ఆల్రెడీ ఇంకో చోట స్వీకరించిన కథ అయినా సరే అన్నారు. సరే, ఇది ప్రయత్నిద్దాం అనుకుని ఒకసారి ఆ కథని మళ్ళీ చదువుదాం అని కూర్చుంటే… అప్పటికి ఓ ఏడెనిమిది కథలు అనువాదం చేసి, సాహిత్య పత్రికల ఎడిటింగ్ ప్రక్రియల ద్వారా కొంత అవగాహన వచ్చినందువల్ల నా మొదటి అనువాదం పేలవంగా అనిపించింది. చాలాసేపు కూర్చుని నాకు అర్థమైనంతలో ఎడిటింగ్ చేసుకుని, ఈ బ్రిటీష్ పత్రిక్కి పంపాను. వాళ్ళు స్వీకరించలేదు. సరే, వందల కొద్దీ వస్తాయి, ఇందులోంచి ఏ పదో ఏరుతారు అనుకుని ఎలాగో ఎడిట్ చేశా కదా అని మళ్ళీ మ్యూస్ ఇండియా వారికి ఈమెయిల్ చేసాను – మీరెలాగూ ఇంకా కథ వెయ్యలేదు కదా. మీరు దగ్గర ఉన్న అనువాదం కంటే కొంచెం నేనే మళ్ళీ ఎడిటింగ్ చేసుకున్నాక ఇది కొంచెం మెరుగ్గా ఉంది… దాని బదులు ఇది పరిశీలించండి అని. వాళ్ళు లేదు, రేపో మాపో వచ్చేస్తుంది పత్రిక, మేము ఆల్రెడీ అన్నీ పంపేసాము పబ్లిషింగ్ కి అన్నారు. సరే, భవిష్యత్తులో పుస్తకం వస్తే అపుడు చూద్దాం లే అని ఊరుకున్నా.

ఇది బహుశా ఏ అక్టోబర్ లోనూ అయి ఉంటుంది.  డిసెంబర్ చివరలో ఆ సదరు మే/జూన్ 2022 సంచిక చివరికి వచ్చింది. కానీ అందులో ఇది లేదు. అదేమిటి? అని అడిగితె – అరెరే, గల్తీ సే మిస్టేక్ హోగయా… అన్నారు. అలా అని ఏదో వచ్చే నెల వస్తుందనో, ఇంకేదో అనో కూడా కమిట్ కాలేదు. ఈ పాటికి ఒక డజను అనువాదాలు వివిధ వెబ్జీన్లలో వచ్చిన అనుభవం ఉంది కనుక ప్రపంచం లో వేరే చోట్ల సబ్మిట్ చేస్కోవచ్చు అన్న అవగాహన వచ్చింది నాకు.  దానితో మీరు ఆ కథ ఇంక వేస్కోవద్దు. నేను ఎలాగో కొంచెం రీవర్క్ చేసి అనువాదాన్ని మెరుగు పరుచుకున్నా అని ఫీల్ అవుతున్నా – కనుక నా వద్ద ఉన్న దాన్ని ఇంకోచోట కి పంపుకుంటా అని ఇంకా విత్ డ్రా చేసుకున్నా (1.5 సంవత్సరాల తరువాత). షరా మామూలుగా “సారీ ఫర్ యువర్ ఎక్స్పీరియన్స్. మళ్ళీ మాకు పంపుతారని ఆశిస్తున్నాము” అన్నారు. నేనైతే పంపను అని అనుకుని, కితాబ్ వారికి పంపాను. గత ఏడాది లో వీళ్ళు రెండు అనువాదాలు వేసుకున్నారు నేను చేసినవి. అందువల్ల వీళ్ళ పద్ధతుల గురించి అవగాహన ఉంది. వేస్కోకపోతే చెప్పేస్తారు, వేస్కుంటాము అన్నారు అంటే ఒక రెండు నెలల్లో వేసుకుంటారు అన్న నమ్మకం ఉంది. అలా, లాస్టుకి కితాబ్  లో వచ్చింది. సుఖాంతం.  అలాగే ఒక పాఠం కూడా నేర్చుకున్నాను. ఆ మ్యూజ్ ఇండియా కి రెండు కారణాలకి నేను కృతజ్ఞురాలిని. 

• వాళ్ళు అలా వారంలో స్పందించకపోతే నేను అనువాదాలు కొనసాగించపోదును. 
• ఆ మొదటి వర్షన్ అనువాదం వెయ్యకుండా నాన్చి నాన్చి  నాకు మేలు చేశారు. ఎడిట్ చేసుకున్న వర్షన్ చాలా మెరుగ్గా ఉందని నా అభిప్రాయం. చదివే వాళ్లకి రెండో వర్షన్ నయం. ఇంకా కూడా ఎడిట్ చేయొచ్చు, ప్రొఫెషనల్ ఎడిటర్ అయితే. మరి నేను కాదు కదా. 

కానీ, ఆ పత్రిక మీద చదువరిగా ఉన్న సదభిప్రాయం తుడిచిపెట్టుకోపోయి నిరాశగా మారింది. ఎందుకు రచయితలో, అనువాదకులో అంటే అంత చులకన? అందరూ వాళ్ళ ఖాళీ సమయం వెచ్చించి ఉచితంగా చేస్తున్న మనుషులే కదా? వాళ్ళకి మాత్రం తెలియకనా? వాళ్ళూ అలాంటి వారే కదా – ఆ మాత్రం మర్యాదకి కూడా ఇవ్వడానికి అర్హులం కామా? అనిపించింది. 

ఇక్కడ పాయింటు 1.5 సంవత్సారాల నిరీక్షణ కాదు. అంతర్జాతీయ పత్రికలు కొన్ని గైడ్లైన్స్ లోనే రాస్తాయి మినిమమ్ ఏడాది పడుతుంది అని. మనం అంత వెయిట్ చేయలేము అనుకుంటే పంపము అంతే. వారం లో మే లో వేసుకుంటాం అని చెప్పాక ఇంకా నేను దానిని ఇంకో చోటికి పంపలేదు. మే సంచిక డిసెంబర్ లో వచ్చింది. అందులో మళ్ళీ నా అనువాదం లేదు. ప్రో-ఆక్టివ్ గా మాకు ఎదో ఇబ్బంది, అందుకే సంచిక రాలేదు అని వాళ్ళు చెప్పలేదు. జనాంతికంగా గ్రూప్ ఈమెయిల్ చేస్తే పోయే విషయం అది. ప్రతి సారీ నేను అడగాలి, వాళ్ళు చెప్పాలి. మళ్ళీ మే సంచిక డిసెంబర్ లో వచ్చింది, మరి నాది లేదేం? అంటే ఒక సరైన జవాబు లేదు. సరే, మధ్యలో వెబ్జీన్లతో మంచి అనుభవాలు కూడా ఉన్నాయి కనుక, నాకూ కొంత అనుభవం వచ్చింది కనుక విత్ డ్రా చేసుకుని ఇంకో పత్రిక్కి పంపుకున్న. అదీ కథ. 

ఇంతకీ అప్పుడప్పుడు ఇట్లా ఒక కథ అనువాదం గురించి పోస్టులు రాస్తూ ఉంటాను – అసలు బోడి ఒక కథకి ఈ నేపథ్యం, వివరణ, ఇవన్నీ అవసరమా? అనిపించవచ్చు. అనువాదకులు అంటే అదృశ్యంగా అట్లా ఉండాలి అంతే – అసలు అనువాదానికి అనువాదకులకి గుర్తింపు రావాలి అనుకోడం కూడా అదొక ఆధునిక పోకడ – అని కూడా ఒక వాదన ఉంది.  మరేందుకు? అంటే – ప్రతి దానికి ఒక కథ ఉంటుంది. కథకి, నవలకి, ఇంక దేనికో, అన్నింటికీ ఉన్నట్లే అనువాదానికి కూడా ఒక కథ ఉంటుంది. ఎందుకు చేసాము? చేసాక, అది బైటకి వచ్చేలోపు ఏమైంది? – అనువాదకులకి కూడా మనోభావాలు ఉంటాయి, అవి వ్యక్తం చేసుకోడానికి వాళ్ళ బ్లాగులో అన్నా వాళ్ళు రాసుకుంటారు అని చెప్పడానికి అనమాట ఇలాంటి పోస్టులు. 

సరే, మర్చిపోముగాని మరేం చేయాలో?

ఇది గత పోస్టుకి కొనసాగింపు.

సాధారణంగా మనకి పెద్దవాళ్ళకి ప్రతిఏటా తద్దినాలు పెట్టడం వాళ్ళ పెద్ద కొడుకో, ఆ రోల్ కి దగ్గరగా ఉండే ఇంకోరో చేస్తూ ఉంటారు. మా చిన్నప్పుడు మా తాత (నాన్నకి నాన్న) తద్దినానికి వీలైనంత వరకు ఆయన పిల్లలందరూ వాళ్ళ కుటుంబాలతో సహా కలిసేవారు. ఇది ఇలా మా నాన్న పోయాక నేను ఇంజనీరింగ్ లో ఉన్నప్పుడు కూడా కొనసాగడం నాకు గుర్తు ఉంది. ఇందులో వంట చేయడం కాకుండా ఆడవాళ్ళకి వేరే ఏమన్నా రోల్ ఉందో లేదో నాకు తెలియదు. అందునా మనకి మరి పెళ్ళి చేసుకుంటే కూతురి గోత్రం మారిపోతుంది కనుక అసలు ఆ ఆఫిషియల్ ప్రాసెస్ లో‌ ఏం పాత్ర లేదనుకుంటాను (పెళ్ళి కానివాళ్ళు ఏం చేస్తారో నాకు తెలియదు. ఇపుడు టక్కుమని అలాంటి సందర్భాలు గుర్తు రావడం లేదు నా ఎరుకలోని కుటుంబాల మధ్య). అట్లాంటప్పుడు ఆయొక్క దినాలలో ఆయొక్క మహిళామణులు చేయదగ్గది ఏమిటి? అన్న ప్రశ్న వచ్చింది. ఇదేదో ఇపుడు హిందూ మత ద్వేషి ఈమె అని మొదలెట్టకండి. మీకు అలా అనిపిస్తే మీ ఖర్మ. నేనూ ఏ టైపు మనిషినైనా మాకూ ఆత్మలుంటై, మాకూ ఆత్మకథలుంటై.

