Tommy Douglas (20 October 1904 – 24 February 1986)

టామీ‌ డగ్లస్ గురించి నేను మొదటిసారి విన్నది గత ఏడాది The Promise of Canada అన్న పుస్తకంలో. కెనడాలో పబ్లిక్ హెల్త్ కేర్ పద్ధతికి నాంది పలికిన నాయకుడు ఆయనే అని అప్పుడే తెలిసింది. తరువాత అది కాక ఈ దేశంలోని ఇతరత్రా ప్రజా సంక్షేమ కార్యక్రమాలకి కూడా అతను కెనడాలోని ఒక రాష్ట్రంలో మొదలుపెట్టిన పథకాలు స్పూర్తినిచ్చాయని చదివాను. ౨౦౦౪ లో కెనడాలో జరిగిన ఓ టీవీ ప్రోగ్రాంలో ప్రజలు ఈయనని గ్రేటెస్ట్ కెనెడియన్ గా కూడా ఎంపిక చేశారు. ఇవన్నీ తెలిశాక ఈయన మీద నాకొక గౌరవం ఏర్పడ్డది.

సాధారణంగా నాకు ప్రజల సంరక్షణ ప్రభుత్వం బాధ్యత అని ఆలోచించే విధానం మీద కొంచెం గౌరవం ఉంది. ప్రజలు కట్టే పన్నులలో కొంతభాగం వారికి అందరికీ ఉచిత వైద్యం అందించడానికి వాడతారంటే అది మంచి విషయం అనే అనుకుంటాను. నేను జర్మనీలో ఉన్నపుడు ఇలాగే పబ్లిక్ హెల్త్ ఖర్చులకి నెలజీతంలో చాలా (అప్పటికి నాకు చాలా అనే అనిపించేది) పోయేది. నేను మొత్తం ఐదేళ్ళలో కనీసం మందుల షాపుకు కూడా పోలేదు. నాలా ఉన్న మరొక స్నేహితుడితో ఈ విషయమై ఒకట్రెండు సార్లు చర్చ జరిగింది – అలా మనమెందుకు ధారపోయాలి ఎవరో జబ్బులకి? అని అతనూ… ప్రజలు కట్టే పన్నులకి వ్యక్తిగత లెక్కలేమిటని నేనూ. అక్కడ నుంచి యూఎస్ వెళ్ళాక ఒకసారి సైకిల్ లో పోతూ ఉండగా కిందపడి తలకి దెబ్బ తగిలింది. స్పృహ తప్పడంతో అప్పుడు హాస్పిటల్ కి తీసుకెళ్ళారు. మొత్తం ఆరోజు అక్కడ నేను కట్టింది పది డాలర్లు. ఎందుకంటే మిగితాది ఆఫీసు ఇన్సూరంసులో వెళ్ళిపోయింది. ఆరోజు మొదటిసారి అనిపించింది అంటే ఉద్యోగం ఉంటేనే వైద్యసేవలని ఉపయోగించుకోగలమా? అని. అయితే, సాధారణంగా (నా అదృష్టం కొద్దీ) ఏ ఆర్నెల్లకో ఏడాదికో తప్ప కనీసం మామూలు డాక్టర్ దగ్గరికైనా నేను వెళ్ళను కనుక, ఈ విషయం పెద్దగా ఆలోచించలేదు.

ఈ ఏడాదిలో ఒకరోజు – నాకు ఏడో నెలలో పాప పుట్టింది. ఆరోజు నేను ఎమర్జెంసీ ఆంబులెంసులో వచ్చాను హాస్పిటల్ కి ఉన్నట్లుండి నొప్పులు రావడంతో‌. తరువాత మా పాపని ఉంచిన హాస్పిటల్ సూపర్ స్పెషాలిటీ వంటిది. ఆ వాతావరణం, ఆ ట్రీట్మెంటు పద్ధతులు, అంతా అదొక స్థాయిలో ఉన్నట్లు అనిపించాయి. అంతా బానే ఉంది కానీ ఇదంతా మనం పెట్టుకోగలమా? అని నాకు అనుమానం, భయం. అప్పటికి పబ్లిక్ హెల్త్ కేర్ సిస్టం అని తెలిసినా కూడా ఎంతైనా ఇలా ఇన్నాళ్ళు ఇంత లెవెల్ సౌకర్యాలున్న చోట ఉంటే ఎంతో కొంత కట్టుకోవాలి కదా? అని నా అనుమానం. ఆల్రెడీ నా డిస్చార్జి దగ్గర నర్సుని అడిగా ఎవ్వరూ నా క్రెడిట్ కార్డు వివరాలైనా అడగలేదేంటి? అని (ఆవిడ పెద్దగా నవ్వింది కానీ ఆంబులెంసు బిల్లు పోస్టులో వస్తుందేమో అని నేను రెండు నెలలు చూశా). పాప హాస్పిటల్లో కూడా అంతే. ఎక్కడా ఎవరూ డబ్బు కట్టాలి అని చెప్పలేదు. మేమూ కట్టలేదు. రెండు నెలలు ఇలాగే సాగింది. ఇదే సమయంలో ఇలాగే ప్రీమెచ్యూర్ బేబీ ట్రీట్మెంట్ అని రెండు go fund me campaigns చూశాను – ఒకటి యూఎస్ లో, ఒకటి ఇండియాలో. వాళ్ళు ఫండ్ అడుగుతున్న మొత్తం చూసి గుండె ఆగినంత పనైంది. ఈ లెక్కన ఇలాంటి ఒక పెద్ద ఆరోగ్య సమస్య వస్తే చాలు ఓ కుటుంబం దివాళా ఎత్తడానికి అనిపించింది. మంచి హాస్పిటల్లో గొప్ప ట్రీట్మెంట్ అయ్యాక కూడా మాకేం బిల్లు రాకపోయేసరికి ఆశ్చర్యం, డగ్లస్ తాత మీద భక్తిభావం ఒకేసారి కలిగాయి నాకు. ఈ విధమైన పబ్లిక్ హెల్త్ కేర్ సిస్టం ఎందుకు అవసరమో, ఎంత అవసరమో అప్పుడు అర్థమైంది.

దాదాపు అరవై ఏళ్ళ నాడు డగ్లస్ ప్రతిపాదించి, పట్టుబట్టి, అనేక వ్యతిరేకతలని (ముఖ్యంగా డాక్టర్ల నుండి వచ్చిన వ్యతిరేకతని కూడా) తట్టుకుని, ఈ universal health care అన్న ఆదర్శాన్ని స్థాపించడాన్ని తన ప్రధాన లక్ష్యంగా ఎన్నుకున్నాడు. చివరికి అతని తరువాతి ప్రీమియర్ (ముఖ్యమంత్రి లాగా) Saskatchewan రాష్ట్రంలో ప్రభుత్వం వారి ఆధ్వర్యంలో నడిచే హెల్త్ కేర్ పద్ధతిని మొదలుపెట్టారు. డగ్లస్ చిన్నతనంలో అతని కాలుకి ఏదో ప్రమాదం జరిగి కాలు తీసేసే పరిస్థితి ఏర్పడింది. వాళ్ళ తల్లిదండ్రుల దగ్గరా అంత డబ్బుల్లేవు. ఈ సమయంలో ఓ డాక్టరు ఈ ట్రీట్మెంటు ఉచితంగా చేస్తా కానీ మా క్లాసు విద్యార్థులకి చూపించడానికి వాడుకుంటా, మీరు ఒప్పుకోవాలి అని అడిగాడంట. ఆ విధంగా డగ్లస్ కాళ్ళు నిలబడ్డాయి. ఈ అనుభవం అతను ప్రజారోగ్యం ప్రభుత్వం బాధ్యతగా ఉండాలి కానీ ఎవరి దగ్గర డబ్బులెక్కువున్నాయి అన్న దానిమీద ఆధారపడకూడదు అనుకునేలా చేసిందని అంటారు. ఇంతకీ ఆ ఒక్క రాష్ట్రంలో ఆయన మొదలుపెట్టిన పద్ధతి తరువాత వేరే పార్టీ వాళ్ళు జాతీయ స్థాయికి తెచ్చి, కెనడాలో ఆ పద్ధతి స్థిరపడింది. ఎంతగా అంటే ఏ పార్టి అయినా దాన్ని తీసేయాలంటే ఇంక వాళ్ళకి ఓట్లు పడవు అనుకునేంతగా. అంటే ఈయనొక్కడే చేశాడు, మిగితా ఎవ్వరు చేయలేదని కాదు కానీ, ఈయన్నే ‘father of medicare’ గా తల్చుకుంటారు కెనడాలో.

