గజేంద్ర మోక్షము – చదివితిన్!

చాగంటి కోటేశ్వరరావు గారి సైటు గురించి పరిచయమై, దాన్ని బ్రౌజ్ చేస్తూంటే ‘గజేంద్ర మోక్షం’ పద్యాలు కనబడ్డాయి. (పోతన భాగవతంలోవి). పదమూడే ఉన్నాయి అన్న కారణం వల్లనూ, పక్కనే తాత్పర్యం‌(అసలది తాత్పర్యం అనడం కంటే, చాగంటి వారి భావం అనడం‌నయమేమో) కనబడ్డంతో కాస్త సాహసించి చదివాను. పఠనానుభవం, రవ్వంత నిప్పురవ్వల లాంటి తారాజువ్వల్లాంటి కంప్లైంట్లు కలిస్తే ఈ టపా….

నీరాట వనాటములకు
బోరాటం బెట్లుగల్గెఁ పురుషోత్తముచే
నారాట మెట్లు మానెను?
ఘోరాటవిలోని భద్ర కుంజరమునకున్?

-నీరాటము, వనాటము, పోరాటము, ఆరాటము, ఘోరాటవి : బాగుంది ప్రాస 🙂
ఇంతకీ, భద్రకుంజరముకున్ :అంటే ఏమిటి? కుంజరము అంటే ఏనుగు కదా.భద్ర అంటే కూడా ఆంధ్ర భారతిలో చూసిన రకరకాల అర్థాల్లో, ఏనుగు ఒకటి… మొసలి ఏదీ మరి??

కలడందురు దీనుల యెడ
కలడందురు పరమయోగి గణములపాలం,
గలడందు రన్ని దిశలను,
గలడు గలం డనెడివాడు గలడో? లేడో?

– భక్తులు వేస్కునే ప్రశ్నే ఏమో కానీ, అందరికీ వర్తిస్తుంది కనుక, నాకు బా నచ్చింది. భక్తప్రహ్లాద గుర్తు వచ్చిందెందుకో!!

ఎవ్వనిచే జనించు జగ మెవ్వనిలోపల నుండు లీనమై,
యెవ్వనియందు డిందు, బరమేశ్వరుఁడెవ్వఁడు, మూలకారణం
బెవ్వఁ, డనాది మధ్యలయుఁ డెవ్వఁడు, సర్వము దానయైన వాఁ
డెవ్వఁడు, వాని నాత్మభవు, నీశ్వరు,నే శరణంబు వేఁడెదన్.

-ఓహో, ఇది గజేంద్ర మోక్షము పద్యమన్నమాట. బాగా చిన్నప్పుడు మా నాన్న నేర్పిన పద్యం ఇది. ఇటీవలే, మరొకరు దీన్ని అందంగా చదివి వినిపించారు కూడానూ.

ఒకపరి జగముల వెలి నిడి,
యొకపరి లోపలికిఁ గొనుచు, నుభయముఁ దానై
సకలార్థ సాక్షియగు న
య్యకలంకుని, నాత్మమూలు, నర్థింతు మదిన్.
-నయ్యకలంకుని ఏమిటో? అని కాసేపు బుర్ర బద్దలుకొట్టుకుని – ‘ఆ అకలంకుని’ అన్న మాట అని అర్థం చేస్కునే సరికి రెణ్ణిమిషాలు పట్టింది. అసలు మొదట్నుంచీ , బోరాటం, నారాటం,గలడు గలండు, డెవ్వడు… ఇలా ఇలా చదివి మహా చిరాకొస్తూ ఉండింది. అలాంటివి చూస్తూంటేనే పఠాభి గుర్తొస్తాడు నాకు. 🙂 చంధస్సుల వల్లో చిక్కిన తెలుగు భాష, అర్థం కాని సౌమ్య ఘోష – అన్న టైటిల్ నా ముందు స్క్రీను మీద, ప్రణవ్ మిస్ట్రీ సిక్స్త్ సెంస్ సాయంతో సాక్షాత్కరించింది 🙂

లోకంబులు లోకేశులు
లోకస్థులుఁ దెగినఁ తుది నలోకం బగు పెం
జీకఁటి కవ్వల నెవ్వఁడు –
నేకాకృతి వెలుఁగు నతని నే సేవింతున్.