నా చిన్నప్పుడు సంక్రాంతి తరువాత కనుమ రోజు మా అమ్మ ఒకటి చేస్తూండేది. అన్నం ముద్దలు పసుపు, కుంకుమ కలిపి చేసి, మిద్దెపైన కాకులకి పెట్టి ఒక శ్లోకం చదివేది. పిల్లలం అక్కడే కూడా ఉండి రిపీట్ చేసేవాళ్ళం. ఇది సంక్రాంతికి ఒకసారి మా మేనత్త వాళ్ళింట్లో ఉంటే అక్కడ కూడా ఈ పద్ధతి ఆవిడ ఆధ్వర్యంలో చేశాను. 2020లో ఆఖరుసారి చేశాను ఇండియా ట్రిప్ లో. ఇప్పటిదాక నా అంత నేను చేయలేదు. పైగా జనవరిలో ఈ చలిలో ఇక్కడ కాకుల్ని ఎక్కడ వెదుకుతాం కెనడాలో? దీని గురించి ఎపుడన్నా లోకల్ గుడిలో పూజారిని అడగాలి అని చాలాసార్లు అనుకున్నా కానీ నాకు మతపరమైన ఆచారాల పట్ల మరీ అంత ప్యాషన్ లేనందువల్ల పట్టించుకోలేదు. ప్రతిఏడాదీ నాకూ మా ఇంటాయనకీ ఆ సమాయానికి ఆ సంభాషణ అయితే అవుతుంది. కానీ ఆడవాళ్ళు పూర్వికులని తల్చుకునే ఒక ట్రెడిషనల్ రిచ్యువల్ సందర్భం ఇదొక్కటే నాకు తెలిసిన జీవితంలో. అది మా వాళ్ళ పద్ధతి – అంతా చేస్తారో లేదో‌ నాకు తెలియదు. ఇలాంటిది ఒకరిద్దరు కథల్లో రాయగా చూశాను తప్ప స్నేహితుల మధ్య అయితే ఎప్పుడూ వినలేదు. ఇది జనరిక్ – ఫరాల్ డెడ్ ఏంసెస్టర్స్ అన్నట్లు.

పాయింటెడ్ గా ఒక మనిషి మరణించిన తిథో/తేదీ నో… అప్పుడు ఏం చేస్తాము? ఏం చేయొచ్చు? అన్నది ఇందాక ఫ్రెండుతో చర్చకి వచ్చింది (ఇలాంటి చర్చలు ఇంట్లో వాళ్ళతో పెట్టలేకపోయినా ఫ్రెండు తో పెట్టగలగడం అదృష్టమనే చెప్పాలి. నా ఫ్రెండ్సులకి ఓపిక ఎక్కువ). “పూజారిని అడక్కపోయావా? వాళ్ళే ఏదో చెబుతారు శాస్త్రం ప్రకారం” – అని ఒక ఫ్రెండు అన్నది. “ఎబ్బే… అట్టాంటివి కాదు… మనం రిచ్యువల్స్ అవీ అంత పాటించం కదా… అందునా నా బోంట్లు అలాంటి ప్రశ్నలేస్తే మొదట ఇంట్లో వాళ్ళే నవ్వేయరూ?” అనుకున్నా.

విషయం ఏమిటంటే, సంవత్సరాలు గడిచే కొద్దీ ఆ దినాలకి మనం చేయగల అప్రాప్రియేట్ పనులు ఏమిటన్నది. నాకు తట్టినవి ఇవీ:

• ఆ వ్యక్తి పేరుతో ఏదన్నా నచ్చిన చోట అన్నదానమో ఏదో అరేంజి చేయడం. ఓపికుంటే స్వయంగా ఎక్కడికో పోయి ఆ పనులేవో మనమే చేయడం.
• కాసేపు కూర్చుని ఆ వ్యక్తితో మన జ్ఞాపకాలు నెమరువేసుకోవడం. మన వద్ద ఫొటోలో ఏవో ఉంటే అవోసారి తిరగేయడం
• ఆ వ్యక్తి వస్తువులేవన్నా ఉంటే మరి వాటిని ఓసారి చూసి మనవద్ద ఎందుకున్నాయి? అన్నది గుర్తు తెచ్చుకోవడం
• మన తరవాతి తరానికి వాళ్ళ గురించి మనకి తెల్సినదేదో చెప్పడం.
• వాళ్ళకి తగ్గ వారసులమా? అనేసి మనల్ని మనం తిట్టుకోకుండా వాళ్ళ అంశ మనలో ఏముందో చూసుకుని గర్వపడ్డం. ప్రతివాళ్ళలోనూ లోపం ఉంటుంది. పోయినోళ్ళందరూ మంచోళ్ళే కానీ బ్రతికున్న అందరూ చెడ్డోళ్ళనేం‌ లేదు కదా? మనకీ ఏదో ఓ మంచి విషయం కూడా వంటబట్టి ఉంటుంది వాళ్ళ నుంచి. అది కొంచెం ఆలోచించి హైలైట్ చేసుకుని గుర్తు చేసుకోవచ్చు వాళ్ళని.
• మీకోపికుంటే కోకో సినిమా చూడండి. అసలా సినిమా ఈ టాపిక్ మీద నా మీద బాగా లోతైన ప్రభావం చూపించి అట్లా ఇన్నేళ్ళ బట్టి ఊపుతూనే ఉంది తల్చుకున్న ప్రతిసారీ. అదో పద్ధతి ఈ విధమైన తల్చుకోడానికి.
• ఇందాకే కృష్ణ గుబిలి “వీరయ్య” పుస్తకం పూర్తిచేశాను. అదీ ఓ పద్ధతే.

ఇంకా ఏవన్నా తడితే మళ్ళీ అప్డేట్ చేస్తా. పాతికేళ్ళ డైరెక్ట్ ఎక్స్పీరియంస్ ఇక్కడ.

అట్లగాదు, ఓన్లీ మన మతంలో పాటించేవి మాత్రమే చెయ్యాలి.. మిగితావన్నీ నీలాంటి భ్రష్టులకి, మాక్కాదు, అనుకుంటే, మరీ మంచిది… ఎవడ్రమ్మన్ నాడండీ అడ్డమైన బ్లాగ్ పోస్టులు చదవడానికి? వెళ్ళండి మరీ!

కొన్నేళ్ళయ్యాక మర్చిపోతామా?

నాకు, నా బాల్య స్నేహితురాలికీ మధ్య గత రెండేళ్లుగా తరుచుగా చర్చకు వస్తున్న ఒక ప్రశ్న: “కొన్నేళ్ళయ్యాక మర్చిపోతామా?” 

ఒక రెండేళ్ల క్రితం వాళ్ళమ్మగారు అనారోగ్యంతో మరణించారు. మరి ఆవిడ నాకు కూడా చిన్నప్పటి నుంచి ఎంతో కొంత తెలుసు కనుకా, అందులో అసలు ఆమెకి భూదేవంత ఓపిక అని నా అభిప్రాయం తో కూడిన అడ్మిరేషన్ కనుకా, నేనూ కొన్నాళ్ళు బాధ పడ్డాను. తరువాత నుంచి అప్పుడప్పుడూ ఇతర విషయాల మధ్య ఆ విషయం మేము మాట్లాడుకుంటూ ఉంటాము – రెస్పెక్టివ్ డెడ్ పేరెంట్ మెమరీ మనసు తొలచినపుడు అనుకుందాము.  ఈ కారణం చేత ఆ ప్రశ్న మా మధ్య తరుచుగా వస్తూ ఉంది. 

“ఆ కొన్నాళ్ళు పోతే ఎదో ఒక లాగా అలవాటు పడతాము లే, తప్పదు కదా”

“నాకు తెలీదు, నేనంత రకరకాల లోతైన భావోద్వేగాలను గుర్తు పెట్టుకోను”

“బహుశా పోదేమో. నేను మధ్యలో ఏమీ అనుకోలేదు కానీ పెద్దైపోయాక తరుచుగా అనుకుంటున్నాను”

“మనం పెద్దోళ్ళయిపోయాక వాళ్ళు పోతే మరింత కష్టంగా ఉంటుంది. చిన్నప్పుడే పోతే మనం వాళ్ళతో గడిపిన కాలం తక్కువ కనుక తొందరగా అలవాటు పడతాము”

“మా పిల్ల పుట్టాక నేను మా నాన్నని తలచుకోని రోజు లేదు” (కానీ నేను తాత, నాన్నమ్మ, నేను ఒక మాట కూడా మాట్లాడని మా ఆయన నాన్నమ్మ, తాత ఇలాంటి వాళ్ళని కూడా అంతా కూడా ఫోటోల ద్వారా తల్చుకుంటా.  ఇది ఆయనకి మాత్రమే ఉన్న స్పెషల్ ఆఫర్ కాదు. ఆ విషయం లో నేను షింటో ని). 

ఇట్లా రోజుకో రకం సోది చెబుతా నేను తనకి ఆ ప్రశ్న వచ్చినప్పుడల్లా. ఎందుకలా? అంటే మరి నేను కవయిత్రిని కాను కదా. నా ఆత్మఘోష ని పొయెటిక్ గా రాసి నా బాధ తో ప్రపంచం మొత్తం సహానుభూతి పొందేలా చేయడం నాకు చేతకాదు, నాకు ఆశక్తి కూడా లేదు. నా ఫ్రెండుకి కూడా లేదు కనుక ఇట్లా మాట్లాడినా నాతో అనేది ఏదో నేరుగా అనేసి పోతుంది తప్ప పక్కకి పోయి ఈవిడ ఇంసెన్సిటివ్ అనో, మరేదో ఆంగ్ల విశేషణం అనో అనేసి నేరుగా మాట్లాడుకోవాల్సినవి పేరు చెప్పకుండా ఫేస్బుక్ పోస్టులు రాసి బాధపెట్టదు. 