పోస్టు మొదట్లో ప్రస్తావించిన పుస్తకంలో ఈయన గురించి రాసిన క్రింది వాక్యాలు నన్ను బాగా ఆకట్టుకున్నాయి.

అప్పట్నుంచే ఆయనంటే ఉన్న ఓ గౌరవం ఈ‌ఏడు హాస్పిటల్ అనుభవాల దెబ్బకి భక్తిగా మారిపోయింది. మాకు కృతజ్ఞతాభావం ఎక్కువైపోయి ఆయన పోస్టర్ ఒకటి (పోస్టు మొదట్లో ఉన్న బొమ్మ) కూడా ఇంట్లో పెట్టుకున్నాము 🙂 నేను చేయగలిగిన వాలంటీర్ పనులు చేసి ఈ హెల్త్ కేర్ సిస్టంకి తిరిగి ఇచ్చుకోడం కూడా ప్రారంభించాను (గత పోస్టులో కొంత ప్రస్తావించాను). నా మట్టుకు నాకు డగ్లస్ ప్రాతఃస్మరణీయుడు అయిపోయాడు. అక్టోబర్ 20 ఆయన జయంతి. ఆ సందర్భంగా ఈ పోస్టు రాసి నా గోడు వెళ్ళబోసుకోడం, ఆయనకి నివాళి అర్పించడం రెండూ ఒక్క దెబ్బకి చేస్తున్నాను.

ఈయన గురించిన విమర్శలు నేను చదవలేదు. వ్యాసాలూ అవీ చదివినంత మట్టుకు – దేశానికి ప్రతి తరానికీ ఇలాంటి గొప్ప నాయకుడొక్కడు ఉండాలని అనిపించింది. డగ్లస్ గురించి కెనడా లో వివిధ సందర్భాల్లో వచ్చిన వార్తలు, రేడియో/టీవీ క్లిప్పింగ్స్ వంటివి కొన్ని ఇక్కడ చూడవచ్చు. ఏదో గంభీరంగా ఉంటాడు అనుకున్నా కానీ మంచి హాస్య చతురత ఉన్న మనిషి కూడానూ!

డగ్లస్ గారూ మీరు ఏ లోకాన ఉన్నా ఇక్కడ నాబోటి వాళ్ళ మనసులో ఉన్నంత గొప్పగా అక్కడా ఉండిపోండంతే.

 

శాస్త్రరంగం – మహిళలు – నా గోడు

గత రెండు రోజుల్లో ఇద్దరు మహిళలకి నోబెల్ బహుమతి రావడం, తరువాత వరుసగా సీబీసీ (కెనడా వారి బీబీసీ అనమాట) రేడియోలో పలు చర్చలు వినడం అయ్యాక ఏదో ఈ విషయమై నాకు తోచిన నాలుగు ముక్కలు రాసుకోవాలని ఈ టపా. వ్యక్తిగత అభిప్రాయాలు – జనాంతికంగా రాసినవి కావు. కొంచెం కడుపుమంటతో, కొంచెం అసహనంతో రాసినది – ఆపై మీ ఇష్టం. (నువ్వు అయ్యప్ప గుళ్ళోకి ఎంట్రీ గురించి రాయలేదే? అనీ, మీ ఊళ్ళో‌ ఒక చర్చి బయట సైన్ బోర్డు లో పాపం వాళ్ళు రంజాన్ శుభాకాంక్షలు తెలియజేయబోతే, సైన్ బోర్డ్ కంపెనీ వాళ్ళు ఇది మా మతానికి విరుద్ధం అని రాత్రికి రాత్రి బోర్డే ఎత్తేస్తే, చర్చి వాళ్ళు మానవ హక్కుల కేసు వేశారు.- దాని గురించి రాయలేదే? అని అడిగేవాళ్ళకి – మీకు పనీపాటా లేదా ఇలా అందరినీ అడుక్కోవడం తప్ప? అని నా ప్రశ్న).

విషయానికొస్తే, మొన్న భౌతిక శాస్త్రంలో నోబెల్ అందుకున్న ముగ్గురిలో ఒకరు కెనడాకు చెందిన (నేను ఉండే ఊరికి దగ్గర్లోనే ఉన్న వాటర్లూ విశ్వవిద్యాలయంలో పని చేస్తున్న) మహిళా ప్రొఫెసర్ డొనా స్ట్రిక్లాండ్ ఒకరు. ఆవిడ ఇక్కడే దగ్గర్లోనే ఉన్న మరొక విశ్వవిద్యాలయం – మెక్ మాస్టర్ లో చదివి, తరువాత అమెరికాలో పీహెచ్డీ చేసి, తరువాత కెనడాలో ప్రొఫెసర్ గా చేరారు. సరే, మామూలుగా ఇక్కడ విశ్వవిద్యాలయాల్లో అసిస్టెంట్ ప్రొఫెసర్ గా మొదలుపెట్టి, ఆరేడేళ్ళకి అసోసియేట్ అయ్యి, ఆపైన మరో ఐదారేళ్ళకి ఫుల్ ఫ్రొఫెసర్ అవుతారు. ప్రతి ప్రొమోషన్ కి ఒక తతంగం ఉంటుంది. పలు విధాలైన డాక్యుమెంట్లు, ఆ రంగంలోనే, ఈ వ్యక్తికి సంబంధంలేని (అంటే‌ కలిసి పనిచేయని) మేధావుల నుండి రికమెండేషన్ లెటర్లు, ఇలాంటివన్నీ సబ్మిట్ చేస్తే, ఒక ఆరేడు నెలల రివ్యూ ప్రాసెస్ ఉంటుంది – యూనివర్సిటీలో వివిధ స్థాయుల్లో ఈ మొత్తం ఫైలుని పరిశీలించి, ఈ మనిషి ప్రపంచ స్థాయిలో పరిశోధనలు అవీ చేసి, గ్రాంట్లు గట్రా సంపాదించి, యూనివర్సిటీ స్థాయిని పెంచేలా పని చేశారా లేదా అని బేరీజు వేసి, చివర్లో నిర్ణయం తీసుకుంటారు ప్రొమోషన్ ఇవ్వాలా వద్దా అని (అందువల్ల, ప్రొఫెసర్ ఉద్యోగం అంటే హాయి, పనేం‌ ఉండదు అనుకునేవాళ్ళు – మీరు నెక్స్టు మంచినీళ్ళు తాగుతారు కదా – ఆ గ్లాసులోకి దూకండి). నేను చెప్పింది అమెరికాలో జరిగే పద్ధతి. కెనడా లో కూడా ఇంచుమించు ఇంతే, నాకు తెల్సినంత వరకు.

విషయం ఏమిటంటే, డొనా స్ట్రిక్లండ్ గురించి చదువుతున్నప్పుడు నేను గమనించిన మొదటివిషయం – ఆవిడ అసోసియేట్ ప్రొఫెసర్ అని. దగ్గర దగ్గర అరవై ఏళ్ళావిడ. నోబెల్ ప్రైజు వచ్చిందంటే (నిజానికి వచ్చింది ఆవిడ ముప్పై ఏళ్ళ క్రితం పీహెచ్డీ విద్యార్థినిగా రాసిన మొదటి పరిశోధనాపత్రానికి!) ఎంతో గొప్ప పరిశోధనలు చేసి ఉండాలి ఇన్నేళ్ళ కెరీర్ లో. అలాంటిది ఆవిడకి ప్రొఫెసర్ పదవి ఇవ్వలేదా వాటర్లూ వాళ్ళు అని. వీర ఫెమినిస్టులు కొందరు వెంటనే ఇది వివక్ష, ఆడ ప్రొఫెసర్ అని ఆవిడకలా చేశారు, అని పోస్టుల మీద పోస్టులు రాశారు. కాసేపటికి ఆవిడని ఎవరో అడగనే అడిగారు ఇదే ప్రశ్న. ఆవిడ “నేను అసలు అప్లై చేయలేదు” అనేసింది. “ఎందుకు అప్లై చేయలేదు” అన్న విషయం మీద సోషల్ నెట్వర్క్ లో చాలా చర్చ నడించింది గాని, ఒక పాయింటు మట్టుకు నాకు “నిజమే” అనిపించింది. ప్రొమోషన్ కి మనం అప్ప్లై చేసుకుని ఆ డాక్యుమెంట్లు అవీ అరేంజ్ చేస్తేనే ఇస్తారన్నది కరెక్టే గాని, సాధారణంగా యూనివర్సిటీ లో చేరగానే ఎవరో ఒక మెంటర్ ని కుదురుస్తారు. వీళ్ళు కొంచెం సీనియర్ ప్రొఫెసర్లు. మనకి కొత్తగా నిలదొక్కుకుంటున్నప్పుడూ, ఇలా ప్రొమోషన్ కి అప్ప్లై చేస్తున్నప్పుడు, ఇతర వృత్తి కి సంబంధించిన సందేహాలేవన్నా ఎవరన్నా పెద్దలతో మాట్లాడాలి అనిపించినపుడూ – గోడు వెళ్ళబోసుకోడానికి, గైడెంసు పొందడానికి. ఇలా ఫుల్ ఫ్రొఫెసర్ కి అప్లై చేయమని సలహా ఇవ్వడం కూడా వాళ్ళ పనే అని నా అభిప్రాయం.