-లోకంబులు, లోకేశులు, లోకస్థులు : :)‌బాగుంది. ‘నేకాకృతి’ :)) కాంటెక్స్ట్ చూస్కోకుండా నేకాకృతి అని చదవగానే నవ్వాగట్లేదు ఎందుకో!!

నర్తకునిభంగిఁ బెక్కగు –
మూర్తులతో నెవ్వఁడాడు, మునులున్ దివిజుల్
కీర్తింప నేర, రెవ్వని –
వర్తన మొరు లెఱుఁగ రట్టి వాని నుతింతున్.

-‘నెవ్వఁడాడు’ అంటే , ‘ఎవరు ఆడునో’ అన్న అర్థం లాగుంది కానీ, మొదటిసారి చదివినప్పుడు – ‘ఎవడాడు?’ అని అరిచినట్లు అనిపించి, కాస్త ఉలిక్కిపడ్డా.

విశ్వకరు, విశ్వదూరుని
విశ్వాత్మకు, విశ్వవేద్యు, విశ్వు, నవిశ్వున్
శాశ్వతు, నజు, బ్రహ్మ ప్రభు
నీశ్వరునిం బరమపురుషు నే భజియింతున్.
-విశ్వకరు, విశ్వదూరుని, విశ్వాత్మకు, విశ్వవేద్యు, విశ్వు, నవిశ్వున్ : ఈ పదాల కూర్పు మళ్ళీ‌నాకు తెగనచ్చింది. పక్కనే ఉన్న తాత్పర్యాన్ని బట్టి భావం అర్థమైంది కానీ, ‘విశ్వదూరుడు’ అంటే అర్థం ఏమిటో తెలీలేదు.
విశ్వవేద్యుడు‌: విశ్వమంతా తెలిసిన వాడు అన్నట్లా? ఏదేమైనా, భలే ఉన్నాయ్ ఆ రెండు లైంలు మాత్రం.

ఓకమలాప్త! యో వరద! యో ప్రతిపక్ష విపక్ష విదూర! కు
య్యో! కవి యోగి వంద్య! సుగుణోత్తమ! యో శరణాగతామరా
నోకహ! యో మునీశ్వర మనోహర! యో విపుల ప్రభావ! రా
వే! కరణింపవే! తలఁపవే! శరణార్థిని నన్నుఁ గావవే!

-హమ్మయ్య, ఒక్కసారికి మొదటి చూపులోనే సారాంశం అర్థమైపోయింది.

అలవైకుంఠపురంబులో నగరిలో నామూల సౌధంబు దా
పల మందార వనాంతరామృత సరః ప్రాతేందు కాంతోపలో
త్పల పర్యంక రమావినోది యగు నాపన్న ప్రసన్నుండు వి
హ్వల నాగేంద్రము “పాహి! పాహి” యన గుయ్యాలించి సంరంభియై”
-ఇక్కడ్నుంచి మిగితా పద్యాల అర్థాలు నేను ఇదివరలో విన్నాను. పద్యం చదవకపోయినా. ‘విహ్వల నాగేంద్రము…’ అని చదువుతున్నప్పుడు, మధ్యన నాగేంద్రమెక్కడిది? కింద ఏనుగు ప్రార్థిస్తూ ఉంటే నాగేంద్రము అంటే ఆదిశేషుడు అనుకుంటే, ఆయనెందుకు పాహి పాహి అంటాడూ? అని సందేహం కలిగింది. ఆపై, మాలతిగారు నాగేంద్రం అంటే ఏనుగు అన్న అర్థం ఉందని చెప్పారు. బాగుంది 🙂 నాగేంద్రమే పాము, నాగేంద్రమే ఏనుగు … హీహీ…

లా వొక్కింతయు లేదు, ధైర్యము విలోలంబయ్యె బ్రాణంబులున్
ఠావుల్ దప్పెను, మూర్చ్హ వచ్చె, దనువున్ డస్సెన్ శ్రమంబయ్యెడిన్
“నీవే తప్ప యితః పరంబెరుగ, మన్నింపందగున్ దీనునిన్
రావే యీశ్వరా! కావవే వరద! సంరక్షింపు భద్రాత్మకా!”
– ‘భద్రాత్మకా’ మళ్ళీ భద్ర! ఈ భద్రం తో జర్రంత భద్రంగా ఉండాలి. రకరకాల అర్థాలు కనబడుతున్నాయ్ ఆంధ్రభారతిలో!!