ఒక కల గురించి చెప్పాలి ఇక్కడ. గత వారాంతంలో అనుకుంటాను… ఒక రోజు రాత్రి ఒక కలొచ్చింది. ఎవళ్ళతోనో కారులో పోతున్నా. నేనే డ్రైవ్ చేస్తున్నా. మేము చాలా మామూలు విషయం లాగ పీరియాడిక్ టేబుల్ గురించి చర్చిస్తున్నాము అనమాట. అక్కడ మధ్యలో నేనేదో పరమ మేధావి తనం ఉట్టిపడే వ్యాఖ్య చేస్తే, వెనకాల కూర్చున్నాయన నన్ను “భలే చెప్పావు. నేను కెమిస్ట్రీ ప్రొఫెసర్ ని కదా. నన్ను అడిగినా కూడా ఇదే చెప్పేవాడిని” అని. నేను నవ్వేసి, తాంక్స్ చెప్పేసి, డ్రైవింగ్ కొనసాగించా. కాసేపటికి మెలకువ వచ్చింది. వంటింట్లో కాఫీ పెట్టుకు తాగుతున్నా ఒక్కదాన్నే. యధాలాపంగా అవతల వైపు పూజ మండపం అదీ ఉన్న వైపుకి చూసా. అక్కడ మా నాన్న ఫోటో గోడకి ఉంది. అపుడు టక్కుమని స్ఫురించింది నాకు – ఆ కలలో వచ్చినా కెమిస్ట్రీ అయన మా నాన్నే కదా! అని. అర్రే, మనమేం మాట్లాడుకోలేదు? అనిపించింది. కాసేపటికి నాకు బిల్ గేట్స్ రాసిన ఒక పుస్తక పరిచయం కనబడింది బ్రౌజ్ చేస్తున్నపుడు. పుస్తకం పేరు – Mendeleyev’s Dream. ఈ మెండలెవ్ అన్నారాయన ఆయొక్క పీరియాడిక్ టేబుల్ సృష్టికర్త! కలల ప్రపంచమే వెరైటీ అంటే, మళ్ళీ దానితో మన వాస్తవ ప్రపంచానికి ఒక లంకె కనబడితే మరీ వెరైటీ అనుభవమే కదా. 

సరే, ఇలాంటి వెరైటీ కలలని పంచుకుంటే భారీగా కాకుండా ఊరికే అవునా.. అని రియాక్ట్ అవగలిగి, ఇంకా నాతో మాట్లాడ్డం మీద ఆసక్తి ఉన్న స్నేహితులు నాకాట్టే లేరు. ఉన్నవారిలో టాపిక్ కి రిలేట్ అయ్యే స్నేహితురాలు కనుక పై బాల్య స్నేహితురాలికే చెప్పా… “ఇట్లా మనం మర్చిపోతామా? అనుకుంటామా? ఇపుడు చూడు,  మా నాన్న పోయి ఇంకో నెలతో పాతికేళ్ళవుతుంది. అయినా కలొచ్చింది. పైగా ఆ కలలో ఉన్నది ఆయన అని అర్థం కావడానికి మెలుకువ రావాల్సి వచ్చింది” అని చెప్పి అనేసరికి పాపం షాకయిపోయింది. లాస్టుకి ఇంకా మనం ఇంతే. పాతికేళ్లేమిటి, యాభై ఏళ్లేమిటి, తమ బొందేమిటి? మనం ఇంతే, మనకు మరపు రాదు, అలా అని మనమేం అన్యాయం అయిపోములే, వాళ్ళెక్కడికీ పోలేదు అనుకుని ఆ చాటు ముగించుకుని ఓ పన్నెండు గంటల టైము డిఫరెన్స్ గల మేమిద్దరం టాటాలు చెప్పుకున్నాం అనమాట.  

“కవిసమ్రాట్” సినిమా

(ఇది నేను ఫేస్బుక్లో రాసిన పోస్టు. సాధారణంగా అక్కడ రాసినవి కొన్ని నెలల తరువాత డిలీట్ చేస్తూ ఉంటాను. కానీ ఇది ముఖ్యమైన సినిమా అనిపించి ఇలా ఇక్కడ సేవ్ చేస్తున్నా పోస్టుని).

ఎల్బీశ్రీరాం కవిసమ్రాట్ సినిమా చూశాము.

నా ఉద్దేశ్యంలో ట్రైలర్ వరస్ట్ గా ఉంది. అది చూసి సినిమా చూడబుద్ధేయలేదు నాకు. కానీ ఒక తెలుగు రైటర్ గురించి సినిమా తీసారంటే చూడొద్దా అని ఆ తెలుగు రైటర్ రచనలు ఏవీ చదవని మా ఇంటాయన పోరు పెట్టడంతో చూశాను ఆహా టీవీ సబ్స్క్రిప్షన్ తీసుకుని. విశ్వనాథ రచనలు ఎంతో కొంత గత పదిహేనేళ్ళలో చదివిన నాకూ, ఆయనకి జ్ఞానపీఠం వచ్చిందన్న విషయం సినిమాలో చూసి తెలుసుకున్న శ్రీరాం కూ..ఇద్దరికీ సినిమా బాగుందనిపించింది. ఈ శ్రీరాం గారికి మరి విశ్వనాథ రచనల గురించి కుతూహలం కూడా కలిగింది కనుక ఆ శ్రీరాం గారి ప్రయత్నం ఫలించినట్లే.

ఎల్బీ కొంచెం పెద్దవాడైపోయాడు… అందువల్ల కథలో, టైం లైన్ లో బాగా లిబర్టీలు తీసుకున్నారు. ఉదాహరణకి: వేయిపడగలు రాసేవేళకి విశ్వనాథ చిన్నాయనే… ఏ నలభై ఏళ్ళో‌ ఉండి ఉంటాయి. కానీ కథలో మాత్రం డెబ్భై ఏళ్ళాయనలా ఉంటాడు. అలాగే, ఆ పద్మనాభం అనే ఆయన పాత్ర అనవసరం. ఇట్లాంటివి కొన్ని ఉన్నాయి. మధ్యలో ఒకటి రెండు చోట్ల ఈ విశ్వనాథాష్టకం శ్లోకాలలోని వాక్యాలు వాడినట్లు ఉన్నారు..నాకస్సలు నచ్చలేదు, కానీ భక్తిలో ఆయన్ని దైవాంశసంభూతుడిగా, ఇంకా ముందుకుపోయి దైవంగానే భావించిన వాళ్ళలో ఎల్బీ మొదటివాడేం కాడు కనుకా, మన సినిమాలలో హీరో ఎలివేషన్ కి దేవుడి పాటలూ, స్తుతులూ అవీ వాడుకోడం కొత్తేం కాదు కనుకా, ఈయన్నే ప్రత్యేకించి అనలేం.

చివర్లో విశ్వనాథ రచనలన్నీ తిరిగి వేసినపుడు పావనిశాస్త్రి గారు వాటి ఒరిజినల్ ప్రచురణ గురించి రాసినవి స్లైడ్స్ లాగ చాలాసేపు వేశారు. అలాగే విశ్వనాథవి ఫొటోలు కూడా. బిట్స్ అండ్ పీసెస్ గా ఉన్నా కూడా నాకు నచ్చింది. గూస్ బంప్స్ భావన వచ్చింది చివరికొచ్చేసరికి. బాలకృష్ణ చేసిన ఇంటర్వ్యూ లాంటి దానిలో ఎల్బీ అన్నట్లు, ఇది చూసి ఎంతో కొంత కుతూహలం కలుగవచ్చు కొత్తతరానికి ఈయనెవరు అని (చూస్తే!). అంతవరకూ ఇది ఒక విజయవంతమైన ప్రయోగం అనే చెప్పాలి. టీ ఎన్ ఆర్ ని సినిమాలో చూసాక ఈ సినిమా మరి చాలా రోజుల నుంచి తీసినట్లు ఉన్నారు అనిపించింది.

ఇంతకీ ఈయన రచనలు చదవాలంటే మరి ఆ భాషా అదీ అందరికీ పట్టుబడకపోవచ్చు. అలాగే అందరికీ సెట్టు సెట్టు కొనేసి చదివే ఆసక్తి లేకపోవచ్చు. అనువాదాలంటే ఏవో కొన్ని వచ్చాయని తెలుసు. నేను చదివింది ఒక్కటే: హాహాహూహూ నవలిక కి వెల్చేరు నారాయణరావు అనువాదం ఈ జర్నల్ లో వచ్చింది. ఎవరికైనా పీడీఎఫ్ కావాలంటే నాకు మెసేజి పెట్టండి.

వేయిపడగలు ఆంగ్లానువాదంలో వచ్చింది అని తెలుసు. కాపీలు ఉన్నాయో లేదో కనుక్కోవాలి. అసలు నా ఉద్దేశ్యంలో చిన్న కథలు చదవడం బెస్టు అసలేం చదవని వాళ్ళకి. కానీ దాని ఆంగ్లానువాదం ఒకటి చూశాను…మొదటి రెండు పేజీలకే ఏం బాలేదు, నేను రికమెండ్ చేయలేను అనిపించింది. అందువల్ల ఆ వివరాలు ఇవ్వను.

మొత్తానికి దురభిమానుల పాల బడి ఈయన ని వాళ్ళ లాంటి వాళ్ళు తప్ప ఇంకెవరూ చదవకుండా చేసేస్తారేమో అనిపించింది నాకు పోయినేడాది కిరణ్ ప్రభ గారి పాతిక ఎపిసోడ్ల సిరీస్ వినేదాక. ఇప్పుడు ఈ సినిమా కూడా వచ్చింది కనుక, నిజంగా విశ్వనాథ సాహిత్యం నిలబడాలి అనుకునే వాళ్లు ఉన్నారు మామూలు మనుషుల్లో అనిపించింది నాకు.

చివరగా ఓ మాట: విశ్వనాథ గురించి నీకేం తెలుసు? నీకు ఆయన భావజాలం నచ్చకుండా ఆయన రచనలు ఎలా ఇష్టపడతావు? ఇట్లాంటి ఫేక్ మేధావితనం చూపిస్తూ ఏమన్నా అనాలనుకుంటే ఇక్కడే అనండి. ఒరిజినాలిటీ లేకుండా ఇంకేం‌ టాపిక్స్ లేనట్లు దీన్ని ఇంకెక్కడో రిఫర్ చేసుకుని పోస్ట్ పెట్టి చీప్ కాలక్షేపం చేస్కోకండి. దానికంటే పొయ్యి ఆ 80 నిముషాల సినిమా చూసి ఆ పెద్దాయన గురించి ఓ నాలుగు ముక్కలు తెల్సుకోండి.

తొలి రక్తరసదానం అనుభవం

రక్తదానం తెలుసు, ఈ రక్తరసం ఏమిటో?

ప్లాస్మా. టీవీ కాదు. బ్లడ్ ప్లాస్మా.

ఇవ్వాళ నేను కెనడియన్ బ్లడ్ సర్వీసెస్ వారి సెంటర్ ఒకదానిలో (మొదటిసారి) ప్లాస్మా దానం చేసొచ్చాక ఆ అనుభవం రాసి, ప్లాస్మా దానం అవసరం గురించి కూడా చెబుదామనుకున్నాను. అందుకే ఈ బ్లాగు పోస్టు.