ఇక్కడొక పక్కదోవ కథ: ఇదివరలో నా క్లాసులో జరిగిన విషయం ఒకటి రాసినప్పుడు – ఇక్కడొక మహామేధావి – టీఏ ల మాటలు స్టూడెంట్లు పట్టించుకోరని పేలారు. నేను టీఏ ని నేను ఎక్కడా అనలేదు. ఆ మేధావి గారి డిడక్షన్ అనమాట. అప్పుడు నేను పీహెచ్డీ కి పని చేస్తున్నా, ఆ కోర్సుకి నేను అధికారిక అధ్యాపకురాలినే. జర్మనీలో అది సర్వసాధారణం – మాకు కోర్సులు గట్రా చేయాలని లేదు అమెరికాలోలా. కానీ, దాదాపు నాకు తెల్సిన అందరూ పాఠాలు చెప్పారు. మేధావిగారు తమ అజ్ఞానంలోనో, అహంకారంలోనో పేలారు. అది నేను అమ్మాయి కాకపోతే , మేధావి గారు అబ్బాయి కాకపోతే ఆలా పరిచయం లేని మనిషితో పేలేవారు కాదు అన్నది కూడా అప్పుడు అనిపించిన విషయం. అలాంటి మేధావులు ఈ పోస్టు చదువుతూంటే – మీ ఖర్మ కాలి, నేను అమెరికాలో ఒక యూనివర్సిటీలో అసిస్టెంట్ ప్రొఫెసర్ గా చేశాను కొన్నాళ్ళు. అందుకని పైన రాసినదంతా నాకు తెల్సిన విషయమే. “అబ్బ చా, నీకెవరు చెప్పారు?” అని మాన్ స్ప్లెయినింగ్ మొదలెట్టేముందు ఆ ముక్క బుర్రకి ఎక్కించుకొండి ముందు. నేను కొంతకాలం ప్రొఫెసర్ గిరి వెలగబెట్టా కనుక, ఒక మెంటర్ కాదు, ఇద్దరు ముగ్గురు మెంటర్లు (ఒకరిని యూనివర్సిటీ పెట్టింది, ఒకరిని నేను వెంటబడి పెట్టుకున్నా, ఒకరు నా మీద అభిమానంతో నా ప్రొఫెషనల్ బాగోగుల బాధ్యత తీసుకున్నారు – ఇలా) ఉన్నారు కనుక – మెంటర్ అన్న మనిషి ఖచ్చితంగా ఇది చెప్పాలనే నేను అనుకుంటున్నాను. మరి ఈవిడకి చెప్పలేదా? చెప్పినా ఈవిడ చెయ్యలేదా?‌అన్నది మనకి తెలియదు. కానీ, ఈవిడ మగవాడైతే ఇలా ఉండిపోయే అవకాశం చాలా తక్కువ అని మట్టుకు చెప్పగలను.

ఏందీ మగా, ఆడా గోల? ఎవరైతే ఏమిటి? అసలయినా ఆవిడ ప్రొఫెసర్ అవడం కాకపోడం ఆమె యిష్టం. మధ్య నీ ఏడుపేమిటీ?‌అనిపించొచ్చు. నిజమే. కానీ, ఇవ్వాళ పొద్దున రేడియోలో అన్నట్లు – భౌతిక శాస్త్రంలో పీహెచ్డీ చేయాలి అనుకునే ఆడవాళ్ళు చాలా తక్కువగా ఉన్నారు – ఆ సంఖ్య గత పదిహేనళ్ళలో తగ్గుతూ పోయిందట. గత యాభై ఐదేళ్ళలో ఆ రంగంలో నోబెల్ వచ్చిన మొదటి మహిళ ఈవిడే. రసాయన శాస్త్రం లో నోబెల్ వచ్చిన వాళ్ళలో ఒకరు ఫ్రాంసెస్ అనే అమెరికన్ ప్రొఫెసర్. ఆవిడ కూడా ఆ రంగంలో నోబెల్ పొందిన ఐదో మహిళే (వందకు పైగా ఏళ్ళ చరిత్ర ఉంది నోబెల్ బహుమతులకి!). ఏమన్నా అంటే రాయలేదంటారు – ఏ నోబెల్ బహుమతైనా పొందిన మొదటి మహిళ, భౌతిక, రసాయన శాస్త్రాల నోబెల్ బహుమతుకు పొందిన మొదటి మహిళా కూడా మేడం క్యూరీనే. ఇలా, అక్కడ మొత్తం నోబెల్ చరిత్రలో పట్టుమంది యాభై మంది కూడా లేరు మహిళలు. అందులో సైంసు లో వచ్చినది ఎంతమందికి? వీళ్ళిద్దరితో కలిసి పద్దెనిమిది మందికి వచ్చినట్లు ఉంది (భౌతిక, రసాయన శాస్త్రాలు, వైద్యశాస్త్రం కలిపితే). అంటే, ఇప్పుడిప్పుడే స్కూళ్ళకి పోతూ, సైంసు మీద ఆసక్తి చూపుతున్న అమ్మాయిలకి ఇదెంత స్పూర్తివంతంగా ఉంటుంది? ఆడపిల్లలు పెద్ద చదువులు చదవడం అన్నది ఇప్పటికీ అంత సాధారణం కాదు. వీళ్ళకి స్పూర్తిదాతల అవసరం ఎంతో ఉంది. అలాంటి స్ఫూర్తిదాత గత మే దాకా వికీపీడియాకి famous enough అనిపించలేదంట. అనామక సైంటిస్టులు చాలామందికి వికీ పేజీలున్నాయి (మగ సైంటిస్టులు లెండి!). నోబెల్ రాకముందు కూడా ఆవిడ శాస్త్రపరిశోధనలకి పేరుంది. అందుకే నోబెల్ వచ్చింది. రేడియోలో ఈ ముక్కే అంటూ – వికీపీడియా క్యురేటర్లలో కూడా తొంభై శాతం మంది తెల్లజాతి మగవాళ్ళు. వీళ్ళు తెలీయకుండానే ఇలా స్త్రీ ప్రముఖులు, లేదా ఇతరు (తెల్లజాతి కాని వాళ్ళు, మైనారిటీలు వగైరా)ల గురించి ఇలాగే చేస్తూ ఉండొచ్చని ఆంకరమ్మ వాపోయింది ఇందాకే. ఈ విషయం గురించే మాట్లాడుతూ బ్రిటన్ కు చెందిన మరొక మహిళా భౌతికశాస్త్ర ప్రొఫెసర్ – ‘women in physics’, ‘women in computer science’ తరహా గుంపుల అవసరం పోయే రోజు రావాలని కోరుకుంటున్నాను, అన్నది. ఆవిడ ఉద్దేశ్యం – బాగా కామన్ గా కనబడుతూ ఉంటే ప్రత్యేక గ్రూపుల అవసరం ఉండదని (black in engineering తరహా‌ గ్రూపులు కూడా అటువంటివే).