సిరికిం జెప్పడు శంఖ చక్రయుగముం జేదోయి సంధింప డే
పరివారంబు జీర డభ్రగపతిం బన్నింప డాకర్ణి కాం
తర ధమ్మిల్లము జక్కనొత్తడు వివాదప్రోధ్ధత శ్రీకుచో
పరి చేలాంచలమైన వీడడు గజ ప్రాణావనోత్సాహియై
-కాస్త భాష నన్ను భయపెట్టేసింది … సిరికిం జెప్పడు…. అన్న భాగం మాత్రం చాలా ఫేమస్ కనుక, పద్యం అర్థమైపోతుందిలే, అనుకున్నా. అక్కడే దెబ్బతిన్నా 🙂

తనవెంటన్ సిరి, లచ్చి వెంట నవరోధవ్రాతమున్, దాని వె
న్కను బక్షీంద్రుడు, వానిపొంతను ధనుః కౌమోదకీ శంఖ చ
క్రనికాయంబును, నారదుండు, ధ్వజనీకాంతుడు దావచ్చి రొ
య్యన వైకుంఠపురమునంగలుగు వా రాబాలగోపాలమున్
-దృశ్యం మొత్తం‌కళ్ళ ముందు కదలాడుతోంది. మన పౌరాణిక సినిమాల పుణ్యమా అని, దేవతలు అనగానే, మన నటులు గుర్తొచ్చేస్తారుగా. ‘బక్షీంద్రుడు’ అన్నప్పుడు మాత్రం ఆనంద్ బక్షీ గుర్తు వచ్చాడు 🙂

తన వేంశేయు పదంబు బేర్కొనడనాధ స్త్రీ జనాలాపముల్
వినెనో, మ్రుచ్చులు మ్రుచ్చిలించిరొ, బొలువ వేద ప్రపంచంబులన్
దనుజానీకము దేవతానగరిపై దండెత్తెనో, భక్తులం
గని చక్రాయుధుడేడి చూపుడని ధిక్కారించిరో దుర్జనుల్.
-లక్ష్మీదేవి ఆలోచనలట. ఇది కూడా సులభంగా అర్థమయ్యేలా ఉంది. మొత్తానికి, నా బోటి వాళ్ళు కూడా, తాత్పర్యం ఒకటి పక్కన ఉంచుకుంటే, భాగవతం చదివి, ప్రతి పదార్థం తెలుసుకోడానికి ప్రయత్నించవచ్చని అర్థమైంది ఇవాళ.

అన్నట్లు, ఈ పద్యాలు, తాత్పర్యాలు ఇక్కడ చూశాను. ఇంత ఓపిగ్గా ఇదంతా చేస్తున్నందుకు సైటు అడ్మిన్ వారికి ధన్యవాదాలు!! పద్యాలు అక్కణ్ణుంచి కట్ పేస్టు చేశాను.

అంతా అయ్యాక, కాస్త స్వంత పైత్యం. ఇవ్వాళ ఈ పద్యాల గురించి చెబుతూ, ఆ నారాటాలు, నెవ్వండు లూ విసుగు పుట్టిస్తే, ఇలా చెప్పాను నా ఫ్రెండుతో:

నారాటమనగా నారాటము…
అదే, ఆరాటము.
నన్నేమనకండి, నా మెదడో మరకాటము.
నా రాశి కాదు కరకాటకము.
అయిననూ, ఉండేది మాత్రం కర్ణాటకము.
అనేసి,
ఇదంతయూ లావొక్కింతయూ లేని జగన్నాటకము
విధి లీలలు ఒక్కోమారు కర్కోటకము

– అని కూడా అనేసి, భయమేసి, ఆపేసి, ఈసంగతెవర్కీ చెప్పకని అడిగేసి, అయిననూ,నేనే ఇప్పుడు చెప్పేసి… షూ వేసి, వెరసి …. అదండీ‌కథ!!