తెలుగులో ప్లాస్మా ని ఏమంటారో?‌ అని వెదికితే రక్తరసం, రక్తజీవద్రవ్యం, నెత్తురు సొన అన్న పదాలు కనబడ్డాయి. రక్తదానం మనలో చాలా మందికి పరిచయం ఉన్న పదమే. తరుచుగా బ్లడ్ డొనేషన్ కాంపులు అవీ చూస్తూ ఉంటాము, కొంచెం పరిసరాలు గమనించే అలవాటు ఉంటే. నేను నాకు ఇరవై ఏళ్ళ వయసప్పటి నుండి సగటున ఏడాదికీ, రెండేళ్ళకీ ఒకసారి రక్తదానం చేశాను (దీని గురించి గతంలో రాశాను). ఇన్నిసార్లలో ఎప్పుడూ నాకు ఇలా ప్లాస్మా సపరేటుగా తీసుకుని మళ్ళీ మన రక్తం మనకి తిరిగి ఎక్కించేసే పద్ధతి ఒకటుందని తెలియదు (ఇలాంటిది బాలకృష్ణ సినిమాలో జరుగుతుందని చెబితే నమ్మి ఉందును). ప్లాస్మా, ప్లేట్లెట్ డొనేషన్ సపరేటు అని విన్నా కానీ వివరాలు తెలుసుకోలేదు. ఒక ఆర్నెల్ల క్రితం అనుకుంటా, మా ఇంటి నుండి ఒక కిలోమీటరు దూరంలో కొత్త ప్లాస్మా సెంటర్ తెరిచారు. అప్పట్నుంచి వాళ్ళ రక్తదాతల డేటాబేస్ లో ఈ ఏరియాలో ఉన్న అందరికీ వరసగా మెసేజిలు, ఫోన్ లు వీటిద్వారా కాంపైన్ మొదలుపెట్టారు. అప్పుడే నాకు మొదట ఎందుకు ఇంతలా చెబుతున్నారు? అన్న ప్రశ్న కలిగింది.

అసలేమిటీ ప్లాస్మా డొనేషన్?

మన రక్తం లో 55% ఉంటుందంట ఈ ప్లాస్మా అనబడు పాలిపోయిన పసుపు రంగులో ఉండే పదార్థం. మామూలుగా రక్తదానం చేస్తే అందులో ఎర్ర రక్త కణాలు, ప్లాస్మా, ప్లేట్లెట్స్ – ఈ మూడు సెపరేట్ చేసి వాడొచ్చంట (అంతా అలాగే కలిపి ఉంచేసి కూడా వాడతారు అనుకుంటా). ప్లాస్మా డొనేషన్ అంటే రక్తంలోంచి ప్లాస్మా మాత్రమే తీసుకుంటారు అనమాట. తీసుకుని మిగితా రక్తం తిరిగిచ్చేస్తారు (ఇదే నాకు బాలకృష్ణ సినిమాలా అనిపించిన అంశం). ఈ ప్లాస్మా ని ప్రాణాలు కాపాడేంత ప్రభావం గల వివిధ రకాల మందుల్లో వాడతారంట. అలాగే, కొన్ని ప్రత్యేకమైన సందర్భాల్లో నేరుగా పేషంట్లకి కూడా ఇస్తారంట రక్తం ఇచ్చినట్లు (ఈ పేజిలో ప్లాస్మా తో ఏంచేస్తారన్న విషయం క్లుప్తంగా తెలియజేస్తూ రెండు చిన్న విడియోలు ఉన్నాయి). మరి నేను కెనడాలో చేశాను కనుక ఇక్కడి విషయం తెలుసు – ప్లాస్మా డొనేషన్ ద్వారా వచ్చే దానితో పోలిస్తే దాని అవసరం ఇంకా ఎక్కువ ఉందంట. అందువల్ల యూఎస్ నుంచి కొంటూ ఉంటారంట ఇక్కడ. కొన్ని ప్రాంతాల్లో ప్లాస్మా ఇచ్చిన వాళ్ళకి డబ్బులు కూడా ఇస్తారంట (నేను వెళ్ళింది మామూలు రక్తదానం/ప్లాస్మాదానం చేసే ప్రదేశం. నీళ్ళు, జూస్ లాంటివి ఇస్తారు దాతలకి).

ఎందుకీ ప్లాస్మా డొనేషన్? రక్తదానం చాలదా? ప్లాస్మా అవసరం విపరీతంగా ఉంది ప్రస్తుతం ప్రపంచవ్యాప్తంగా. కోవిడ్ కొంత కారణం సప్లై తగ్గిపోడానికి అని ఇక్కడ అన్నారు. పూర్తి రక్తదానం తో పోలిస్తే ప్లాస్మా ఎక్కువసార్లు ఇవ్వొచ్చంట. పైగా పైన రాసినట్లు ప్రాణాంతకమైన వ్యాధులు కొన్నింటి ట్రీట్మెంట్లో ప్లాస్మా చాలా విలువైనది. కోవిడ్ పేషంట్లకి కూడా ప్లాస్మా ఉపయోగం ఉంది. కనుక పూర్తి రక్తదానం ఎంత ముఖ్యమో, ప్లాస్మా దానం కూడా అంతే విలువైనది అని వీళ్ళ కాంపైన్ లో చెబుతున్నారు ఇక్కడ.

ఇదంతా కొంచెం తెలుసుకున్నాక కూడా నేను వెంటనే ఈ కాల్ కి స్పందించలేదు. మార్చి చివర్లో ఒకసారి రక్తదానానికి పోతే అక్కడ హిమోగ్లోబిన్ లెవెల్ చూసి, చాలా తక్కువుంది, తీసుకోము అన్నారు. ఇలా జరగడం ఇదే మొదటిసారి. మూడు నెలలక్రితం చాలా మైల్డ్ గా కోవిడ్ పలకరించి పోయింది. దాని ప్రభావమో ఏమిటో? అంటే కావొచ్చు అన్నారు. కానీ, మరీ తక్కువగా ఉంది. ఒకసారి డాక్టర్ తో మాట్లాడు. ఫలానా ఫలానా బాగా తిను. ఐరన్ సప్లిమెంట్ తీసుకో, ఇలా జాగ్రత్తలు చెప్పి పంపేశారు. అసలు నా జీవితంలో ఇలా హిమోగ్లోబిన్ తక్కువ అవడం ఇదే మొదటిసారి. ఖంగారుతో కూడిన డిప్రెషన్ కొంతా, ఇలా ఇంట్లో వాళ్ళని చూస్కోడం‌కాదు, మనల్ని మనం కూడా చూసుకోవాలి అన్న జ్ఞానం వల్ల కొంతా… ఇక కొన్నాళ్ళు నేను ధైర్యం చేయలేదు. తరవాత జులై లోనో ఎప్పుడో‌ మళ్ళీ వెళ్ళా, ఈ సారి ప్లాస్మా దానం ప్రయత్నిద్దాం అని.

అప్పటికి రక్తం మళ్ళీ సర్దుకున్నట్లు ఉంది. కానీ, సరిగ్గా వాళ్ళకి ఒక కటాఫ్ ఉంటుంది దాతల నుండి ప్లాస్మా తీసుకోవడానికి. అంతే ఉంది. అందుకని కొన్నాళ్ళాగమన్నారు. కానీ, ఫోనులు, ఈమెయిల్ కాంపైన్ మాత్రం ఆగలేదు. సరే, ఈమధ్య ఆరోగ్యం బానే ఉంది కదా, ఈ వారం కాస్త పని తక్కువగా ఉందని మళ్ళీ ధైర్యం చేసి చూశా. లాస్టుకి ఇవ్వాళ ఈ‌ ప్రొసీజర్ అయింది. వాళ్ళకి ఏవో కొన్ని పరిమితులు ఉంటాయి. కొన్ని మందులు వాడే వాళ్ళవి తీసుకోరు. రక్తహీనత ఉంటే ఎలాగో తీసుకోరు. ఇంకా పెద్ద లిస్టు ఉంది. మామూలుగా ఆరోగ్యంగా ఉన్న వారు ఒకసారి వెళ్ళి వాళ్ళని సంప్రదిస్తే మనం వాళ్ళకి సరిపోతామో లేదో చెబుతారు. సీనియర్ సిటిజెంస్ కూడా కనిపిస్తూ ఉంటారు వెళ్ళిన ప్రతిసారీ. వీలు/అర్హత ఉన్న అందరం భయపడకుండా, అపోహలు పెట్టుకోకుండా, చేయాల్సిన పని ఇది అనిపించింది వెళ్ళొచ్చాక.

విధానం: మన బరువు, ఎత్తు బట్టి ఎంత తీసుకోవాలో నిర్ణయిస్తారంట. అది అయాక ఒక అరగంట-ముప్పావు గంట పడుతుంది అన్నారు. మామూలు రక్త దానం లాగే సూది గుచ్చి తీసుకున్నారు గానీ, మళ్ళీ ప్లాస్మా తీసుకుని రక్తం వెనక్కి పంపించేస్తారంట. ఆ కాస్త దానిలో అంతా ఎర్రగా ఉంటుంది కనుక పోతోందో వస్తుందో కనబడదు అనుకోండి, స్క్రీన్ మీద మాత్రం ఎప్పుడు ఏం జరుగుతోందో కనిపిస్తూ ఉంటుంది వాళ్ళకున్న కోడ్ ప్రకారం (ఒక సింబల్ కి రక్తం బైటకి పోతుందని, ఒక సింబల్ కి లోపలికొస్తోందని అర్థం). నాకు ఈ ప్రొసీజర్ ఇరవై నిముషాలకే ముగిసింది. నేను ఇలాంటివి చేసే ముందు నీళ్ళు బాగా తాగుతా, కాఫీ ఒక నాలుగైదారు గంటల ముందే మానేస్తా (అందుకే మధ్యాహ్నం అపాయింట్మెంట్లు తీసుకుంటా) – రెండూ‌ మంచి ప్రాక్టీస్ అని, తొందరగా ఐపోవడానికి దోహదం చేసేవే అని అక్కడున్న నర్సు చెప్పింది ఒకసారి బ్లడ్ డొనేషన్ లో. ఆరోజు రక్తదానం కూడా ఆరు నిముషాలలో ముగిసింది.

ఆ సొంత సుత్తి అటు పెడితే, మొత్తానికి నేను చెప్పేది – నాకు అర్థమైనది ఏమిటంటే:

• ప్లాస్మా అవసరం పూర్తి రక్తం కంటే కూడా ఒకోసారి ఎక్కువగా ఉంటుంది. కోవిడ్ వల్ల డిమాండు ఇంకా ఎక్కువైంది (ఇది వేరే దేశాల్లో కూడా జరిగింది)
• కొన్ని రోగాల ట్రీట్మెంట్ కి ప్లాస్మా తోనే పని
• ప్లాస్మా ఉపయోగించి కొన్ని మందులు కూడా తయారుచేస్తారు
• ప్లాస్మా దానం ప్రతి పదిహేనురోజులకోసారి చేసినా కూడా మామూలుగా ఆరోగ్యవంతులుగా ఉండేవారికి వచ్చే నష్టం లేదు.
• మామూలుగా రక్తదానం చేశాక నీరసం లాంటివి అనుభవించకపోతే ప్లాస్మా దానం తర్వాత కూడా ఏం అవ్వదు.