సాధారణంగా నేను చూసినంతలో మహిళలతో పోలిస్తే పురుషులు ఎక్కువ assertive గా ఉంటారు తమ గురించి తాము ప్రొజెక్ట్ చేసుకోడంలో. అలాగే ఉన్న మహిళలని డామినేటింగ్ అంటూ ఉంటారు. ఇళ్ళలో అయితే గయ్యాళులంటారు. నిన్న నేను రేడియో ఇంటర్వ్యూలో విన్నదాన్ని బట్టి డోనా గారు బాగా నిగర్విలా, మామూలుగా, ఎంత ఎదిగినా ఒదిగి ఉండాలి టైపులో అనిపించారు. ఆవిడ ఫుల్ ప్రొఫెసర్ కి ఎందుకు అప్లై చేయలేదో కానీ, ఇంటర్వ్యూ విన్నాక ఆ విషయం అంత ఆశ్చర్యంగా అనిపించలేదు. అయితే, మెంటర్ అన్నవాళ్ళు ఆవిడ ప్రొఫెసర్ కావడం అన్నది ఇతర మహిళా విద్యార్థులకి ఎంత విలువైనదో గుర్తించి ఆవిడని ప్రోత్సహించి ఉండాల్సింది అనిపించింది.

బాగా చదువుకున్న, సో కాల్డ్ మేధావుల్లో స్త్రీల పట్ల ఉన్న చులకన భావం గురించి ఎందరో చెప్పగా విన్నాను, కొన్ని నేనూ ప్రత్యక్షంగా చూశాను. ఇది ఎక్కువగా సాహితీ మేధావుల్లో గమనించినా, శాస్త్రాలూ వెనుక బడలేదు. యూనివర్సిటీల్లోనూ, కాంఫరెంసులలోనూ, అమ్మాయిలతో వేసే జోకులు అబ్బాయిలతో వేసే జోకులతో పోలిస్తే వేరుగా ఉండడమూ, బాగా గౌరవప్రదంగా కనిపించే పెద్ద ప్రొఫెసర్లు తాగేసి తిక్కగా ప్రవర్తించి, పొద్దున్నే మళ్ళీ ఏం‌ జరగనట్లు ప్రవర్తించడమూ, ఆడపిల్లల రిసర్చిని చులకన చేయడమూ, ఇలాంటివన్నీ చూశాను నేను యూనివర్సిటీల్లో. కొన్ని చదివాను. ఒక జావా క్లాసులో లెక్చరర్ (హైదరాబాదులో) అబ్బాయిల వైపుకి తిరిగి – బాగా చదువుకోండి, కట్నాలు వస్తాయని, అమ్మాయిల వైపుకి తిరిగ్ – మీరెలాగో పెళ్ళిళ్ళు చేసుకునేదాకే కదా అన్నాడు దాదాపు పదిహేనేళ్ళ క్రితం. ఇలా తెలిసో తెలియకో ఆడ పిల్లల పట్ల, ముఖ్యంగా సైంసు, ఇంజనీరింగ్ రంగాలలో ఉన్న ఆడపిల్లల పట్ల పనికిమాలిన వివక్ష చూపుతున్నవాళ్ళు చాలా మంది ఉన్నారు. కనుక నేనెప్పుడూ వివక్ష ఎదుర్కున్నట్లు అనిపించకపోయినా, చుట్టుపక్కల బీసీల నాటి భావజాలం గల మేధావులు కోకొల్లలు అని చెప్పగలను. ఇట్లా ఉండే స్త్రీలు లేరా? అనొచ్చు – ఉండొచ్చేమో గానీ, చాలా చాలా తక్కువుంటారు. ఇలా కాకుండా, తమకి కావాల్సిన వాటి గురించి బాగా అసర్టివ్ గా ఉండే స్త్రీలని స్త్రీల లెవెల్ కి అదే harassment తో సమానం అనుకుని వాళ్ళకి ఇలాంటి మగవారితో పోల్చడం మట్టుకు మహా పాపం. అలా మనసులో పోల్చిన వాళ్ళు నీళ్ళలో కాదు, బాగా మరుగుతున్న నీళ్ళలోకి దూకండి.

అయ్యప్ప గుళ్ళోకి అమ్మాయిలని పంపడంకంటే ఇది ముఖ్యమైన విషయమని నా అభిప్రాయం. అందువల్ల దీని గురించి నా గోడు ఇలా బహిరంగంగా వెళ్ళబోసుకుంటున్నాను. ఏమైనా బ్యాక్ టు బ్యాక్ ఇద్దరు మహిళా‌‌ శాస్త్రవేత్తలకి ఒకే ఏడాదిలో నోబెల్ రావడం నా జీవిత కాలం జరిగిన గుర్తులేదు, జరుగుతుందన్న ఆశా కలుగలేదు. అందుకని ఏమిటో‌ పండుగలా ఉంది మనసులో! ఈ గోడు వెళ్ళబోసుకోవడం పండక్కి దిష్టి చుక్క లెండి.

కొండపల్లి కోటేశ్వరమ్మ (1920-2018)

2012లో “నిర్జన వారధి” పుస్తకం వచ్చినపుడు నాకు కోటేశ్వరమ్మ గారి గురించి తెలిసింది. ఆ పుస్తకం అప్పట్లో కొన్నిరోజులు నన్ను వెంటాడింది. కినిగె.కాం లో రెండు మూడు కాపీలు కొని ఆంధ్రదేశంలో ఉన్న స్నేహితులకి పంచాను – అప్పటికి జర్మనీలో ఉన్నా కూడా. ఇప్పటికీ ఆవిడని తల్చుకుంటే ఆ పుస్తకం గుర్తు వస్తుంది. ఒక దాని వెంబడి ఒకటి విషాదాలు మీద పడుతూ ఉన్నా ఆవిడ వాటితో సహజీవనం చేస్తూనే వాటిని దాటుకుంటూ‌ వెళ్ళిపోయిన సంగతి చదివినపుడూ, ఇప్పుడు తల్చుకున్నప్పుడూ స్ఫూర్తివంతంగా అనిపిస్తుంది. ప్రజా ఉద్యమాల రోజుల్లో ఆమె అనుభవాలు రాస్తూంటే ఒక వైపు గగర్పాటు, ఒకవైపు గొప్ప నాయకులనుకునేవాళ్ళు ఉద్యమాల్లోని మహిళలతో ప్రవర్తించిన తీరు పట్ల ఆశ్చర్యం కలుగుతాయి.

కోటేశ్వరమ్మ గారికి ఆరోగ్యం బాలేదని వారం పదిరోజుల క్రితం హైదరాబాద్ బుక్ ట్రస్ట్ గీతా రామస్వామి గారు చెప్పారు. అంతకుముందే ఆగస్టులో వందవ సంవత్సరంలోకి అడుగు పెట్టారని వేడుకలు చేశారు – ఆ విడియోలు, ఫొటోలు చూశాను నేను. అంతా ఎంతో సంబరంగా పండుగలా ఉండింది. ఎంతో మంది అభిమానులు, శ్రేయోభిలాషుల మధ్య, ఉద్యమ స్ఫూర్తిని, జీవనోత్సాహాన్నీ అలాగే కొనసాగిస్తున్న కోటేశ్వరమ్మ గారిని చూస్తూ, కొద్ది కొద్దిగా మాట్లాడిన ఆవిడ మాటలు వింటూ ఉంటే అక్కడ వేడుకల్లో లేకపోయినా సంబరంగా అనిపించింది. వందేళ్ళ నిండు జీవితం స్ఫూర్తివంతంగా జీవించి వెళ్ళిపోయారు. ఈ సందర్భంలో నాకు ఆవిడతో ఉన్న వర్చువల్ పరిచయాన్ని తల్చుకోవాలని ఈ టపా.

2012 డిసెంబర్లోనే అనుకుంటాను – గీత రామస్వామి గారిని హైదరాబాదులో కలిసినపుడు “నిర్జన వారధి పుస్తకం చదివావు కదా, దాన్ని ఆంగ్లంలోకి అనువాదం చేస్తావా?” అని అడిగారు. భయంతో కూడిన ఆశ్చర్యం వల్ల “ఎవరూ? నేనా? నా వల్ల ఎక్కడవుతుందండి?” అన్నాను. “పర్వాలేదు, ఒక చాఫ్టర్ చేసి చూడు, అది చూసి తర్వాత నిర్ణయిద్దాం” అన్నారు. అక్కడ అలా మొదలై, మధ్యలో కోటేశ్వరమ్మ గారి మనవరాళ్ళతో, వాళ్ళ కుటుంబ సభ్యులతో కొన్ని ఈమెయిల్ సంభాషణలు, నా అనువాదానికి వాళ్ళ సలహాలు అవీ అయ్యాక 2015లో Zubaan Books వారి ద్వారా పుస్తకం ఆంగ్లానువాదం విడుదలైంది. దీని తాలూకా కాంట్రాక్టు అదీ సంతకం పెడుతున్నప్పుడు ఆవిడ పేరు పక్కనే నా పేరు చూసుకుని మురిసిపోయాను. తెలుగుతో సంబంధంలేని నా జర్మన్ గురువుగారికి కూడా అది చూపించి కోటేశ్వరమ్మ గారి గురించి చెప్పాను. ఆరోజుల్లో అక్కడ ఉన్న రష్యన్, రొమేనియన్ మిత్రులకి కూడా కోటేశ్వరమ్మ గారు తెలిసిపోయారు నా దెబ్బకి. ఇంతా జరిగాక కూడా నేనెప్పుడూ ఆవిడని కలవలేదు. ఫోనులోనైనా మాట్లాడలేదు. అదొక్కటి పెద్ద లోటే నాకు. అవకాశాలు ఉన్నప్పుడు నేను భారతదేశంలో లేను. నేను అక్కడికి వచ్చినపుడు సందర్భాలు లేవు. అలా గడిచిపోయింది.