వెరసి మామూలు మనుషులు అతి సులభంగా, అదీ మళ్ళీ మళ్ళీ తరుచుగా చేయగలిగే గొప్ప పని ప్లాస్మా దానం. వాళ్ళన్నారని రెండు వారాలకోసారి వెళ్ళిపోయే ఉద్దేశ్యం, టైము నాకు లేవు. అయితే, రక్తదానం ఏడాదికోమాటు చేస్తే చాలు అనుకునేదాన్ని నేను (వాళ్ళు మూణ్ణెల్లు, ఆర్నెల్లు అంటారు కానీ, ఆడమనిషిగా, తల్లిగా, ఉద్యోగినిగా, గృహిణిగా అంత తరుచుగా చేసి నిభాయించుకోలేను అనుకుంటున్నా). ప్లాస్మా కి వీలు ఉండి, రక్తహీనత లాంటివి, ఇతరత్రా అనారోగ్యాలేవీ పట్టుకోకపోతే మూడు, నాలుగు నెలలకొకసారైనా చేయాలి అనుకుంటున్నా. పైగా, అట్లా ఓ ఐదునిముషాలు పోతే ఆ సెంటర్ వచ్చేస్తుంది. చేయననడానికి నాకు కారణాల్లేవు. నా స్నేహితురాలు ఒకామె బిడ్డకి జన్మనిచ్చి ఆర్నెల్లు కూడా కాకుండానే వెళ్ళి ప్లాస్మా ఇచ్చొచ్చింది ఈమధ్యనే. ఆమే నాకు స్పూర్తి ప్రస్తుతానికి.

ఇకపోతే, ఈ పోస్టు రాయబోతూ రక్తం బదులు ప్లాస్మా ఎందుకు దానం చేయాలి? అన్న సందేహం కలిగి కాసేపు అవీ ఇవీ చదివా. కొన్ని బ్లడ్ బాంక్ వెబ్సైట్లలో ఫలానా బ్లడ్ గ్రూపు వారు ప్లాస్మా, ఫలానా వాళ్ళు ప్లేట్లెట్, ఫలానా వాళ్ళు రక్తం/ప్లాస్మా/ప్లేట్లెట్ చేస్తే అందరికీ మోస్ట్ బెనెఫిట్ కలుగుతుంది అని రాశారు. ఇది మరి ఆయా దేశాలలో ఉన్న జనాల బ్లడ్ గ్రూపుల డిస్ట్రిబ్యూషన్ బట్టి ఉంటుందో ఏమో అర్థం కాలేదు. ఒక డాక్టర్ మిత్రుడిని వాకబు చేస్తే ఇదే వినడం ఈ మాట, చదివి చెబుతానన్నారు. ఆ విషయం ఆయన చెప్పేది నాకు అర్థమైతే తర్వాత రాస్తా.

“ఇదిప్పుడు మనదేశమే” కథ, ఆంగ్లానువాదం

అట్లూరి పిచ్చేశ్వరరావు గారు ఎప్పుడో అరవై ఏళ్ళ నాడు రాసిన “ఇదిప్పుడు మన దేశమే” కథని నేను ఆంగ్లం లోకి అనువదించాను. అది అవుట్లుక్ పత్రిక వీకెండర్ విభాగంలో గత నెలలో వచ్చింది. అప్పుడు ఈ పోస్టు మొదలుపెట్టి మళ్ళీ తీరిక చిక్కక ఆపేశాను. ఒక రెండు మూడు రోజుల క్రితం ఫేస్బుక్లో ఏదో సాహితీ చర్చ చదువుతూ ఉండగా అనువాదకులు కథల ఎంపిక సరిగా చేయాలి, ఏ విధమైన ప్రత్యేకత లేని కథలు అనువాదం చేయక్కర్లేదు అన్న తరహా వ్యాఖ్య ఒకటి చదివాను. దానితో “ప్రత్యేకత” ఎవరికి కనబడాలి? అనుకున్నాను. ఈ కథ గుర్తు వచ్చింది. నాకు ఇది ప్రత్యేకమైన కథే. ఇది తెలుగు పాఠకులని దాటి కూడా చదవదగ్గ కథే. అనువాదకుల ఎంపిక ని వివరించే అవకాశం/అవసరం అన్నిసార్లూ ఉండదు/కుదరదు కానీ, నా రికార్డుకోసం నా బ్లాగులో అన్నా రాసుకోవాలని ఆపేసిన పోస్టుని మళ్ళీ రాస్తున్నా.

(మూలకథని “అట్లూరి పిచ్చేశ్వరరావు కథలు” పుస్తకంలోనూ, నా అనువాదాన్ని అవుట్లుక్ వెబ్సైటులోనూ చదవొచ్చు. ఆర్కైవ్.ఆర్గ్ లో ఒక పాత “అట్లూరి పిచ్చేశ్వరరావు కథలు” ఎడిషన్ ఉంది. ఈ కథ అందులో కూడా 176 పేజి వద్ద చదవొచ్చు.)

నన్నేం ఆకర్షించింది ఆ కథలో? ముఖ్యంగా రెండు అంశాలు.

• ఆ కథావస్తువు దేశం, భాష వీటికి అతీతంగా ప్రతి చోటా ఉండే చర్చే అనిపించింది. 
• నాకు సెంటిమెంటు పిండేవి, విషాదాంతాలు, ఇలాంటివి అంతగా నచ్చడం లేదు ఈ మధ్య. ఈ కథలో పాత్రని తీసుకుంటే ఒక టిపికల్ కథ లో అయన బహుశా పెన్షన్ కోసం ఎక్కే గడపా దిగే గడపా తిరుగుతుంటాడు…  ఎక్కడ చూసినా అవినీతి … ఎక్స్ సర్వీస్ మెన్ ని ఎవరూ గౌరవించరు … ఇలాంటివి ఉంటాయి. దానికి భిన్నంగా ఇందులో కథానాయకుడు స్పెషల్ గా అనిపించాడు నాకు.  నాకు ఆ పాత్ర, ఆ వాగ్ధాటి, ఆ వ్యంగ్యం నచ్చాయి.

ఇవి కాక మరొకటి: ఇలా నేవీ నేపథ్యంలో నేను ఇతర కథలు చదవలేదు తెలుగు/ఇంగ్లీషులలో (ఈ రచయితవే మరికొన్ని కథలు ఉన్నాయి ఈ పుస్తకంలో)

అప్చకోర్సు, ఇది నవల కాదు. చిన్న కథ. అందులోనూ మరీ చిన్న కథ. ఇట్లా ఆ ఉద్యోగం వద్దని పోయాక అతనికేమైంది? బానే బతికాడా? లేకపోతే ఇలా “పొగరు”తో వచ్చిన అవకాశాలు వదులుకుని దీనంగా బతికాడా? ఇలాంటి ప్రశ్నలకి మనకి సమాధానం ఉండదు. 

ఇక పోతే, కథలో నాకు అర్థం కానీ అంశం కూడా ఒకటి ఉంది – అదేం ఆఫీసు? పెన్షన్ ఇవ్వడం, ఇతర ఉద్యోగాల్లో చేరడం – రెండూ వాళ్ళే చూస్తారా? ఉద్యోగం ఒప్పుకుంటే పెన్షన్ వదిలేసుకోవాలా? వాళ్ళ ద్వారా కాక మన మానాన మనం ఏదో వెదుకున్నాము అనుకో, అప్పుడేమవుతుంది? – ఇలాంటివన్నీ ప్రశ్నలు మెదిలాయి. అనువాదానికి వీటికి సమాధానం తెలుసుకోవడం తప్పనిసరి అనిపించలేదు.  

ఈయనవి నేను చదివిన కథలన్నీ ఇటీవల వచ్చిన “అట్లూరి పిచ్చేశ్వరరావు కథలు” అన్న పుస్తకం లోనివి. అంతకుముందు కూడా మా ఇంట్లో ఒక అట్లూరి పిచ్చేశ్వరరావు కథలు పుస్తకం ఉండేది చిన్నది. నేను పద్దెనిమిదేళ్ళప్పుడు చదివాను. కానీ ఏమి కథలు ఉన్నాయో గుర్తులేదు.  ఇపుడు చదివిన కలెక్షన్ లో అయితే బహుశా ఒక ఏడెనిమిది కథలకి నేను ఇవి ఇప్పటికీ మంచి కథలే, పత్రికల్లో పాత కథల శీర్షికలతో వేస్తె ఎక్కువ మంది చదువుతారు అనుకున్నా. వాటిలో నాలుగైదు కథలకి ఈ కథలు ఆంగ్లానువాదంలో వస్తే బాగుంటుంది అనుకున్నా. ఇవే కథలు మళ్ళీ మా అమ్మకి నచ్చలేదు. లోకో భిన్న రుచి అనుకుని ఊరుకోవాలి అంతే.  ఏదో, మొత్తానికి, ఈ కథ అట్లా నన్ను ఆకట్టుకుని అనువాదం వైపుకి మళ్లించింది. ఇంకా రెండు మూడు కథలపై ఆసక్తి ఉంది. తీరిక, ఓపిక ఉన్నపుడు ప్రయత్నించాలి.

నాకు అనుమతి ఇచ్చినందుకు రచయిత కుమారుడు అనిల్ అట్లూరి గారికి, ముందర డ్రాఫ్ట్ ని రివ్యూ చేసిన నా కొలీగ్ గాబ్రియల్ బెర్నియర్-కొల్బర్న్ కి, గీతా రామస్వామి గారికి, అనిల్ గారి ద్వారా ఇది చూసిన కన్నెగంటి రామారావు, గొర్తి సాయి బ్రహ్మానందం గార్లకి (ఇంకెవరన్నా ఉంటే వాళ్లకి కూడా), ఔట్లుక్ పత్రిక వారికీ ధన్యవాదాలు.

సిక్కెంటిక – అనువాదం, అనుభవం

జిల్లేళ్ళ బాలాజీ గారి తెలుగు కథ “సిక్కెంటిక” కి నా ఆంగ్లానువాదం అవుట్లుక్ పత్రిక వీకెండర్ పేజీలలో ఈ ఆదివారం నాడు వచ్చింది. ఆ కథ, అనువాదం గురించి ఏవో నా నాలుగు ముక్కలు రాస్కుందామని ఈ పోస్టు. ఇదే పేరు గల కథాసంకలనంలో ఉంది ఇది. పుస్తకం ఈబుక్ కినిగె.కాం లో కొనుగోలుకి లభ్యం.

నేను ఈ కథని ఏప్రిల్ లో చదివినట్లు ఉన్నా. అంతకుముందు ఈ రచయిత పేరు విన్నాను కానీ అనువాదకుడిగా. ఆయన కథలు కూడా రాశారని నాకు తెలియదు. ఏదో వందలోపు ఉన్న పుస్తకాలు ఉంటే కొందామని బ్రౌజు చేస్తూ ఉంటే కనబడి కొన్నానంతే. మొదటి నాలుగైదు కథలు చదవగానే ఆకట్టుకున్నాయి. తర్వాతివి మళ్ళీ అంత నచ్చలేదు. ఈ నచ్చినవాటిల్లో ఈ కథ ఎక్కువ నచ్చింది. అందుకు ప్రధాన కారణం ముగించిన పద్ధతి. సాధారణంగా కొంచెం పాజిటివ్ ముగింపు చూపే వాటిని అంత సీరియస్ గా తీసుకోరేమో మన వాళ్ళు అని నా అనుమానం. కానీ నాకు వ్యక్తిగతంగా అలాంటివి ఇష్టం. సరే, ఈ కథ నచ్చింది కానీ నేను మధ్యలో ఇండియా ప్రయాణం వగైరా పనుల్లో బిజీగా ఉండి పట్టించుకోలేదు. మధ్యలో కథ గురించి చాలాసార్లు అనుకున్నా. దానితో మళ్ళీ జూన్లో ఈ కథ ఇంకోసారి చదివా – అనువాదం చేయడానికి ఎలా ఉంటుంది? అన్న ఆలోచనతో. అపుడు ఇంక ప్రయత్నిద్దాం అనుకుని బాలాజీ గారి అనుమతి తీసుకుని మొదలుపెట్టా.

ఆంగ్ల ఎడిటర్ల సూచనలు ఎలా ఉంటాయి? మనం ఏం చూసుకోవాలి? ఇలాంటివి ఆంగ్లంలో రాయాలనుకుంటున్న తెలుగు వాళ్ళకి ఉపయోగపడుతుందని ఈమధ్య మాటల సందర్భంలో అర్థమైంది. అందుకని అనువాదం ప్రాసెస్ గురించి కొన్ని మాటలు రాసుకుంటున్నా:

• భాష నాకు తేలిగ్గానే ఉండింది కానీ అసలు ఆ సవరాలు తయారు చేసే పద్ధతి అదీ అక్కడ కథలో రాసినది నాకు అనువాదానికి చాలదు అనిపించింది. దీనికోసం ఒకట్రెండుసార్లు బాలాజీ గారిని వివరించమని ఈమెయిల్స్ పెడితే చెప్పారు. మొదట ఇది నా అవగాహన కోసం మాత్రమే అనుకున్నా కానీ తరువాత నాకే ఇట్లా ఉంటే ఆంగ్లంలో అసలు మరీ అయోమయంగా ఉంటుందేమో అని ఆ ప్రాసెస్ వివరిస్తూ రెండు వాక్యాలు చేర్చాను ఆ సందర్భంలో…రచయిత అనుమతితో.

• కొన్ని పదాలు.. ఉదా..జడగంటలు వంటివి…ఆంగ్లంలోకి ఎలా అనువదించాలి? అన్న ప్రశ్న వచ్చింది. దానికో సమానార్థకం వాడ్డం, పదం ఉంచేసి బ్రాకెట్లలోనో ఫుట్నోట్లలోనో వివరణ ఇవ్వడం, లేకపోతే అసలు ఇంగ్లీషు వాళ్ళకి ఇదంతా ఎందుకనుకుని ఆ పదం ఎత్తేసి ఏదో డెకరేటివ్ ఐటెం అనో నా బొందనో ఒక మాట రాసేయడమో – మూడు మార్గాలున్నాయి. మూడోది నాకు సెట్టవదు. సరే, ఇలాంటివి ఏం చేయొచ్చు? అనుకుంటూ ఉండగా బహుశా ఇలాంటివి కొంత వివరణ వాక్యంలోనే జతచేసి చూడొచ్చేమో అని సూచించారు కొత్తపాళీ గారు ఒక చాట్ లో. ఇదేదో బాగుందనుకుని “jadagantalu, the bells that hang from long, plaited hair” అని పెట్టా. ఇది ఒక పెద్ద పత్రిక ఎడిటర్లకి కూడా నచ్చింది (వీళ్ళు అనువాదాన్ని రిజెక్టు చేశారు కానీ మంచి సూచనలు ఇచ్చారు – కింద రాస్తా). సరే, ఇది బాగానే ఉన్నట్లుందని ఇలా ఫిక్స్ అయ్యా ఈ కథకి. అయితే ఇలా చేసినపుడు ఆ తెలుగుపదాన్ని నేను ఇటాలిక్స్ లో పెట్టా. అవుట్లుక్ వాళ్ళు ఇటాలిక్స్ తీసేసారు. నో కామెంట్స్.

• ఈ కథని మొదట ఒక ఆంగ్ల పత్రికకి పంపాను. అందులో సింహ భాగం యురోపియన్ భాషల కథలే అయినా కొన్ని మనవాళ్ళవి ఉన్నాయి అన్న ధైర్యంతో పంపాను. వీళ్ళు స్పందిస్తూ కొన్ని ప్రోత్సాహకరమైన వాక్యాలు రాశారు. “In general, the translation is skillfully done and the story reads well. We particularly admired the skill with which you approached sentence beginnings, especially because there seems not to be much connective tissue across sentences. The dangers inherent in monotonous sentence subjects are neatly dodged in this translation.” అయితే, మన కథలని అనువాదం చేస్తున్నపుడు ఉండే ముఖ్యమైన ఇబ్బందుల్లో టెన్స్ ఒకటని ఇదివరలో మాలతి గారు రాసిన వ్యాసంలో వివరించారు.

ఇదే సమస్య నేను ఈ కథ అనువాదం చేస్తున్నపుడు గమనించాను. గతంలో అనువాదం చేసిన కథల్లో ఇన్నిసార్లు గతానికి, వర్తమానానికి, దూరపు గతానికి, మొన్నటి గతానికి ఇట్లా మారడం లేదు. చదవడానికి ఇబ్బంది పడలేదు కానీ అనువాదం చేయడంలో ఇది నాకు అంత పట్టుబడలేదు. ఆ విషయం ఆ ఎడిటర్లు కూడా ఎత్తారు. “we would ask you to give more thought to the way tense is handled. We feel there are ways to deftly handle tense in translation from languages where tense is mutable, but we’re not sure that is being achieved here” వర్తమానం, వర్తమానం కానిది అన్న తరహాలో ఆలోచించి టెన్స్ గురించి మరోసారి చూడమని సలహా ఇచ్చారు. అది చదివి కొంచెం అది అటూ ఇటూ మార్చాను నేను వాక్యాల్లో రెండో వర్షన్ సిద్ధం చేసే ముందు.

ప్రధానంగా ఇవే ఈ అనువాదంలో ప్రత్యేకంగా చూసినవి. ఇలా మొదటి వర్షన్ కి వచ్చిన ఫీడ్బ్యాక్ బట్టి రెండో వర్షన్ సిద్ధం చేసి అవుట్లుక్ కి పంపాను (నేను మొత్తం ఫీడ్బాక్ పెట్టడం లేదు. నిజంగా ఎవరికన్నా తెలుసుకోవాలని ఆసక్తి ఉంటే చెప్పండి – ఈమెయిల్ చేస్తాను). వీళ్ళు భలే తొందరగా స్పందించారు. వెంటనే వేసేసారు కానీ ఎడిటోరియల్ కామెంట్స్ అంటూ ఏం పంపలేదు. బహుశా సుమారుగా ఉంది అనుకుంటే వాళ్ళు మార్పులు చెప్పరేమో మరి. నాకు చెప్పకుండా ఏం మార్పులు చేసినట్లు లేరు, నేను గమనించినంతలో.

నా కథకి మరొకరు బొమ్మ వేయడం నేను చూశాను (2011 లో, “రచన” మాసపత్రికలో). నా పేరిట వచ్చిన పుస్తకాలకి (రెండు అనువాదకురాలిగా, ఒకటి రచయితగా టెక్నికల్ పుస్తకం) కవర్ డిజైన్లు గొప్పగా చేయడం చూశాను. అయితే, గత ఏడాదిగా చేస్తున్న ఈ అనువాదాలలో కథకి బొమ్మ వేయడం ఇదే మొదటిసారి. అనువాదానికి వేసిన బొమ్మ, ఒరిజినల్ లోని బొమ్మ పక్క పక్కనే కింద ఉన్నాయి.

ఒరిజినల్ బొమ్మ నాకు సూటిగా, సింపుల్ గా నచ్చింది. చాలా నచ్చింది కథ చదువుతున్నపుడు. అనువాదానికి వేసిన బొమ్మ బాగా సృజనాత్మకంగా, మళ్ళీ మళ్ళీ చూడాలనిపించేలా ఉంది. ఆర్టిస్టు పేరు ఆర్తి వర్మ. మూలకథలో చిత్రకారులు ఎవరో తెలియదు. అట్లా ఈ కథ నేను అనువాదం చేసిన వాటిల్లో మొదటి ఇలస్ట్రేటెడ్ కథగా నాకు ప్రత్యేకం అనమాట.

నేనొక పొరబాటు చేశాను. రచయిత ఫేస్బుక్ పేజిలో జిల్లేళ్ళ అన్న పదం జె అక్షరంతో మొదలవుతోంది. కానీ కినిగె వెబ్సైటులో, ఆయన ఈమెయిల్ లో జి అక్షరంతో మొదలవుతోంది. అది నేను ఇప్పుడు ఈ పోస్టు రాస్తున్నపుడు గమనించాను. అవుట్లుక్ పత్రిక లో జి తో మొదలయ్యే స్పెల్లింగే వచ్చింది. ఆయన చూశాకే కదా నేను పంపింది అన్న విషయం గుర్తువచ్చింది కానీ బహుశా ఆయన్ని ఒకసారి అడిగి ఉండాల్సింది ఏమో అనిపించింది.