కోటేశ్వరమ్మ గారు నా జీవితంలో నన్ను బాగా ప్రభావితం చేసిన వారిలో నిస్సందేహంగా ఒకరు. మేధావి వర్గం తరహా ప్రభావం కాదు. ఒక మామూలు మనిషి పరిస్థితులకి ఎదురొడ్డి నిలిచి, కాలక్రమంలో అనేకమందికి స్పూర్తిని కలిగించి, చివరిదాకా అలాగే సహజంగా, ప్రజల మధ్యనే జీవించిన మనిషి ఆవిడ. ఆవిడ మాట్లాడినవి విడియోలు అవీ చూసినపుడు కూడా ఎక్కడా “అబ్బో! మనకి అర్థం కాదు” అనిపించలేదు నాకు. సామాన్యుల భాష. ఆ అత్మకథ లో కూడా ఒక ప్రత్యేకత ఉంది. ఆవేశం అన్నది అసలు కనబడదు. మామూలుగా ఆత్మకథల్లో కనబడే పరనింద, ఆత్మస్తుతి మచ్చుకైనా కనబడవు. అంత విషాదాల గురించీ నాటకీయత లేకుండా, “ఇదిగో, ఇలా జరిగింది” అని చెప్పుకుపోయారు. తన జీవితాన్ని అతలాకుతలం చేసినవారిని గురించి కూడా చెడుగా రాయలేదు. కానీ, ధీటుగానే ఎదుర్కున్నారు. అనేక ప్రజా ఉద్యమాల్లో పాల్గొన్నారు వీటిమధ్యకూడా – ఇవన్నీ తల్చుకుంటూ ఉంటే అబ్బురంగా అనిపిస్తుంది నాకు.

నిండు జీవితం పదిమంది మధ్యా, వారికి ఉపయోగపడేలా, వారంతా పదే పదే తల్చుకునేలా గడిపి వెళ్ళిపోయారు. వారిని కలవకపోవడం లోటే అయినా, ఏదో ఒక విధంగా ఆవిడ కథలో నేనూ భాగం అయినందుకు గర్వంగానే ఉంది.

Rich calling for more taxes

Okay…I continue with my blogging marathon!

I was so thrilled to read yesterday, in “The Hindu”, about 16 of the France’s wealthiest people coming forward to pay more taxes. I began telling about that to everybody I spoke to (read-every Indian), with an obvious excitement. Today, I read another news, that the German rich are also calling for the same. Thrilled again!

More thrills came, when “The Hindu” published another article today “Europe’s wealthy ask to be taxed more”. Wonder if I will ever read such an announcement from the Indian rich! :((. This was the sentiment that most of my friends too echoed, when I shared with them this news piece… :((

I am naive enough not to understand the implications and loopholes in this process. However, I still think its a good move on the part of the super-rich. It won’t make them poor anyways :P. In a way, they’ve made my day with the announcement! 🙂

Here is the Warren Buffet article from NYT, which is supposed to have triggered these moves.

ఓయ్ నేస్తాలూ, మీరు విన్నా వినకున్నా, ఇది మీకోసమే!

నాకు పొద్దుట్నుంచి మహా దురదగా ఉంది, పబ్లిక్ గా నా స్నేహితులందరికీ పెద్ద థాంక్స్ చెప్పుకోవాలని. నూటికి తొంభై రోజులు డిప్రెషంలోనూ, పుట్టకా, చావు మిథ్యేనా?‌ అన్న సందేహంలోనూ బ్రతుకుతూ ఉండే నాకు, సమాంతరంగా సరదాలూ, సంతోషాలతో మరో జీవితం ఇచ్చినందుకు అందరికీ థాంకులు చెప్పుకోవద్దూ? అందరికీ ఉంటార్లేవో అంటారా? ఉంటారు… కానీ, నాలాగా అవతలి మనుషులను అర్థం చేసుకుని, వారితో మంచిగా మాట్లాడ్డం కూడా చేతకాని మనుషులకి కూడా స్నేహితులు ఉన్నారు అంటే, అది ఆ స్నేహితుల గొప్పదనమే కదా మరి! అఫ్కోర్సు, వీళ్ళలో నా దినం చేసే వాళ్ళు కూడా ఉన్నారు కానీ, దినం చేసే వాళ్ళు కూడా ఒక్కోసారి నన్ను ఎంత భరిస్తారూ అంటే, నాలాంటి నాకే కళ్ళలో నీళ్ళు తిరుగుతాయ్!

అసలుకి నాకు అర్థమే కాదు – నాకెలా ఇంత అదృష్టం పడుతూ ఉంటుంది? అని. తక్కిన విషయాల్లో ఎలా ఉన్నా, అసలుకి నేను అంత కలువుగోలుగా ఉండకపోయినా, నాతో ఇంత ఆదరంగా, మంచిగా ఎందుకుంటారు కొంతమంది? అన్నది నాకు అర్థమే కాదు. రమణ గారి తొమ్మిది మంది తల్లుల్లా, నాఈడు వారే నన్ను ఒక్కోసారి అలా ఆదరించారు. ఇందులో, ఈ నా ప్రపంచంలో, కాలక్రమంలో, ఒక్కోసారి నేస్తాల అక్కలో, చెల్లెళ్ళో, వాళ్ళ కుటుంబాలో కూడా, పర్మనెంట్ సిటిజెంషిప్ పొందేశారు. కొందరు సొంత కుటుంబీకులు కూడా స్నేహితుల లెక్కలో వస్తార్లెండి నాకు.

ఒక స్నేహితులకి ఏదో‌ సమస్య ఉంది. అది వాళ్ళు విడమరిచి చెప్తే కానీ, సాధారణంగా నాకు అర్థం కాదు. ఒకరికి కాసేపు నాతో మాట్లాడితే మనసు తేలిక పడుతుంది అనిపిస్తుంది అనుకోండి – అది వాళ్ళు చెప్తే కానీ నాకు అర్థం కాదు. అలాగని, ఒక్కోసారి వాళ్ళు చెప్పేది కూడా పూర్తిగా వినను. సగం వింటూ ఉండగా, మనసు అన్యవస్తుక్రాంతం అయిపోతూ ఉంటుంది. అంత బ్యాడ్ లిజనర్ ని నేను. కానీ, నాకేదైనా గోడు ఉంటే మాత్రం, అర్జెంటుగా చెప్పాలి అనిపించిన వాళ్ళకి చెప్పేస్తా. వాళ్ళు బాగున్నారా? అన్నది కూడా అడగను. అలాంటి అక్రూర జాతి పనికిమాలిన స్నేహితురాలిని నేను. ఇందులో దాపరికం ఏమీ లేదు. అందుకే నాకు ఆశ్చర్యం. ఇంత ఓపిగ్గా ఇన్నేళ్ళూ నన్ను వీళ్ళంతా ఎలా భరిస్తున్నారా? అని.