ఇక నాకు ప్రతి అనువాదం ఏదన్నా పత్రిక్కి పంపుతున్నపుడు ఒక విధమైన జంకు ఉంటుంది – నాకు నచ్చిన కథ తెలుగేతరులకి నచ్చుతుందా? లేకపోతే మామూలుగా అనిపించి చప్పరించేస్తారా? అని. ఈసారి కూడా అది ఉండింది. అది కూడా సినిమాలు, ఓటీటీ, అవార్డులొచ్చే కథలూ పుస్తకాలూ ఇలాంటివన్నీ చూశాక నాకు హింసా, రొమాన్సు, ఆవేదన, ఆవేశం, సంక్లిష్టమైన మానసిక సంఘర్షణ అన్నీ సమపాళ్ళలో నూరితే తప్ప దాన్ని గొప్ప వస్తువుగా అంగీకరించరేమో అన్న అనుమానం పీకుతోంది. కామెడీ అయితే అసలు దాని దిక్కుక్కూడా చూడరేమో అని ఒక అనుమానం కూడా ఉంది కానీ అలాంటిదెపుడైనా అనువాదం చేస్తే అపుడు తెలుస్తుంది. ఇన్ని అనుమానాల మధ్య వాళ్ళు వేసుకోవడంతో మనకథల్లో వేరే భాషల వాళ్ళకి నచ్చే ఎలిమెంట్స్ ఉన్నాయి అన్న నమ్మకం పెరిగింది.

అనువాదానికి అంగీకరించి, నా ప్రశ్నలకి ఓపిగ్గా సమాధానం చెప్పి, చివర్లో అనువాదం మొదటి ప్రతి చూసి ఫీడ్బ్యాక్ ఇచ్చినందుకు బాలాజీ గారికి ధన్యవాదాలు. ఇక నేను మధ్యమధ్యలో మెసెంజర్ లో ఈ టాపిక్స్ మీద కెలుకుతూ ఉంటా అనిల్ అట్లూరి గారిని, కొత్తపాళీ గారిని. విసుక్కోకుండా నన్ను ఎంగేజ్ చేస్తారు. ఆ చర్చలు నాకు ఉపయోగకరంగా అనిపిస్తాయి అనువాదాలు చేసేటప్పుడు. వాళ్ళకి కూడా మరోసారి ధన్యవాదాలు.

అనువాదం – ఎలా మొదలుపెట్టాలి?

“We are all translators” అంటూ వారానికి ఒకసారి వచ్చే వార్తాలేఖ ఒకటి నేను తరుచుగా చదువుతూ ఉంటాను. ఇది పంపేది జెన్నీ భట్ అన్న రచయిత్రి, అనువాదకురాలు. ప్రతివారం అనువాదానికి సంబంధించి ఏదో ఒక అంశాన్ని స్పృశిస్తూ, దానికి సంబంధించిన ఇతర వ్యాసాలని జోడిస్తూ రాస్తారు. ఈ వారం వచ్చిన విషయం – అసలు అనువాదాలు ఎలా మొదలుపెట్టాలి? అని. అది చదివాక ఈమధ్య ఒకరిద్దరు నన్ను కూడా ఈ విషయం అడిగారని మళ్ళీ గుర్తు వచ్చి, ఇలా ఒక పోస్టు రాస్తున్నాను ఆ అంశం పై. మరి నాకు ఎంతో కొంత తెలిసిన మూడు భాషల్లో అనువాదం అన్న ఆలోచన కలిగినది తెలుగు, ఆంగ్లాలకే. వీటిల్లో తెలుగు నుండి ఆంగ్లంలోకి చేయడం అన్నది కొంచెం తక్కువ ప్రాచుర్యం ఉన్న అంశం కనుక దాన్ని ఎంచుకుంటున్నాను. ఈ విషయంలో నాకు జ్ఞానం, అనుభవం చాలా తక్కువ కానీ, అవి కూడా ఇంకా సంపాదించని వారికోసం అనుకోవచ్చు ఈ పోస్టు. విపరీతమైన అవగాహన ఉండి, అనువాదం ఇలా ఉండాలన్న నిశ్చితాభిప్రాయం ఉన్నవాళ్ళు ఇక్కడే ఆపేసి పోండి, ప్లీజు.

అన్నట్లు నేను కథల గురించి రాస్తున్నాను. వ్యాసాల గురించి, పూర్తి పుస్తకాల గురించి కూడా రాయదగ్గ అనుభవం ఒక పిసరు ఉంది కానీ రాయను. ఇక కవిత్వం – అది నాకసలు తెలుగులోనే గుబులు పుట్టించే వ్యవహారం కనుక దాని గురించి నాకు తెలియదు.

తెలుగు నుండి ఆంగ్లం లోకి కథల అనువాదం ఎలా మొదలుపెట్టాలి అంటే నా ఉ.బో.స (ఉచిత బోడి సలహాలండీ) లు ఇవీ:

• మొదట ఎందుకు అనువాదం చేయాలి అనుకుంటున్నారు? అది ఆలోచించి సమాధానం చెప్పుకోవాలి ఎవరికి వారు. ఊరికే కాలక్షేపానికి అన్నది కూడా మంచి సమాధానమే. నచ్చిన ప్రతి కథనీ అనువాదం చేయలేము. నా ఉద్దేశ్యంలో మొదట ఏదన్నా పబ్లిక్ డొమైన్ లో ఉండే తెలుగు టెక్స్ట్ – వార్తాపత్రిక వ్యాసమైనా, గూటెంబర్గ్ లాంటి వెబ్సైటులలో ఉండే తెలుగు పుస్తకాలైనా, ఇలాంటివేవో తీసుకుని ఓ నాలుగు పేజీలు అనువాదం ప్రయత్నించండి. నాలుగు పేజీలా? అనకూడదు మరి. ఆ మాత్రం లేని కథలు చాలా తక్కువ. ఇది చేసి ఒకసారి మనకి మనం చదువుకుంటే, వీలైతే ఏ ఉదారహృదయులైన మిత్రులకో ఇచ్చి చదివిస్తే (ఔదార్యం ముఖ్యం), వచ్చే వ్యాఖ్యలను బట్టి తరవాత మనం ఇప్పుడు అనువాదం లోకి దిగొచ్చా? కొన్నాళ్ళాగి మళ్ళీ ప్రయత్నిద్దామా? అన్న అవగాహన వస్తుందని నా అభిప్రాయం.

• సరే, ఇది మనం చేయొచ్చూ, ట్రై చేద్దాం అనుకున్నాక ఏదో ఓ కథ ఎంచుకుంటాం కదా… అదే ఎందుకు? దాన్ని అనువాదం చేయడం వల్ల ఎవరికి లాభం? ఆంగ్ల పాఠకులకి ఏదన్నా కొత్తగా ఉంటుందా ఆ కథల్లో తరుచుగా ఆంగ్లంలో చదివే వాటితో పోలిస్తే? ఇలాంటివి కొంచెం ఆలోచిస్తే మంచిది. “మా పిల్లల నాటికి తెలుగు చదవడం రాదు. అందువల్ల ఈ కథ నాకిష్టం కనుక ఆంగ్లంలోకి చేస్తాను” – అన్నది కూడా ఇక్కడ మంచి సమాధానమే. నా ప్రపంచం చిన్నది, జ్ఞానం అంతకంటే పరిమితమైనది. అందువల్ల ఇంటెలెక్చువల్ అనాలసిస్ కంటే ఇలాంటి సమాధానాలే ఉంటాయి నావి కూడా.

• మొత్తానికి ఏదైనా సరే, ఫలానా కథ అనువాదం చేయాల్సిందే అనుకున్నాక అక్షరం మొదలుపెట్టే ముందు చేయాల్సినది –అనుమతి తీసుకోవడం. రచయిత ఉంటే వారిని వెదుక్కుని సంప్రదిస్తే హక్కులు వారివా, పబ్లిషర్ అనుమతి కూడా కావాలా? వంటివి చెబుతారు. లేకపోతే వాళ్ళ వారసులని వెదకొచ్చు. కాపీరైట్ చట్టం ప్రకారం రచయిత చనిపోయిన 60 ఏళ్ళకి రచన పై ఎవరికీ కాపీరైట్ ఉండదంట – ఇది అలాంటి రచనైతే సమస్యే లేదు. ఇవేం లేకపోతే మరి ఆ రచన మీకెంత నచ్చినా, అది ఆంగ్లంలోకి రావడం ఎంత అవసరం అనుకున్నా, దాన్ని అనువాదం చేయకపోతే అందరికీ మంచిది. ఆంగ్ల పత్రికలు కూడా రైట్స్ సమస్యలు ఉంటే వేసుకోరెలాగో.

• అనువాదం అంటూ మొదటి డ్రాఫ్టు అయ్యాక ఒకటికి పదిసార్లు చదువ్కుని, స్పెల్/గ్రామర్ చెకర్ల ద్వారా చూస్కుని, ఆ తర్వాత ఆంగ్లం లో సాహిత్యం బాగా చదివే తెల్సిన వాళ్ళని కూడా కొంతమందిని రివ్యూ చేసి సలహాలు చెప్పమని అడగడం నా దృష్టిలో తప్పనిసరి. వీలైతే అస్సలు తెలుగు చదవని సాహిత్యాభిమానులైన మిత్రులుంటే వారినడగండి. నేనైతే ఒకోసారి మా ఆఫీసులోని తెల్లజాతీయులని కూడా అడుగుతా సిగ్గుపడకుండా. మరీ హార్ష్ క్రిటిక్స్ ని అడగొద్దు. వీళ్ళకి హార్ష్ నెస్ మీద ఉన్న ఆసక్తి అసలు ఉపయోగకరంగా, ప్రోత్సాహకరంగా చెబుతున్నామా? అన్న దానిమీద ఉండదు. ఇందువల్ల మనలో ఒక సెల్ఫ్ డౌట్ మొదలవుతుంది. సహృదయులు కొందరైనా ఉండాలి రివ్యువర్లలో. కనీసం బాగా అనుభవం వచ్చేసి పండిపోయాం అనుకునేంత వరకైనా ఇది ప్రతి కథకీ చేయాలి అని నా అభిప్రాయం. ప్రతొక్కరు ఇచ్చిన ప్రతి సూచన పాటించి తీరాలనేం లేదు కానీ పర్సనల్ గా తీసుకోకుండా ఆలోచించి నిర్ణయం తీసుకోవాలి. ఎలాంటి అనువాద సమస్యలు ఉంటాయి, వాటిని ఎలా అధిగమించాలి అన్నది నేను కొన్ని వ్యాసాలు చదివి కొంచెం అవగాహన పెంచుకున్నాను. వీటి గురించి వీలువెంబడి రాస్తాను. తూలిక.నెట్ వెబ్సైట్ లో ఇచ్చిన గైడ్ లైన్స్ మంచి స్టార్టింగ్ పాయింట్. చివర్లో మూల రచయితకి లేదా ఎవరికి రైట్స్ ఉంటే వాళ్ళకి ఒకసారి పంపి, వాళ్ళ అభిప్రాయం కూడా తీసుకోవడం కూడా నా దృష్టిలో బెస్ట్ ప్రాక్టీసే. మనం ఏం చేసినా అది వాళ్ళ కథే కనుక ఇది అసలు తప్పనిసరి నా దృష్టిలో. వాళ్ళకి అనువాదం నచ్చకపోతే మనం పత్రికలకి ఎలా పంపుతాం? అన్నది నా ఆలోచన ఈ విషయమై.