ఓ మూణ్ణాలుగేళ్ళ బట్టీ‌ అవతలి పార్టీ అభిప్రాయం కనుక్కోకుండా మూకుమ్మడిగా స్నేహాలు వదిలేసి, కొత్త జీవితం మొదలెట్టే ప్రయత్నాలు కొన్ని వందలు చేశా. అయినా కూడా, కొందరు ఇంకా నాతో మామూలుగానే మాట్లాడుతూ ఉంటారు, నేను మళ్ళీ పలకరిస్తే. నన్ను ఒకటీ అరా తిట్టినా, మామూలైపోతారు. ఇంత మంచోళ్ళేంటో, వీళ్ళకి నేను తగలడం ఏమిటో! ఇలా, నా ధోరణిలో నేనుండి, ఉన్నట్లుండి ఒకరోజు నా గోడు చెప్పేస్కుని, ఆ తర్వాత నెల రోజులు కనిపించక – ఇలాంటి వెధవ్వేషాలు గత కొన్ని నెలలుగా లెక్కలేనన్ని వేశాను. అయినా, ఆశ్చర్యం, నన్ను పల్లెత్తుమాటైనా అనరు ఎవ్వరూ. ఉత్తి పుణ్యానికి వేపుకు తింటున్న వాళ్ళు కూడా ఉన్నారు కానీ, వాళ్ళ శాతం – సముద్రంలో కాకిరెట్టంత. అయినా, వాళ్ళూ నా స్నేహితులే. ఒకసారి స్నేహితులంటే ఇక జీవితకాలం పాటు అంతేగా!

కాబట్టి, ఓ మై డియర్ ఫ్రెండ్సులారా! Thanks for everything you gave me!!! మీరే లేకపోతే, నేను లేను.
I will try to be a better friend in the coming years…. 🙂
నా టైం బాగుంటే, ఇది చదివి నన్ను క్షమించండి, ఎప్పట్లాగే!
మీ టైం బాగుంటే, ఇదే నా అసలు రంగు. తెలుసుకుని, నన్ను వదిలించుకోండి! 🙂

ఇలా, అత్యుత్సాహంతో, నా అదృష్టానికి బహిరంగంగా మురిసిపోయిన మొదటి/ఇప్పటిదాకా చివరి సారి, కోలుకోలేని దెబ్బతిని, దానికింద ఇంకా నలిగిచస్తున్నా. కనుక, ఇలా బహిరంగంగా నా అదృష్టం గురించి టముకు వేశాక ఏం వినాల్సి వస్తుందో అన్న చింత ఉండనే ఉంది కానీ, ఐ డోంట్ కేర్. ఆ మాత్రం ఖలేజా లేకుంటే, అదేం బ్రతుకూ!!

“Social Entrepreneur” అని ఎవర్ననాలి? -Part 2

మొన్నొక రోజు Social Entrepreneurship గురించి కలిగిన సందేహం గురించి రాసాను. తరువాత, కొన్ని రోజుల విరామం తరువాత మళ్ళీ ఆ పుస్తకం పట్టి, మరొకరి గురించి చదవడం మొదలుపెట్టాను. అప్పుడు కలిగిన ఆలోచనలు ఈ టపాలో.

ఈసారి తెలుసుకున్న వ్యక్తి – జెరూ బిల్లిమోరియా. ఆవిడ -1098 చైల్డ్ హెల్ప్లైన్ సంస్థ స్థాపించి, దేశంలోని ఎందరో పిల్లలకి అభయహస్తన్ని అందించిన వ్యక్తి. అంతే కాదు, ఈ సంస్థ ద్వారా, ఎక్కువో, తక్కువో – ఎంతో కొంత సంపాదిస్తున్న పిల్లలు కూడా చాలా మంది ఉన్నారు దేశంలోని వివిధ ప్రాంతాల్లో. ఆవిడ గురించిన వివరాలకు ఇక్కడ చూడండి.

-ఈవిడ విషయానికే వస్తే, ఈ సంస్థ ద్వారా -సమాజంలో వచ్చిన మార్పు, దాని “స్కేల్” గురించి ప్రశ్నలకు తావే లేదు. అలాగే, ఈ సంస్థ ఎందరో పిల్లలకు సహాయం అందించడమే కాక, మరెందరికో ఉపాధి కూడా కల్పించింది. కనుక, ఆ కోణంలో ఇది Social Entrepreneurship అనే చెప్పాలి. అయితే, ముందు నుండి నా మనసులో ఉన్న అభిప్రాయం – వీటన్నింటితో పాటు సంస్థ స్వయం సమృద్ధి కలిగినదై ఉండాలని. కానీ, నాకు అర్థమైనంతలో, ఈ సంస్థకు వేరే చోట్ల నుండి నిధులు సమకూరుతున్నాయి. అది గమనించాకే, నేను మళ్ళీ ఆలోచనలో పడ్డాను.

పుస్తకం అట్ట వెనుక రాసినట్టే – “What a business entrepreneur is to the economy, the social entrepreneur is to the society” అని అనుకున్నా కూడా, డబ్బు సంపాదన కోణాన్ని నేను ’బిజినెస్’ కి మాత్రమే పరిమితం అనుకోలేదు. బహూశా, social entrepreneurship లో అసలు అదొక అంశమే కాదేమో అని ఇప్పుడనిపిస్తోంది. ఎందుకంటే, మొన్న చెప్పిన జావేద్ అబిదీ గారు నా దృక్కోణం నుంచి ఆక్టివిస్టు అనిపించినా కూడా, బిల్లిమోరియా గారు అసలు ఏ కోణంలోనూ నాకు -వాలంటీరు గానో, యాక్టివిస్టుగానో అనిపించట్లేదు. అసలు సిసలైన entrepreneur గా, మేనేజ్మెంట్ నిపుణురాలిగానే కనిపిస్తున్నారు. కానీ, నాకు అర్థమైనంతలో సంస్థకు ఒక రెవెన్యూ మోడెల్ అంటూ లేదు. అటువంటప్పుడు, నిధులు అనుకున్న సమయానికి అందకపోతే, ఈ ఎంటర్ప్రైజ్ పరిస్థితి ఏమిటి? అన్న ప్రశ్న మాత్రం మళ్ళీ కలుగుతోంది.

ఇవి ఇలా ఉండగా, పుస్తకం చివర్లో ఇచ్చిన “resources” పేజీల్లో “Social Venture Capital Funds” అన్న పదం వాడారు. మరి, వాళ్ళేం ఆశించి క్యాపిటల్ ఇస్తారప్పుడు? ప్రతిఫలాపేక్ష లేని వీసీ ఉంటాడా? 🙂 లేక, అన్ని ప్రతిఫలాలూ ధనరూపేణా ఉండనక్కర్లేదా? లేనప్పుడు – ఈ సోషల్ వీసీలు ఏం ఆశిస్తారు? దీర్ఘకాలం అదే రంగంలో ఎలా కొనసాగుతారు?

ఎలా అనుకున్నా కూడా, బిల్లీమోరియా గారి కథనే తీసుకుంటే, మరి, ఆవిడ కనీసావసరాలతో బ్రతికేందుకన్నా డబ్బు అన్నది అవసరమే కదా. ఆవిడకి వేరే ఎదన్నా మార్గం ఉందేమో, నాకు తెలీదు కానీ, కెరీర్ గా social entrepreneurship ని తీసుకునే జీవులు ఉండరూ? కనీసం వారి కోణంలో అన్నా, ఆ సంస్థకు తనదంటూ కొంచెం ధనం ఉండొద్దూ? తన ఉద్యోగులకివ్వడానికైనా ఉండొద్దూ – లాభాల్లో తులతూగకపోయినా??

పద్మ అవార్డులు… నా ముగ్గురు…

పద్మ అవార్డుల సంబరంలో నాకు ప్రత్యేకంగా నచ్చిన అవార్డులు కొన్ని ఉన్నాయి – వాళ్ళకు అభినందనలు చెబుతూ ఈ టపా…

మొదట – లయ రాజు : హుమ్…. ఇన్నాళ్ళలో – అప్పుడప్పుడూ అనుకుంటూ ఉండేదాన్ని, ఈయనకిలాంటివి ఇవ్వరా? అని. నిన్న రాత్రి బీజింగ్ బైట్స్ రెస్టారెంట్లో కూర్చుని ఉంటే – “ఫైనల్లీ, పద్మ భూషణ్ ఫర్ ఇళయరాజా” అని ఎస్సెమ్మెస్. చూడగానే – వావ్! అనుకున్నా. వావ్! అని అరవాలనుకున్నా – కానీ, బాగోదని ఆగాను. ఆఖరులో వావ్ అని రెప్లై ఎస్సెమ్మెస్ పంపి శాంతించాను. అప్పుడప్పుడూ ఒకటనిపించేది నాకు – ఈయన వందలకొద్దీ సినిమాలకి సంగీతం ఇచ్చాడు కనుక, వాటిల్లో ఇన్ని మంచిపాటలుంటే – పర్సెంటేజీ పరంగా మామూలేనేమో – మిగితావారు ఇన్ని చేసుండరు, అందుకని వాళ్ళ దగ్గర్నుంచి ఇన్ని అద్భుతాలు వచ్చి ఉండవు అని. (ఇదెప్పుడో చాన్నాళ్ళ క్రితం లెండి – ఇళయరాజా తమిళ, కన్నడ, మలయాళ పాటల ఎక్స్‍ప్లోరేషన్ మొదలుకాకముందు. తరువాత్తరువాత అర్థమైంది – ఇళయరాజా..ఇసైరాజా… అని 🙂 నాకెంత ఆనందంగా ఉందో ఈ వార్త విన్నాక… అసలుకైతే, వాళ్ళింటి ముందు నిలబడి బొకేల డిస్ప్లే పెట్టాలని ఉంది. ఇలాగే ఇలాగే అవార్డులతో పాటు – మరిన్ని గొప్ప పాటలెన్నింటికో ఆయన ప్రాణమివ్వాలని….కోరుకుంటూ…
(అంటే, ఇటీవలి ఇళయరాజా పాటలు మునుపులా ఉండట్లేదని నా అభిప్రాయం. పాపం వాళ్ళ పరిమితులు వాళ్ళవనుకోండి, కానీ, నావి ’గ్రేట్ ఎక్స్‍పెక్టేషన్స్’. ఏం చేస్తాం!)

రెండు: అరుంధతీనాగ్: నాకీవిడ తో తొలి పరిచయం ’బిఖరే బింబ్’ ప్లే ప్రదర్శనలో. ఒక విధంగా అది ఏకపాత్రభినయం అనే చెప్పాలి – నాకు మొదటిసారి ఒక నాటకం చూసినందుకో ఏమో గానీ – అద్భుతం అనిపించింది. ప్రదర్శన ముగిసాక ఆవిడకి అందరూ పైకి లేచి నిలబడి మరీ కొన్ని నిముషాలు చప్పట్లు కొట్టారు. అలా, నా మనసులో అరుంధతీనాగ్ గురించి ఒక పాజిటివ్ ఫీలింగ్ మనసులో నిలిచిపోయింది. తరువాత ఒకట్రెండుసార్లు టీవీలో ఆమెని చూశా… బెంగలూరొచ్చాక అటుగా వెళ్ళిన ప్రతిసారీ – “రంగశంకర” కనిపిస్తే, ఆమెని తల్చుకున్నాను. మొన్నామధ్య ’పా’ సినిమాలో బమ్ గా చాన్నాళ్ళకి మళ్ళీ చూశాను. ఏమిటో, ఈవిడ గురించి తల్చుకున్న ప్రతిసారీ ఎవరో నా కుటుంబసభ్యులని తల్చుకున్నట్లు అనిపిస్తుంది. బహుశా, ఆమె సహజ నటి కనుక ఏమో. Actress-next-door looks అంటే ఈమెవే 😉 సో, సహజంగానే ఆవిడకి అవార్డ్ అనగానే ఇక్కడ నాకు సంతోషం..

మూడు: జోరా సెహగల్: తొంభై ఐదేళ్ళ పైచిలుకు వయసులోకూడా – ఆమె ఉత్సాహం చూస్తే, ఆ ఉత్సాహానికే అసలు అవార్డివ్వొచ్చు – దేశానికి స్పూర్తి కలిగించే ఉత్సాహం అని. రెండేళ్ళనాడొచ్చిన ’చీనీకం’ సినిమా నాటికి ఆమెకి తొంభై ఐదేళ్ళనుకుంటా – కాసేపు డాన్సు కూడా వేసింది అందులో అంటే – మనం తొంభై ఏళ్ళొచ్చేసరికి ఉంటామో లేదో – ఉన్న అలా ఐతే ఉండము ఖచ్చితంగా – అని మనకు ఖచ్చితంగా తెలిసినప్పుడు – ఆమె అంటే ఎంత గౌరవం కలగాలి? నాకు అందుకే ఆమె అంటే విపరీతమైన అభిమానం – సినిమాల పరంగా ఆమెని ఎక్కువ గమనించనప్పటికీనూ!

-అప్పుడప్పుడూ ఇలా అవార్డులూ గట్రా కూడా – సామాన్య జనుల్లో ఇలాంటి స్పందన కలిగించడం అవసరం అని నా అభిప్రాయం. ఎప్పుడూ అవార్డీలకీ, ప్రభుత్వానికీ ఆనందం కలిగిస్తూ ఉంటే రొటీన్ 😉

సందీప్ పాండే గురించి

సందీప్ పాండే ఎవరు? అన్న ప్రశ్న నుండి మొదలుపెడితే, ఆయన Asha Foundation వ్యవస్థాపకుల్లో ఒకరు. 2002లో రామన్ మెగసేసే అవార్డు గ్రహీత. భారద్దేశానికి చెందిన వారిలో అందరికంటే చిన్న వయసులో ఈ అవార్డు పొందిన వ్యక్తి. Active social activist. ఆయన కార్యరంగం ప్రధానంగా ఉత్తరప్రదేశ్. వ్యక్తిగత విషయాలకొస్తే, UC-Berkeley లో Mechanical Engineering లో PhD చేసారు. తరువాత రెండేళ్ళు IIT-Kanpur లో పని చేసి, 1993 లో పూర్తి స్థాయి సమాజ సేవకుడిగా మారిపోయారు.

నిన్న రాత్రి IIIT లో ఆయన ప్రసంగం ఉండింది. మాకొచ్చిన మెయిల్ సారాంశం ఇదీ:

Dr Sandeep Pandey will talk about his experiences as a social
activist in the rural areas of Uttar pradesh. He will touch upon
the themes of Right to Information, Right to Food, Right to Work,
Right to Education, Harmony in community, Nuclear disarmamemt,
Peace and Anti-Globalisation.

ఆయన గురించి చెప్పడానికి చాలానే ఉంది నిజానికి. అంతా ఈ చిన్న టపాలో కూర్చాలనుకోవడం మరీ అతి చేయడమే. అందుకని, నేను చెప్పదలుచుకున్నవి మాత్రం చెబుతాను. 🙂 ఇంతకీ, కాలేజీ లో ప్రసంగం లో RTI అని మొదలైనా కూడా, అణు ఒప్పందం, SEZs, Social inequality, poverty వంటి విషయాలు మొదలుకుని Globalisation, Over-population దాకా ఎన్నో విషయాల మీద సాగింది. విన్నవారి ప్రశ్నలని బట్టి ప్రసంగం రూటు మారుతూ వచ్చింది. వింటున్నంత సేపూ నన్ను ఆకట్టుకున్నది ఆయన లో ఉన్న simplicity. చెప్పదలుచుకున్నది స్పష్టంగా, సూటిగా చెప్పడం, చెప్పిన దానిపై ఎక్కడా నమ్మకం సడలకపోవడం. ఆయన చెప్పినవన్నీ నాకు నచ్చాయని కాదు. కొన్ని చోట్ల మరీ idealist లాగా అనిపించాడు. కొన్ని చోట్ల పూర్తి ఆధునికతకి వ్యతిరేకిలా అనిపించాడు. అయినప్పటికీ కూడా, సామాజిక విషయాలపై ఓ సమాజ సేవకుడి మాటలు, అదీ ఈ స్థాయి వ్యక్తి మాటలు లైవ్ వినడం నాకు ఇదే మొదటి సారి. తెలుసుకోవడం చాలా ఆసక్తికరంగా ఉండింది. అణుఒప్పందం గురించి ఇప్పటిదాకా చదవని point of view ని ఆయన Buddha weeps in Jadugoda అన్న కథలో చెప్పారు. ప్రస్తుత అణుఒప్పందం పై ఈ కోణంలో ఇప్పటిదాకా పేపర్లలో అయితే చదవలేదు నేను. వేరే context లో ఈ విషయాల గురించి చదివినా కూడా. పాండే గారి వివరణలు ఈ విషయంలో వారి పరిశోధనని గురించి చెప్పాయి. RTI ఎలా మొదలైంది అన్న కథ కూడా నచ్చింది నాకు.