• ఇదంతా అయ్యాక అప్పుడు ఇంక ఎక్కడికి పంపాలి? అన్న విషయం ఆలోచించొచ్చు. నేను పోయిన సంవత్సరం మొదటి అనువాదం చేసినపుడు ఇది చాలా రోజులు వెదుక్కున్నాను. “హిమాలయన్ రైటింగ్ రిట్రీట్” వారిదొకటీ, “బాంబే రివ్యూ” వారిదొకటీ రెండు వెబ్ పత్రికల జాబితాలు కనబడ్డాయి. తరవాత గూగుల్ సర్చిలో “సబ్మిట్ ట్రాన్స్లేషన్” , “లిటరీ ట్రాన్స్లేషన్” ఇలా కొన్ని పదబంధాలు కొడుతూ మరికొన్ని అంతర్జాతీయ పత్రికల గురించి తెలుసుకున్నాను. చాలా వెబ్ పత్రికలు సబ్మిటబుల్ అన్న వెబ్సైటు వాడతాయి మన అనువాదాలు స్వీకరించడానికి. అందులో “డిస్కవర్” అన్న లంకె లో “ట్రాన్స్లేషన్” అని వెదికితే డెడ్లైన్ లని బట్టి అనువాదాలు స్వీకరిస్తున్న వెబ్ పత్రికలు కూడా కనిపిస్తాయి. ఇలాంటివి కొన్ని పోగేసి, లంకెలు పనిచేస్తూంటే వాటివి ఓ రెండు మూడు సంచికలు తిరగేసి, ఇలాంటి కథలు వేసుకునే అవకాశం ఉందా? అని ప్రశ్నించుకుని, పంపడమే. ఇక్కడ కొన్ని విషయాలు గమనించాలి, వాళ్ళ సూచనలు క్షుణ్ణంగా చదవాలి. “మీర్రాయండి, మేము స్పందించకపోతే నిరాశ పడకండి” అనేవాళ్ళకి పంపకండి. “మీర్రాయండి, నెలరోజుల్లో స్పందిస్తాము”. “మీర్రాయండి, కానీ మాకు వచ్చే వాల్యూం వల్ల ఆర్నెల్ల దాకా పట్టొచ్చు”, ఇలా ఏదో ఒకటి చెప్పిన చోట్లనే సబ్మిట్ చేయడం ఉత్తమం. వీళ్ళైతే మనం ఆ పీరియడ్ అయ్యాక వాకబు చేస్తే కనీస మర్యాదగా స్పందిస్తారు ఏమైందని.

• తర్వాతేమవుతుంది: తెలుగు పత్రికల్లో ఎడిటోరియల్ ఫీడ్బ్యాక్ అన్నది అంతగా లేదనిపిస్తుంది నాకు. దీని వల్ల నిర్ణయాలు తొందరగా వచ్చేస్తాయి. ఆంగ్ల పత్రికలు నెల నుండీ ఆర్నెల్ల దాకా… కొన్ని ఇంకా ఎక్కువ కూడా చేస్తారంట… ఎంత సమయమైనా తీసుకోవచ్చు. అయితే, ఇప్పటిదాకా నేను పంపిన వారందరూ వివరంగా సలహాలు, సూచనలు ఇచ్చారు. నాకేదైనా ఒక సూచన నచ్చలేదన్నా మర్యాదగా (నిజానికి దయతో) ఒప్పుకున్నారు. రిజెక్ట్ ఒకసారే ఎదురైంది ఇప్పటిదాక. అపుడు కూడా కొంత వివరంగా రాశారు ఎందుకు వాళ్ళకి కుదరదో. ఇవన్నీ అయ్యాక మన అనువాదం బైటి ప్రపంచానికి తెలుస్తుంది. తెలుగు కథని ఇతరులు చదువుతారు. రిజక్షన్ బాధాకరం. ఏదో మనమీద నేరం మోపినట్లు అనిపిస్తుంది. కానీ మన జీవితానుభవాల్లో అది తొలి రిజక్షన్ కాదు. ఆఖరుదీ కాదు. ప్రయత్నిస్తూ ఉంటే మన అనువాదమూ మెరుగుపడుతుంది, అలాగే, కథకి సెట్టయ్యే పత్రికా దొరుకుతుంది అనుకుని ముందుకు సాగడం ఉత్తమం..కుదిరితే. అక్కడికి పెట్టే బేడా సర్దేసి ఆపేసినా ప్రపంచం ఆగదు, మన జీవితం ఆగదనుకోండి, అది వేరే విషయం. ఇప్పటిదాకా నాకు నిర్ణయం రావడానికి పట్టిన అతి ఎక్కువ సమయం నాలుగు నెలలు. తక్కువ సమయం రెండ్రోజులు. ఒకరు అంగీకారం వారం రోజుల్లో తెలిపినా, ఎడిటోరియల్ ఫీడ్బ్యాక్ రావడానికి ఆర్నెల్లు పట్టింది. ఏడాదవుతున్నా ఇంకా కథ వెబ్సైటులో రాలేదు. అట్లుంటది ఆంగ్ల పత్రికలతోనీ. ఇలాంటి అన్నింటికీ సిద్ధపడాలి తెలుగు కథ జాతీయ స్థాయిలో, అంతర్జాతీయ స్థాయిలో పాఠకులని చేరాలన్న కోరిక ఉంటే.

• పారితోషికం: ఇచ్చే వాళ్ళున్నారు. తక్కువ. అది తప్పనిసరి అంటే మాత్రం నిరాశ పడ్డానికి సిద్ధంగా ఉండండి.

పత్రికలకి రికమెండేషన్: నేను పంపిన పత్రికల్లో నాకు వీళ్ళకి మళ్ళీ పంపొచ్చు, మర్యాదగా ఉంటారనిపించినవి: అవుటాఫ్ ప్రింట్, కితాబ్, సారంగ (English section), తూలిక.నెట్, ఎక్స్చేంజెస్ (University of Iowa, USA). ఇంకా రివ్యూలో ఉన్న పత్రికలని ప్రస్తావించడం లేదు – వాళ్ళతో ఇంకా అనుభవం తెలియదు కనుక. ది బీకాన్, ఇండియన్ రివ్యూ – దయచేసి వీటికి పంపకండి. కనీసం వచ్చిందన్న అక్నాలెడ్జిమెంటు రాదు, అలాగని మనం అడిగితే రెండు నెలలైనా స్పందన ఉండదు. నేను చివరికీ ఇద్దరి విషయంలోనూ “బాబూ ఈ అనువాదం వెనక్కి తీసుకుని ఇంకో చోటికి పంపుకుంటాను..మీరు వచ్చే కల్పాంతరంలో అయినా ఇస్తారో లేదో తెలియని స్పందన కోసం నేను కాచుక్కూర్చోలేను” అని ఈమెయిలు పెట్టేశాను. అనుకున్నట్లే దానిక్కూడా స్పందన లేదు. అలాంటి పత్రికలకి మాత్రం పంపకండి – అనువాదం చేసిన పర్పస్ నెరవేరదు. అన్నట్లు ఈ రెండు వెబ్సైట్ల వాళ్ళు ఈ వ్యాసం చదువుతున్న వాళ్ళకి పరిచయం ఉంటే అసహ్యంగా పితూరీలు చెప్పకండి పొయ్యి. వాళ్ళ పద్ధతులు మార్చాలనడం నా ఉద్దేశ్యం కాదు. కొత్తగా అనువాదం చేస్తున్న వాళ్ళు నిరాశచెందకుండా సలహా ఇస్తున్నానంతే. వాళ్ళేం చేసుకుంటే నాకెండుకు చెప్పండి?

చివరగా: నా ఉద్దేశ్యంలో అనువాదం అన్నది ప్రత్యేకమైన కళే కానీ అభ్యాసంతో మెరుగు చేసుకోవచ్చు. అయితే, ఎడిటర్లు, రివ్యూవర్ల సూచనలు కొంచెం దగ్గరగా గమనించడం తప్ప నేను అంత శ్రద్ధ పెట్టడం లేదు ఆ విషయంలో. ఎవరి ఆసక్తి, ఓపిక, సమయాన్ని బట్టి వారు కావాలసినంత కృషి చేయొచ్చు. ఉదాహరణ: ఇతర అనువాదకుల వ్యాసాలు/పాఠాలు ఫాలో అవ్వడం, అనువాదం పై వచ్చిన పుస్తకాలు చదవడం, అనువాదాల పైన కోర్సులు చేయడం, డిగ్రీలు/సర్టిఫికేట్లు పొందడం వంటివి.

ఇకపోతే, పై వ్యాసంలో జెన్నీ భట్ అన్నట్లు, అనువాదం మొదలుపెట్టాక తెలుగు కథలు ఎప్పుడూ లేనంతగా చదవడం మొదలుపెట్టాను. నేను అనువాదం చేయడానికే కాదు. అసలు మన కథలు ఏమిటి? ఎలాంటివి? వీటిల్లో ప్రత్యేకత ఏమిటి? మనం చదివే ఆంగ్ల సాహిత్యం, ఇతర భాషల్లోంచి అనువాదమయ్యే సాహిత్యం – వీటితో పోలిస్తే తెలుగు కథలు ఎలా ఉన్నాయి? ఇలాంటివి అర్థం చేసుకోవడానికి చదవడం మొదలుపెట్టాను. సైడ్ ఎఫెక్టు లాగా ఒకటీ అరా నాకు అంతకుముందు తెలియని రచయితల కథలు కూడా దీని వల్ల నచ్చి అనువాదం చేయడం గురించి ఆలోచిస్తున్నాను.

ఈ టాపిక్ ఒక సుదీర్ఘ సుత్తిలా ఉంది… కనుక అడపాదడపా ఇంకొన్ని పోస్టులు పెడతాను ఏమో. మరి ఇంతలావు వ్యాసం రాశాను కనుక ఎవరైనా ఇక్కడిదాకా చదివితే ఆ ముక్క నాకు వ్యాఖ్య వదిలి పోండి 🙂