పొద్దున్న ఆయనదే ఒక వీడియో చూసాను. ఇది ఒక అరగంట సాగే ఆయన ఇంటర్వ్యూ. వివిధ విషయాల మీద ఆయన అభిప్రాయాలు. ఇక్కడ కూడా నాకు నచ్చింది ఇదే. ఆయన లో ఉన్న స్పష్టత, simplicity. చెప్పిన విషయాలన్నీ మనం ఒప్పుకుంటామా లేదా అన్నది వేరే విషయం. ఒక మనిషికి తాను చేస్తున్న పని సరైనదని పూర్తి నమ్మకముంటే, అది ఎలా ఉంటుందో పాండే మాటల్లో తెలుస్తోంది నాకు 🙂 ఒక విధంగా నిన్నటి ప్రసంగం నాకు నిరాశే కలిగించి ఉండాలి. కానీ, Sandeep Pandey – the man గురించి కాస్త ఎక్కువ తెలుసుకునే అవకాశం కల్పించింది కనుక, క్షమించేస్తున్నా 😉

Rosy గారితో కాసేపు

నాకూ, ప్రశాంతికి మధ్య జరిగిన ఓ ఆన్లైన్ సంభాషణ లో రోసీ గారి గురించి తెలిసింది. చందానగర్ లో ఒక స్లం ఏరియా లో ఓ స్కూలు పెట్టి (ఫుల్ టైం స్కూల్) నడుపుతున్నారు అని. నాకు కాలేజీ నుండి దగ్గరే కదా, అని ఆవిడ కాంటాక్ట్ డీటైల్స్ సంపాదించి ఈరోజు కలిసాను. కలిసి వచ్చాక ఈ టపా రాయకుండా ఉండలేకపోతున్నా. ఆవిడ ప్రచారం ఇష్టం లేదన్నది కానీ, నా ఉద్దేశ్యం లో మంచి పని చేసేవాళ్ళ గురించి ఇతరులకి చెప్పడం లో తప్పు లేదు. పైపెచ్చు, స్పూర్తి కూడా కలిగిస్తారు వాళ్ళు.

ఇంతకీ, నేను చందానగర్ స్టేషన్ దగ్గర కలుస్తా అని చెప్పాను. దానికి వచ్చే దారిలోనే అర్థమైంది అక్కడి మనుష్యుల living standards. స్టేషన్ దగ్గర పాపిరెడ్డి కాలనీ అని ఉంది. అక్కడ కాస్త నయం… పక్కా ఇళ్ళూ అవీ కనిపించాయి. ఇంతకీ ఆమెని కలిసాను. తర్వాత, వాళ్ళ స్కూలుకి తీసుకెళ్ళారు. ఆ కాలనీ లోనే కాస్త ముందుకెళితే, SVN school అని కనిపించింది. శారదా విద్యా నికేతన్ అట పూర్తి పేరు. స్కూల్లో నలభై మంది పిల్లలు. అందరూ ఇదివరలో కాగితాలేరడమో, అడుక్కోవడమో చేసిన పిల్లలే. ఒకరిద్దరి నుండి వారి కథలు కూడా విన్నాను. ఈ స్కూల్లో ఓ మానసిక వికలాంగుడైన అబ్బాయి కూడా ఉన్నాడు. వీళ్ళందరూ మొదట స్కూల్లో చేరక ముందు ఎలా ఉండేవారు? ఇప్పుడెలా ఉన్నారు? అన్నది రోజీ గారు చెబుతూ ఉంటే ఆశ్చర్యమేసింది.

ఇది కాక ఓ అనాథ శరణాలయం కూడా నడుపుతున్నారు ఈమె. దానికి నేను వెళ్ళలేదు..కనుక దాని వివరాలు పెద్దగా తెలీవు.

ఇది మా  ఆషాకిరణ్ మాదిరి కాదు. ఫుల్-టైం బడి. కనుక, పిల్లల మీద మరింత శ్రద్ధ పెట్టవచ్చు. ప్రస్తుతమున్నది అద్దె భవనం. త్వరలో సొంత భవనం కట్టుకోగలం అన్నది ఆమె ఆశ. ఇంతకీ, వింత ఏమిటీ అంటే, అక్కడ చెప్పుకోదగ్గ ఫండింగ్ అంటూ రెగులర్ గా ఏదీ లేదు. ఆమె, కుటుంబ సభ్యులే దీనికి మహారాజ పోషకులు. అంటే, వాళ్ళేదో మహా వీర ధనవంతులని కాదు. వాళ్ళకి ఉన్న దానిలోనే ఇదంతా చేస్తున్నారు. ఇటీవలే applabs వాళ్ళు వచ్చి నోట్ బుక్స్ అవీ ఇచ్చారట స్కూలుకి. ఆవిడ ద్వారా ఆ కాలనీ వాసుల జీవితాలూ…వారి కష్ట నష్టాల్లోకి తొంగిచూడగలిగాను. నాకు బయటి ప్రపంచం తో అందునా, ఆ తరహా ప్రపంచం తో సంబంధాలు తక్కువే. కనుక, నాకు వాళ్ళ గురించి చెప్పడం ద్వారా సమాజం లో నేనూ ఉన్నా కనుక సమాజానికి నేనూ ఏదో చేయాలి అని మళ్ళీ గుర్తు చేసిన రోజీ గారికి ఎన్ని కృతజ్ఞతలు చెప్పుకోను?

ఇది ఇంట్రో టపా. మరో కొద్ది రోజుల్లో మరో టపా వివరంగా రాస్తాను ఈ ట్రిప్ గురించి.

మా స్కూల్ లో ఓ చిచ్చర పిడుగు

ఈ చిచ్చర పిడుగు అన్న పదం ఇక్కడ వాడొచ్చో లేదో నాకు తెలీదు కానీ….. ఇక్కడ మొన్న సోమవారం నాడు వచ్చిన ఓ పిల్లని గురించి చెప్పడానికి ఇంతకంటే నాకు మంచి పదం కనబళ్ళేదు…

ఆ పిల్ల ఎల్కేజీ చదువుతోందట. వయసు ఏడేళ్ళట…ఏడేళ్ళకి ఎల్కేజీ ఏమిటి అనకండి…. అదంతే. పిల్ల బాగా తెలివితేటలు గలది…చురుగ్గా ఉంది. మూడు భాషల్లోనూ అక్షరాలు రాయడం వచ్చు. ఏడేళ్ళప్పటికి నాకైతే హిందీ రాదు మరి. మూడో తరగతి నుండి ఉండేది మాకు హిందీ…ఆ పిల్లకి అప్పుడే ఎలా వచ్చేసిందో ఏమో గానీ. ఎక్కాలొచ్చట…కొంతవరకూ. తెలుగైతే గుణింతాలు కూడా వచ్చు. ఏదడిగినా చురుగ్గా చేసేస్తోంది…వేగంగా కూడానూ. సరే, ఆ పిల్లని ఎంగేజ్ చేయాలని, మా స్కూల్ కి సంబంధించిన ఆషా మేడం కి తెలుగు అక్షరాలు నేర్పమని అన్నాం నేను, ఆషా గారూనూ. (ఆమె కి తెలుగు తెలియదు). ఆ పిల్లల సైకాలజీ ప్రకారం చూస్తే వాళ్ళు సిగ్గుపడి చెప్పననాలి. కానీ, ఈ పిల్ల దొరికిందే చాన్స్ అని చెప్తా అన్నది.

కాసేపు నేను వేరే పిల్లల గొడవ లో పడి వీళ్ళని చూడలేదు. తరువాత చూస్తే – “ఇది తప్పు రాసావు. ఇలా రాయకూడదు…ఇలా రాయాలి…” అనుకుంటూ ఏదేదో చెబుతూ ఉంది ఈ పిల్ల ఆషా గారికి :)) నిజం చెప్పొద్దూ…భలే నవ్వు వచ్చింది. పైగా, ఆవిడ అక్షరాలు రాస్తే, కరెక్షన్ కూడానూ! ఓ పక్క నవ్వొస్తోంది.. ఓ పక్క ఆ పిల్లని చూస్తూ ఉంటే ముచ్చటేస్తోంది. ఆ స్కూలుకొచ్చిన పిల్లల్లో నేను – కాస్త చురుగ్గా, ఆత్మవిశ్వాసం తో నిండి ఉండి, మరీ అల్లరిగా కాక బుద్ధిగా ఉండే పిల్లల్ని ఇద్దరినే చూసాను. ఒకరు మీనా, ఇది వరలో రెండు మూడు సార్లు ఈ బ్లాగులోనే రాసాను తన గురించి. రెండో పిల్ల ఈ అమ్మాయి శిరీష. అందులో మీనా అందరికంటే పెద్ద పిల్ల, ఈమె దాదాపు అందరికంటే చిన్న పిల్లానూ.

ఏమైనా కూడా ఈ పిల్ల ఇలాగే ఉంటే మంచి స్థానానికి వస్తుంది జీవితం లో అని అనిపిస్తోంది.